Ŭonbulismo
Ŭonbulismo (koree 원불교, wŏnbulgyo, ŭon: cirklo, bul: budhiĝo, iluminiĝo, gyo: ismo, instruo; ĉine: yuán fójiào 圓佛教) estas religio[1] fondita en 1916 en Koreio de Sotesano ( Sot’aesan - 소태산/少太山), ankaŭ konata kiel Pak Chungbin (박중빈/朴重彬, 1891–1943).
| Ŭonbulismo | ||
|---|---|---|
| 원불교 | ||
| ||
| ||
| religia subgrupo nova religia movado 
| ||
| religio | ||
| Komenco | 28-a de aprilo 1916 vd | |
| Retejo | Oficiala retejo | |
La ĉefa doktrino de ŭonbulismo estis publikigita en 1943 en la Ĝusta Kanono de Budhismo (Pulgyo Chongjon 불교 정전 佛敎正典). Unu el la kernaj ideoj en ŭonbulismo estas, ke la problemoj de la hodiaŭa mondo estiĝas de la konkurencema naturo de la homa komunumo, kaj ke tiuj problemoj povas esti venkitaj, se ni lernas labori kune por reciproka profito prefere ol kontraŭ unu la alian por individua profito[2].
Sotesano instruis, ke ni devas kultivi sintenon de dankemo al ĉielo-tero, niaj gepatroj, niaj kunvivuloj kaj niaj leĝoj por kunlabori pli efike kun aliaj por redukti kaj eventuale forigi la kaŭzojn de sufero en ĉi tiu mondo. Sotesano, atinginte grandan iluminiĝon, observis la siatempan mondon, en kiu la homa spirito, sklavigita de la rapide evoluanta materia civilizo, fariĝas pli kaj pli malforta. Laŭ ŭonbulismo, vivanta religio estas tiu, en kiu spiritaj praktikoj estas neapartigeblaj de la reala vivo.
Ŭonbulismo instruas siajn kredantojn konscii profunde la bonfarojn de ĉiuj estaĵoj kaj danki ilin. La kerna vorto de ŭonbulismo do estas “bonfaro”, per kiu interrilatas ĉiuj estaĵoj en la universo. Ĝi celas disvolvi homan spiriton per verreligia kredo kaj realmorala trejno, responde al materia evoluo.
La fundamenta doktrino de ŭonbulismo konsistas el unu cirklo, el la kvar bonfaroj kaj la kvar nepraĵoj, kaj el la tri studoj kaj la ok sintenoj. La kvar devizoj de ŭonbulismo estas ĝustaj iluminiĝo kaj ago, pribonfara konscio kaj danko, utiligo de budha darmo, kaj sindona servo al publiko.
Sotesano post sia iluminiĝo tralegis multajn librojn de tradiciaj religioj kaj konsideris Ŝakjamunion sanktulo el la sanktuloj kaj decidiĝis fondi novan eklezion surbaze de lia darmo. Ŭonbulismo strebas al la nuntempigo, vivutiligo kaj popularigo de budha darmo kaj ankaŭ utiligas instruojn de aliaj ekzistantaj religioj.
La ĉefsidejo de ŭonbulismo estas en la urbo Iksan, Sud-Koreio. Ŭonbulismo aktive disvastiĝis kaj en Koreio mem kaj preter siaj landlimoj kaj havas multajn templojn kaj reprezentejojn tra la mondo (ekzemple en Parizo, Sidnejo, Jokohamo, Moskvo, Frankfurto, Novjorko).
Ŭonbulismo ankaŭ havas instituciojn de supera edukado: unu en Usono[3] kaj tri en Korea Respubliko[4], interalie la Universitato Wonkwang, kiu havas unu el la plej bonaj medicinaj fakultatoj de Koreio, kiuj instruas la tradician korean medicinon[5]. Ekzistas pli ol 1 miliono da ŭonbulismaj kredantoj[6].
Etimologio
redaktiLa religia nomo ŭonbulismo venas de la korea 원 (wŏn) cirklo kaj 불 (bul) budhiĝo/iluminiĝo kaj 교 (gyo) ismo/instruo, do religio, kiu instruas ilumniĝon pri cirklo (simbolo de vero). Ŭonbulismo indikas, ke ili kunfandas plurajn skolojn de budhismo en sian doktrinon, praktikante koncentriĝon (samādhi), saĝon (prajñā) kaj precepton (ŝīla).
Eŭkumenismo
redaktiŬonbulismo predikas la komunecon de ĉiuj religioj. La celo de ŭonbulimso estas konduki ĉiujn homojn al vivo libera de doloro kaj sufero. Ŭonbulismo ankaŭ akceptas en sian doktrinon elementojn de aliaj religioj, kiuj ne kontraŭdiras la Veron (진리 眞理). Unu cirklo estas simbola esprimo de ĉi tiu Vero. Ĉi tio permesas al ŭonbulismo kunlabori fruktodone kun aliaj religioj. Kun tia fleksebla kaj malferma kredo, ŭonbulismo klopodas realigi la ideon krei la organizon Unuiĝintaj Religioj (UR), analoge al Unuiĝintaj Nacioj (UN), ĉar oni supozas, ke en la moderna mondo ĉiuj problemoj estas esence tutmondaj, kaj la unuiĝo de ĉiuj religioj estas esenca por la kreado de daŭra "mondpaco". Kvankam ŭonbulismo sin difinas kiel "religion de la nova epoko"[7], kelkaj esploristoj pridubas tion kaj opinias ke ĝi radikas en unu el la plej antikvaj indiĝenaj religioj de Koreio[5] aŭ estas nova formo de budhismo[8][9].
Dek preceptoj
redakti- Ne mortigu senprave
- ne ŝtelu
- ne malĉastu
- ne drinku senprave
- ne vetludu
- ne diru malbonajn vortojn
- ne kverelu senprave
- ne defraŭdu publikan monon
- ne pruntu monon inter amikoj senprave
- ne fumu senprave
Doktrino
redaktiLaŭ Michael Pye kaj Don Beaker, ĝi estas nova budhisma religio.[10][11] Laŭ Henrik Hjork Sorensen kaj aliaj, ĝi povas esti konsiderata kiel kombinaĵo de konfuceismo, daŭismo kaj budhismo.[12] Ĝi prenas, kiel kredobjekton kaj praktikmodelon, unu cirklon, kiu estas la darmkorpa budho. Sotesano esprimis per unu cirklo la fundamentan veron de la universo, pri kiu li iluminiĝis meminstruite post dudekjara asketa penado.
Ŭonbulismo instruas siajn kredantojn konscii profunde la bonfarojn de ĉiuj estaĵoj kaj danki ilin. La kerna vorto de ŭonbulismo do estas “bonfaro”, per kiu interrilatas ĉiuj estaĵoj en la universo. Ŭonbulismo celas disvolvi homan spiriton per verreligia kredo kaj realmorala trejno, responde al materia evoluo.
La fundamenta doktrino de ŭonbulismo konsistas el la kvar bonfaroj (ĉiela-tra bonfaro, gepatra bonfaro, kunvivula bonfaro, leĝa bonfaro) kaj la kvar nepraĵoj (kreskigo de propra forto, unuaigo de saĝulo, edukao de aliula infano, estimo de sindonulo), kaj el la tri studoj (spirita kultivo, afera-principa esploro, justaga elekto) kaj la ok sintenoj (havendaj kredo, kuraĝo, scivolo, penado + forlasendaj nekredo, avido, maldiligento, malsaĝo). La kvar grandaj principoj de ŭonbulismo estas:
- Ĝustaj iluminiĝo kaj ago
- Pribonfara konscio kaj danko
- Utiligo de budha darmo
- Sindona servo al publiko
Sotesano post sia iluminiĝo tralegis multajn librojn de tradiciaj religioj kaj konsideris Ŝakjamunion sanktulo el la sanktuloj kaj decidiĝis fondi novan eklezion, surbaze de lia darmo. Ŭonbulismo strebas al la ĝisdatigo, vivutiligo kaj popularigo de budha darmo.
Nun ŭonbulismo havas firman statuson en la korea socio kaj disvastiĝas tra la mondo. La plej kerna doktrina libro nomiĝas La Fundamenta Instruo de Ŭonbulismo, jam tradukita en Esperanto.
Verkaro
redaktiLa originala doktrino de Sotesano estis eldonita kiel Pulgyo chŏngjŏn (La ĝusta kanono de budhismo) en 1943. Ĝi estis redaktita kaj plilongigita en 1977 kaj nun ĝi estas inkluzivita en la ĉefa doktrina libro Wŏnbulgyo chŏnsŏ.[13] Wŏnbulgyo chŏnsŏ inkluzivas Chŏngjŏn (La ĉefa libro de Ŭonbulismo), Taejonggyŏng (La sutro de la fondinta majstro) kaj aliaj kanonaj fontoj.
Tradukoj
redaktiLa Fundamenta Libro kaj aliaj sanktaj libroj de Ŭonbulismo estas tradukitaj en multajn lingvojn, interalie en la: angla, japana, ĉina, rusa, hispana, germana kaj Esperanto.
Ĉi tie troviĝas tradukoj de sanktaj libroj en la angla, hispana, germana, portugala, japana, Esperanta, araba, ĉina, franca kaj rusa lingvoj.
En Esperanto
redakti- (dulingva kr + eo) La Fundamenta Instruo de Ŭonbulismo, el la korea tradukis CHOE Taesok, Isan, 1998, 164 paĝoj, isbn 89-86065-02-9 : La plej grava sankta libro de ŭonbulismo, enhavante la fundamentoan doktrinon de la religio ŭonbulismo. Ĝi estas la unua parto de La Sankta Instruo de Ŭonbulismo.
- La Sankta Instruo de Ŭonbulismo, el la korea tradukis CHOE Taesok, Iksan: Ŭonbulismo, 1998, ISBN 80-86065-010
- Gvidlibro pri Ŭonbulismo, informa broŝuro, 19 paĝoj, Internacia Fako de Ŭonbulimo, Iksanshi, 2005
- Sanktaj Libroj de Ŭonbulismo, kolekto da libroj, el la korea tradukis CHOE Taesok, Iksan: Ŭonbulismo, 2016, ISBN 978-89-8076-249-1
- La Ritaro · La Historio de Ŭonbulismo, el la korea tradukis CHOE Taesok, Iksan: Ŭonbulismo, 2016, ISBN 978-89-8076-250-7
- La Himnaro de Ŭonbulismo, ducent kantoj, el la korea tradukis CHOE Taesok, Iksan: Ŭonbulismo, 2006, ISBN 89-807-6103-1
- Komentario pri la Metodo de Sidmedito de La Fundamenta Instruo, el la korea tradukis CHOE Taesok, Iksan: Ŭonbulismo, 2017, ISBN 978-89-8076-300-9
Festoj de Ŭonbulismo
redaktiLa plej gravaj festoj de Ŭonbulismo estas:
- Januaro, 1: Tago de Nova Jaro
- Aprilo, 28: Tago de Granda Iluminiĝo kaj Fondo
- Aprilo, 8 (lunkalendare): Tago de Budhonasko
- Aŭgusto, 21: Tago de Darmagnosko
Esperantista Asocio de Ŭonbulismo
redaktiEsperantista Asocio de Ŭonbulismo (EAŬ) celas disvastigi Esperanton inter ŭonbulanoj kaj ŭonbulismon inter esperantistoj. En 1980 kelkaj junuloj de ŭonbulismo ekkonigis Esperanton en la templo Ĝongno en Seulo. La kvara ĉefmajstro (eklezia estro) Ĝŭasano forte subtenis la Esperanto-movadon. Danke al liaj inspiroj kaj al la eklezia subteno ĉiuj sanktaj libroj de ŭonbulismo estas tradukitaj en Esperanto.
Unu el la grandaj atingoj de EAŬ estis en 2004 sukcesa enkonduko de Esperanto kiel alternativa studobjekto de la eklezia universitato Wonkwang. Plurjare pli ol 50 studentoj en ĉiu semestro lernis Esperanton. EAŬ faris gravan paŝon al la Internacia Esperanto-Renkontiĝo de Meditado (IERM), kiun la internacia fako de ŭonbulismo ĉiujare okazigis en la angla lingvo, sed ekde la jaro 2006 EAŬ konstante organizas ĝin en Esperanto.
EAŬ komencis sian fakan kunsidon en la 90a UK en Vilno kaj daŭrigis ĝin en Florenco, Jokohamo, Roterdamo, Bjalistoko, Kopenhago, Hanojo, Rejkjaviko, Bonaero, Lillo, Nitro, Seulo, Lisbono, Montrealo, Torino.
La ĉefa persono por kontakti pri ŭonbulismo kaj ĝia Esperanto-movado estas CHOE Taesok (chojus@gmail.com).
Aktivadoj
redaktiInternacia Esperanto-Renkontiĝo de Meditado (IERM)
redakti- 1a IERM: 2006 07 18-22 en la trejnejo Samdong, Songĝu
- 2a IERM: 2007 08 20-25 en la trejnejo Ĝungdo, Iksano
- 3a IERM: 2008 08 06-10 en la trejnejo Bongdo, Seulo
- 4a IERM: 2009 06 25-28 en la trejnejo Sangĝu, Iksano
- 5a IERM: 2010 08 08-11 en la trejnejo Bongdo, Seulo
- 6a IERM: 2011 01 09-12 en la trejnejo Sangĝu, Iksano
- 7a IERM: 2012 01 09-12 en la trejnejo Sangĝu, Iksano
- 8a IERM: 2013 01 18-21 en la trejnejo Sangĝu, Iksano
- 9a IERM: 2014 01 17-20 en la junulara gastejo Irion, Iksano
- 10a IERM: 2015 01 16-19 en la trejnejo Samdong, Nonsan
- 11a IERM: 2015 10 08-11 en la trejnejo Bongdo, Seulo
- 12a IERM: 2016 05 05-08 en la Internacia Mensa Trejnejo, Jonggŭang
- 13a IERM: 2017 07 29-01 en la sanktejoj Iksan kaj Jongsan
- 14a IERM: 2018 10 06-09 en la trejnejo Odok apud Seulo
- 15a IERM: 2019 06 06-09 en la trejnejo Bene apud Busano
- 16a IERM: 2022 10 31-03 en la templo Hansil, Deguo
- 17a IERM: 2023 11 03-06 en Iksano. Televida raporto | Gazeta artikolo
- 18a IERM: 2024 10 01-04 en Iksano
Fakaj kunsidoj
redakti- 1a Faka Kunsido en Vilno 2005
- 2a Faka Kunsido en Florenco 2006
- 3a Faka Kunsido en Jokohamo 2007
- 4a Faka Kunsido en Roterdamo 2008
- 5a Faka Kunsido en Bjalistoko 2009
- 6a Faka Kunsido en Kopenhago 2011
- 7a Faka Kunsido en Hajono 2012
- 8a Faka Kunsido en Rejkjaviko 2013
- 9a Faka Kunsido en Bonaero 2014
- 10a Faka Kunsido en Lillo 2015
- 11a Faka Kunsido en Nitro 2016
- 12a Faka Kunsido en Seulo 2017
- 13a Faka Kunsido en Lisbono 2018
- 14a Faka Kunsido en Lahtio 2019
- 15a Faka Kunsido en VK 2021
- 16a Faka Kunsido en Montrealo 2022
- 17a Faka Kunsido en Torino 2023
- 18a Faka Kunsido en Aruŝo 2024
Bibliografio
redakti- (en) Baker, Don. "Korea's Won Buddhism: is it really a new religion?", Paper presented at the CENSUR Center for Studies on New Religions International Conference. Danshui, Taiwan, 2011.
- (en) Chung, Bongkil. "Won Buddhism: A synthesis of the moral systems of Confucianism and Buddhism", Journal of Chinese philosophy 15 (1988): 425-448.
- (en) Chung, Bongkil. "Sot`aesan's Creation of Won Buddhism through the reformation of Korean Buddhism." In Makers of Modern Korean Buddhism, eld. de Jin Y. Park, 61-90. Albany: SUNY Press, 2010.
- McBride, Richard D. "Won Buddhism", en: Religions of the World, edited by J Gordon Melton and Martin Baumann, 3121-3122. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2010.
- Park, Y. "Won Buddhism", en: Encyclopedia of Buddhism, edited by Damien Keown and Charles Prebish, 834-835. London: Routledge, 2010.
- (germana) Wippermann, Carsten (2000). Zwischen den Kulturen: Das Christentum in Südkorea. Lit Verlag Münster
Referencoj
redakti- ↑ (en) Kim, Bokin, Concerns and Issues in Won Buddhism (Philadelphia: Won Publications, 2000), p. 12; Kim Dogong, “Relation between Buddhism and Won Buddhism” Journal of the Korean Academy of New Religions, Aŭgusto 2010, paĝoj 166-198; Daniel J. Adams, “Won Buddhism in Korea: A New Religious Movement Comes of Age", Transactions of the Royal Asiatic Society, Korea Branch 84 (2009), p. 7
- ↑ (en) Chung, Bongkil, The Scriptures of Won Buddhism: A Translation of the W!nbulgyo Kyoj!n with Introduction, Honolulu: University of Hawaii Press, 2003, p. 19
- ↑ (en) Won Institute (Filadelfio, Usono), arkivita de la originalo pere de Wayback Maŝino, la 28-an de decembro 2022.
- ↑ (kr) Yongsan Institute por la Studo de Meditado Arkivita de la originalo pere de Wayback Maŝino, la 23-an de decembro 2022.
- ↑ 5,0 5,1 (en) Don Baker, Korea's Won Buddhism: Is it Really a New religion?, University of British Columbia, cenur.org
- ↑ Gvidlibro pri Ŭonbulismo, informa broŝuro, p.15, Internacia Fako de Ŭonbulimo, Iksanshi, 2005
- ↑ (eo) Gvidlibro pri Ŭonbulismo, p. 4
- ↑ (en) Pye, Michael. „Won Buddhism as a Korean New Religion”. Numen 49 (2), 113–141. o. DOI:10.1163/156852702760186745.
- ↑ (ru) Solovyov A.V., Won-Budhism: Religioj de Praktika Klerismo, Etno kaj Religio / Red. B. R. Logashova, Instituto de Etnologio kaj Antropologio nomita laŭ N. N. Miklukho-Maclay de la Rusa Akademio de Sciencoj, 1998, paĝoj 304-323, ISBN 5-201-13745.
- ↑ Michael Pye (2002). “Won Buddhism as a Korean New Religion”, Numen 49 (2), p. 113–141.
- ↑ Don Baker (2012). “Won Buddhism: Is it a New Religion?”, International Journal for the Study of New Religions 3, p. 47–70.
- ↑ Henrik Hjork Sorensen, Ole Bruun & Arne Kalland. (1992) Asian Perceptions of Nature..
- ↑ Wŏnbulgyo chŏnsŏ, (Iri: Wŏnbulgyo Ch'ulp'ansa, 2014). Unue eldonita en 1977.
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- (de, en, eo, jp, ru) Oficiala retejo de Ŭonbulismo
- Retejo de Esperantista Asocio de Ŭonbulismo Arkivigite je 2008-10-03 per la retarkivo Wayback Machine
- Faldfolio (PDF) pri la faka kunsido de Ŭonbulismo dum UK en Firenze, Italio, 2006
- Ŭonbulismo centjara, filmeto
- Sanktaj libroj de Ŭonbulismo en malsamaj lingvoj de la mondo
- Fotaro pri renkontiĝoj de Esperantista Asocio de Ŭonbulismo
- Facebook de Esperantista Asocio de Ŭonbulismo