Τράπουλα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η λέξη «'''τράπουλα'''», που σημαίνει τη «δεσμίδα των παιγνιοχάρτων», προέρχεται από την ιταλική λέξη «''trappola''», που σημαίνει «παγίδα» και «δόλος»<ref>Στα ιταλικά, πάντως, η λέξη «trappola» δεν φαίνεται να είχε ποτέ αυτή την έννοια, ήταν, όμως, η ονομασία ενός βενετσιάνικου παιχνιδιού με παιγνιόχαρτα, κάτι που προφανώς εξηγεί τηντη σημασία της ελληνικής λέξης</ref>. Η τράπουλα αποτελείται από τα «τραπουλόχαρτα» ή «παιγνιόχαρτα» ή «χαρτιά» και προήλθε από το [[Ιταλία|ιταλικό]] [[Παιχνίδι (δραστηριότητα)|παιχνίδι]] «ταρόκ» ή «ταρόκο», που παιζόταν με χοντρά [[τετράγωνο|τετράγωνα]] ή παραλληλόγραμμα [[χαρτί|χαρτιά]] με αριθμημένες φιγούρες τόσο για ψυχαγωγία, όσο και για κερδοσκοπία. Αυτό, με τη σειρά του, προέρχεται από την «[[Τράπουλα#Η τράπουλα Ταρώ|τράπουλα Ταρό]]», που επιζεί μέχρι τις ημέρες μας και έχει αποκλειστικά και μόνο [[αποκρυφισμός|αποκρυφιστικό]] περιεχόμενο και προορίζεται για [[μαντεία]]. Το πιθανότερο είναι η απλή τράπουλα και το Ταρό αρχικά να συνυπήρχαν, παράλληλα, στη συνέχεια να ενώθηκαν – συνδυάστηκαν και κατόπιν πάλι να διαφοροποιήθηκαν.

Ακόμα πιο πιθανή, πάντως, κρίνεται η άποψη ότι επινοήθηκαν μεταξύ 9ου και 10ου αιώνα στην [[Ινδία]] και είχαν πολεμικές αναπαραστάσεις. Η περί Ινδίας άποψη ενισχύεται από την ομοιότητα που παρατηρείται μεταξύ των συμβόλων των πρώτων ευρωπαϊκών τραπουλόχαρτων και των συμβολικών ινδουιστικών παραστάσεων. Κατά τους υποστηρικτές της άποψης αυτής, η λέξη «ναϊμπ», που εκφράζει τηντη χαρτοπαιξία, στην ινδοστανική, σημαίνει «υπολοχαγός», κάτι που μας θυμίζει την ορολογία του [[σκάκι|σκακιού]], από το οποίο, σύμφωνα με κάποιους, πιθανόν να προήλθε η τράπουλα.

[[File:ItalianSancaiBowlMid15thCentury.jpg|thumb|right|250px|Ιταλικό μπωλ[[μπολ]] με παράσταση χαρτοπαίγνιου <br(μέσα />15ου αι.)]]

Το μόνο βέβαιο είναι ότι η τράπουλα δεν αποτελεί ευρωπαϊκή εφεύρεση, αφού στην [[Ευρώπη]] ήρθε από την [[Ασία]]. Από ποιους; Και για το προκείμενο ζήτημα οι θεωρίες είναι πολλές: Είτε από τους [[Σταυροφόροι|Σταυροφόρους]], που την έμαθαν από τους [[Τάταροι|Τατάρους]], είτε από τους Άραβες της [[Ισπανία|Ισπανίας]]ς, τον 14ο αιώνα, είτε, πάλι κατά τον 14ο αιώνα, από τους επιτιθέμενους στη [[Σικελία]] [[Σαρακηνοί|Σαρακηνούς]], που την ονόμαζαν «ναϊμπι», είτε, κατ’ άλλες απόψεις, μέσω των ρομά [[Αθίγγανοι|αθίγγανων]] ή των [[Μαμελούκοι|Μαμελούκων]]<ref>Μάλιστα η τράπουλα των Μαμελούκων είχε εντυπωσιακές ομοιότητες με τη σύγχρονη, καθώς αποτελείτο από 52 φύλλα χωρισμένα σε τέσσερις σειρές (τα κύπελλα, τα νομίσματα, τα σπαθιά και τα μπαστούνια), κάθε δε σειρά αποτελείτο από δέκα φύλλα αριθμημένα από το 1 μέχρι το 10 και τρία φύλλα με τις μορφές του βασιλιά, του αντιβασιλιά και του βεζίρη</ref>. Η ιταλική και ισπανική λέξη για τα παιγνιόχαρτα<ref>''naibes'' και ''naipes'' αντίστοιχα</ref> έχει αραβική προέλευση<ref>που σημαίνει τον αντικαταστάτη του ευρισκόμενου στην εξουσία, τον τοποτηρητή, τον αντιβασιλέα, τον βεζύρη</ref>, γεγονός που συνηγορεί για τη μεταφορά από τους Άραβες ή τους Σαρακηνούς ή και τους Σταυροφόρους<ref>«Ναϊμπι», πάντως, στα εβραϊκά σημαίνει «[[μαγεία]]»</ref>. Αντιθέτως η άποψη που δέχεται μεταφορά από τους [[Αθίγγανοι|Τσιγγάνους]] πάσχει κατά το ότι οι τράπουλες εμφανίστηκαν στην Ευρώπη πριν από τους περισσότερους Τσιγγάνους. Αναμφιβόλως, πάντως, οι τελευταίοι, με τις μετακινήσεις τους και με την ενασχόλησή τους με τηντη χαρτομαντεία, συνετέλεσαν τα μέγιστα στη διάδοση της χρήσης της τράπουλας.

Σε κάθε περίπτωση υπάρχουν αναφορές ότι παιγνιόχαρτα εμφανίστηκαν στην [[Ιταλία]] το [[1299]], στην [[Ισπανία]] το [[1371]], στις [[Κάτω Χώρες]] το [[1379]] και στη [[Γερμανία]] το [[1377]], ενώ σχετική αναφορά βρίσκουμε σε γαλλικό χειρόγραφο των αρχών του 14ου αιώνα, σε γαλλικό ποίημα του [[1328]] και σε άλλο έγγραφο του αρχείου του Καρόλου ΣΤ’, το [[1392]]<ref>Από αυτό προκύπτει ότι ο ζωγράφος Ζακμέν Γκρεγκονέρ είχε πληρωθεί αδρά για να κατασκευάσει τρεις τράπουλες με χρυσό και περίτεχνα εμβλήματα για την ψυχαγωγία του βασιλιά</ref>. Ο Κάρολος Ε’, το [[1369]], στοχεύοντας στη διάδοση της [[τοξοβολία|τοξοβολίας]]ς, απαγόρευσε στους υπηκόους του να ασχολούνται με άλλα, ρητώς κατονομαζόμενα στο σχετικό διάταγμα, παιχνίδια, στα οποία, όμως, δεν περιλαμβάνονται τα χαρτιά. Νωρίτερα, πάντως, ο Κάρολος Δ’, λέγεται πως διασκέδαζε παίζοντας χαρτιά επί πολλές ώρες κατά τη διάρκεια της μακράς ασθενείας του. Επίσης σώζεται ένα έγγραφο από την αυλή της Βραβάνδης, από το [[1379]], όπου αναφέρεται η αγορά μιας τράπουλας για λογαριασμό του βασιλικού ζεύγους, δηλαδή του βασιλιά Βενσεσλάς του Λουξεμβούργου και της βασίλισσας Ιωάννας της Βραβάνδης. Είναι εντυπωσιακές οι πάμπολλες αναφορές σε τράπουλες και στηνστη χαρτοπαιξία που παρατηρούνται από το [[1370]] και μετά, σε όλες τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, γεγονός που αποδεικνύει την ταχύτατη διάδοση και αποδοχή τους, ενώ αξίζει να επισημανθεί ότι ο [[Δάντης Αλιγκέρι|Δάντης]] δεν τις αναφέρει καθόλου. Δεν φαίνεται να υπάρχουν στοιχεία για το πότε ακριβώς έφθασαν στην [[Αγγλία]], όμως, το [[1463]], οι ντόπιοι κατασκευαστές ζητούν κρατική προστασία κατά των εισαγόμενων τύπων που ανταγωνίζονται σκληρά τα εγχώρια προϊόντα. Στην Ανατολική Ευρώπη έφθασαν προς τα τέλη του 15ου αιώνα, γεγονός που αποκλείει την, επίσης προταθείσα, άποψη, ότι τα τραπουλόχαρτα εισήχθησαν μέσω της Ανατολικής Ευρώπης και μάλιστα μέσω των τσιγγάνων, ενώ στην [[Αμερική]] μάλλον ήδη από την εποχή του [[Χριστόφορος Κολόμβος|Κολόμβου]]. Το σίγουρο πάντως είναι ότι ήδη στα μέσα του ιστ’ αιώνα, οι Ισπανοί τα είχαν μεταδώσει στους [[Αζτέκοι|Αζτέκους]] του [[Μεξικό|Μεξικού]], των οποίων είχε ήδη καταστεί ιδιαίτερα προσφιλής ενασχόληση.

Καθ’ όσον αφορά στους [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινούς]], δεν υπάρχει καμία μαρτυρία σχετικά με τράπουλες, κάτι που προφανώς σημαίνει ότι δεν πρόλαβαν να τις γνωρίσουν. Επίσης δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία (π.χ. από περιηγητές) για χρήση τραπουλών στην τουρκοκρατούμενη [[Ελλάδα]], χωρίς αυτό να αποδεικνύει με βεβαιότητα ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε. Αντιθέτως χαρτιά παίζονταν στα ενετοκρατούμενα Επτάνησα, από όπου στη συνέχεια η συνήθεια πέρασε και σε μερικές περιοχές της [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]] και της [[Στερεά Ελλάδα|Στερεάς Ελλάδας]] (τότε Ρούμελης). Τα τραπουλόχαρτα που χρησιμοποιούντο ήταν ενετικού τύπου, με αρχαιοπρεπείς παραστάσεις, ενώ και η ορολογία που επεκράτησε ήταν ιταλική και γαλλική και γενικότερα ευρωπαϊκής προέλευσης και, πάντως, όχι τουρκικής, κάτι που μάλλον αποδεικνύει ότι η τράπουλα ήρθε στην Ελλάδα από τηντη [[Δυτικός Κόσμος|δύση]] και όχι από την [[ανατολή]].

Η εξέλιξη της τράπουλας διαφέρει από χώρα σε χώρα. Παλαιότερα, πάντως, παντού η ποιότητά τους ήταν εξαιρετική και πολυτελής, με την πάροδο του χρόνου, όμως, και τη διάδοσή της στα λαϊκά στρώματα, άρχισαν να κατασκευάζονται φθηνότερες τράπουλες. Κι ενώ κάποτε η κατασκευή τους είχε βιοτεχνικό χαρακτήρα, εδώ και πολύν καιρό γίνεται από εξειδικευμένα εργοστάσια ή/και τις κοινές εκτυπωτικές επιχειρήσεις, με κυλινδρικές μηχανές όφσετ. Τα πρώτα παιγνιόχαρτα ήταν από περγαμηνή ή λεπτά οστέινα φύλλα ή και άλλα υλικά, χειροποίητα ζωγραφισμένα και πραγματικά αριστουργήματα [[μικρογραφία|μικρογραφίας]]ς και εξ αυτού του λόγου ιδιαίτερα ακριβά. Χάρη στην εφεύρεση της [[ξυλογραφία|ξυλογραφίας]]ς και, βεβαίως, της [[τυπογραφία|τυπογραφίας]]ς, η εκτύπωση καθίσταται πιο εύκολη και, συνεπώς, οι τράπουλες πιο φθηνές. Ως πρώτη ύλη χρησιμοποιήθηκε, πλέον, χαρτόνι, διαφορετικής ποιότητας και βάρους, σε πολλαπλά στρώματα, και μάλιστα κατά προτίμηση από κουρέλια υφασμάτων, ώστε να διασφαλίζεται μεγαλύτερη αντοχή. Τα χαρτονένια φύλλα επιστρώνονται με διάφορα υλικά, όπως π.χ. οργανικό κερί ή βερνίκι με βάση τη ρητίνη σιλικόνης ή την κυτταρίνη. Στους πολυτελέστερους τύπους, τα φύλλα του χαρτονιού πατινάρονται πριν να εκτυπωθούν. Σήμερα χρησιμοποιούνται κάθε είδους υλικά, ακόμα και [[πλαστικό]] (αλλά, πάντως, εξακολουθούν να αποκαλούνται “χαρτιά”…)

Αρχικά κέντρα κατασκευής και εμπορίας ήταν οι πόλεις [[Ουλμ]] και [[Κολωνία]] της Γερμανίας, η [[Βιέννη]], η [[Γένουα]], η [[Τεργέστη]] και, στη Γαλλία, η [[Λυών]], η [[Τουλούζη]], η [[Αβινιόν]], η Ρουέννη, η [[Λιμόζ]] και το [[Παρίσι]]. Μεταξύ του 1450 και του 1550 υπήρχαν τουλάχιστον 350 κατασκευαστές τραπουλών στη Γαλλία. Οι γαλλικές τράπουλες, καθώς ήταν πολύ φθηνές, κατέκλυσαν γρήγορα όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της Αγγλίας, και αποτέλεσαν μάλιστα το πρότυπο και για τις αγγλικές τράπουλες. Οι Αμερικανοί αρχικά εισήγαγαν τράπουλες από την Αγγλία και τηντη Γαλλία, μέχρι που άρχισαν να κατασκευάζουν τράπουλες (μετά το 1800), εισάγοντας μάλιστα προοδευτικά και διάφορες καινοτομίες, όπως για παράδειγμα οι φιγούρες με τα δύο αντικριστά κεφάλια (σύμφωνα με κάποιους ερευνητές η συγκεκριμένη καινοτομία δεν οφείλεται στους Αμερικανούς, αλλά είτε στους Άγγλους είτε στους Ιταλούς), η τοποθέτηση των συμβόλων κάθε σειράς και στις τέσσερις γωνίες του φύλλου και η στρογγυλοποίηση των γωνιών (για μεγαλύτερη αντοχή στη φθορά).

Οι ενετικές δέσμες αποτελούνται από 70 φύλλα, αυτές της [[Μπολόνια|Μπολόνιας]]ς από 97 φύλλα και οι γαλλικές από 52 φύλλα, παραλλαγή η οποία τελικώς επικράτησε διεθνώς.

Παλαιότερα στα τραπουλόχαρτα υπήρχαν διάφορα σύμβολα, όπως ο ήλιος, η σελήνη, το σπαθί κ.λπ. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η τράπουλα των [[Μαμελούκοι|Μαμελούκων]] είχε εντυπωσιακές ομοιότητες με τη σύγχρονη, καθώς αποτελείτο από 52 φύλλα χωρισμένα σε τέσσερις σειρές (τα κύπελλα, τα νομίσματα, τα σπαθιά και τα μπαστούνια), κάθε δε σειρά αποτελείτο από δέκα φύλλα αριθμημένα από το 1 μέχρι το 10 και τρία φύλλα με τις μορφές του βασιλιά, του αντιβασιλιά και του βεζίρη. Στη Γερμανία και την Ελβετία οι τέσσερις σειρές – “φυλές” είχαν την παράσταση και ονομάζονταν: φύλλα, κουδούνια, βελανίδια και καρδιές. Στην [[Ιταλία]] (και, αναλόγως, στην [[Ισπανία]]) οι τέσσερις “φυλές” ήταν τα μπαστούνια (bastoni), τα νομίσματα ή δηνάρια (denari), τα σπαθιά (spade) και τα κύπελλα (coppe), που υποτίθεται πως συμβόλιζαν, αντίστοιχα, τέσσερις μεσαιωνικές τάξεις: τους αγρότες, τους εμπόρους, τους ευγενείς και τον κλήρο. Τελικά το σύστημα που επικράτησε ήταν το γαλλικό («french pak»), που έχει τις ρίζες του στη [[Γαλλία]] του ιστ’ αι. και γι’ αυτό οι φιγούρες της παριστάνουν ενδυμασίες της εποχής. Αποτελεί συγκερασμό των παραπάνω, και έχει τριφύλλια (trèfles, ♣), καρά (carreaux, ♦), πίκες (piques, ♠) και καρδιές (coeurs, ♥), οι δε φιγούρες είναι βασιλιάς, ιππότης και υπηρέτης, ενώ αργότερα προστίθεται η βασίλισσα, με αποτέλεσμα η τρίτη σημερινή φιγούρα, ο [[Βαλές (τραπουλόχαρτο)|βαλές]], να πάρει χαρακτηριστικά και του ιππότη και του υπηρέτη. Οι φιγούρες αυτές παρίσταναν ή αναφέρονταν και συνεπώς πήραν τα ονόματα ηρώων της μυθολογίας ή προσωπικοτήτων της παγκόσμιας ιστορίας, οι οποίοι, πλέον, είναι καθορισμένοι – καθιερωμένοι: Οι τέσσερις βασιλείς είναι ο [[Καρλομάγνος]] (ρήγας κούπα), ο [[Ιούλιος Καίσαρας]] (ρήγας καρό), ο [[Μέγας Αλέξανδρος]] (ρήγας σπαθί), ο [[Δαβίδ]] (ρήγας μπαστούνι). Οι τέσσερις ντάμες είναι: η Παλλάδα [[Αθηνά]] ([[Ντάμα (τραπουλόχαρτο)|ντάμα]] μπαστούνι), η Ιουδήθ (- η γενναία Εβραία που σκότωσε τον Ολοφέρνη (ντάμα κούπα), η νεράιδα Αρζίν (ντάμα σπαθί) και η Ραχήλ (ντάμα καρό), ενώ οι τέσσερις βαλέδες είναι ο [[Έκτορας]] (βαλές καρό), ο [[Λάνσελοτ]] (βαλές σπαθί), ο Οζιέ (βαλές μπαστούνι) και ο Λαϊρ [(βαλές κούπα).<ref>{{Cite web|url=https://www.mixanitouxronou.gr/pios-ellinas-vasilias-apikonizete-sto-riga-spathi-tis-trapoulas-pia-thea-ine-i-ntama-bastouni-i-onomasies-pou-edosan-i-galli-stis-figoures-ton-chartion/|title=Ποιος Έλληνας βασιλιάς απεικονίζεται στο Ρήγα Σπαθί της τράπουλας; Ποια θεά είναι η Ντάμα Μπαστούνι; Οι ονομασίες που έδωσαν οι Γάλλοι στις φιγούρες των χαρτιών|ημερομηνία=2015-01-09|website=ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ|language=el|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150113093001/https://www.mixanitouxronou.gr/pios-ellinas-vasilias-apikonizete-sto-riga-spathi-tis-trapoulas-pia-thea-ine-i-ntama-bastouni-i-onomasies-pou-edosan-i-galli-stis-figoures-ton-chartion/|archivedate=2015-01-13|accessdate=2022-08-22}}</ref> Για μια μικρή χρονική περίοδο ως ένας των τεσσάρων βαλέδων παριστανόταν ο κατά τα άλλα άσημος Γάλλος αξιωματικός Ετιέν Βινιόλ (ο οποίος πρώτος είχε την ιδέα να αποτυπώσει μυθολογικά, ιστορικά και θρησκευτικά πρόσωπα στις φιγούρες της τράπουλας και θέλησε να «απαθανατίσει» και τον εαυτό του!...)]

Η αμέσως επόμενη, χρονικά, ελληνική τράπουλα, που είναι και η πιο γνωστή (δεδομένου ότι εθεωρείτο η παλαιότερη σωζόμενη) τυπώθηκε το 1829 στην Ουγγαρία, ήταν δέσμη γαλλικού τύπου και είχε ως φιγούρες τις εικόνες των ηρώων της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Επανάστασης του 1821]]. Συγκεκριμένα οι φιγούρες αυτές είναι των: [[Ιωάννης Καποδίστριας|Καποδίστρια]] (Ρήγας κούπα), [[Κουντουριώτης|Κουντουριώτη]] (Ρήγας σπαθί), [[Μαυροκορδάτος|Μαυροκορδάτου]] (Ρήγας καρό), ¬ [[Αλέξανδρος Ι. Υψηλάντης|Υψηλάντη]] (Ρήγας μπαστούνι), Ελλάδας (Ντάμα κούπα), [[Αθηνά|Αθηνάς]]ς (Ντάμα καρό), Καρτερίας (Ντάμα μπαστούνι), [[Ανδρέας Μιαούλης|Μιαούλη]] (Βαλές κούπα), [[Θεόδωρος Κολοκοτρώνης|Κολοκοτρώνη]] (Βαλές σπαθί), [[Μάρκος Μπότσαρης|Μπότσαρη]] (Βαλές καρό) και [[Κανάρης|Κανάρη]] (Βαλές μπαστούνι). Τα 11 αυτά σωζόμενα φύλλα μπορεί κάποιος να δει στο [[Εθνικό Ιστορικό Μουσείο|Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο]] των Αθηνών.

| Γερμανία || || Καρδιές || (ΦύλλαΒελανίδια) ||(ΒελανίδιαΚουδούνια)|| (ΚουδούνιαΦύλλα)

| Ελβετία || ||(ΘυρεοίΤριαντάφυλλα) ||(ΤριαντάφυλλαΒελανίδια) ||(ΒελανίδιαΚουδούνια) ||(ΚουδούνιαΘυρεοί)

|Ιταλία - Ισπανία || ||Coppe (Κύπελλα) || Spade Bastoni(ΣπαθιάΜπαστουνι)||Denari (Δηνάρια)

|(Συμβολισμός) || ||Κλήρος ||ΕυγενείςΤεχνίτες ||Έμποροι ή Αστοί ||ΑγρότεςΕυγενείς και

|(Συμβολισμός) || ||Θάρρος - Μεγαλοψυχία ||Υπεροχή ||Σωφροσύνη - Συνέπεια ||ΔύναμηΣυναισθήματα

|Ελληνικά ||Σύμβολα ||Κούπα ||Σπαθί ||Καρό || Μπαστούνι

| ||* ||A ||K (ή B ή R) ||Q (ή K ή D) ||J (ή V ή S ή F ή Θ)

|Ελληνικά ||Τζόκερ/Μπαλαντέρ ||ΆσσοςΆσος ||Ρήγας/Παπάς ||[[Ντάμα (τραπουλόχαρτο)|Ντάμα]]||[[Βαλές (τραπουλόχαρτο)|Βαλές]]/Φάντης

Στις ημέρες μας ο τύπος της δεσμίδας των παιγνιοχάρτων που έχει επικρατήσει είναι ο γαλλικός, που αποτελείται από 52 φύλλα και συνιστά τη “τράπουλα” ή “κοντσίνα” (όπως ονομάζεται και ένα από τα σπουδαιότερα παιχνίδια που παίζονται μ’ αυτήν). Τα 52 τραπουλόχαρτα, στα οποία προστίθενται και δύο φύλλα με την εικόνα του Αρλεκίνου ή Ερμού ή “Τζόκερ”, διαιρούνται σε δύο χρώματα (μαύρο και κόκκινο) των 26 φύλλων και κάθε χρώμα σε δύο διαφορετικά είδη. Έτσι διαμορφώνονται τέσσερις διαφορετικές σειρές από 13 φύλλα η καθεμία, οι εξής: Κόκκινα Καρρό (τετράγωνα), Κόκκινες Κούπες (καρδιές), Μαύρα Σπαθιά (τριφύλλια) και Μαύρες Πίκες (μπαστούνια). Από τα 13 φύλλα, τα 10 παριστάνουν αριθμούς από το 1 ως το 10 και τα άλλα τρία “φιγούρες” και συγκεκριμένα τον Ρήγα (βασιλέα με γενειάδα), την [[Ντάμα (τραπουλόχαρτο)|Ντάμα]] (γυναίκα ή κορίτσι) και τον [[Βαλές (τραπουλόχαρτο)|Βαλέ]] ή Φάντη.

Διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, η ονομασία των οποίων είναι χαρακτηριστική και ευνόητη για το περιεχόμενό της: α) εντελώς τυχερά, που το αποτέλεσμά τους εξαρτάται αποκλειστικά και μόνον από την τύχη, β) τεχνικά, που εξαρτώνται από την τεχνική ικανότητα των παικτών και γ) μικτά, των οποίων το αποτέλεσμα οφείλεται τόσο στην τύχη, όσο και στηνστη δεξιότητα του παίκτη. Η τριμερής αυτή διάκριση υπήρχε και στην ελληνική νομοθεσία μέχρι και το 1999, οπότε, με διάταξη νόμου, καταργήθηκε ο χαρακτηρισμός “μικτά”, τα οποία, πλέον, περιελήφθησαν στα “τυχερά”.

Γι’ αυτό βασιλείς και ηγεμόνες αναγκάστηκαν να λάβουν δραστικά μέτρα για να την αποτρέψουν τη διάδοσή της, χωρίς, όμως, να το καταφέρουν. Το 1376 εξεδόθη στη [[Φλωρεντία]] ένα διάταγμα που απαγόρευε στους πολίτες να παίζουν “ζωγραφιές”, που πιθανόν να υπονοεί τα χαρτιά, αφού έτσι ακριβώς αποκαλούνται τα τραπουλόχαρτα σε διάφορες άλλες πηγές. Αν αυτή η ταύτιση δεν είναι ορθή, τότε ο πρώτος που απαγόρεψε τη χαρτοπαιξία, το 1387, ήταν ο βασιλιάς της Καστίλης Ιωάννης Α’, ενώ περίπου έναν αιώνα αργότερα και συγκεκριμένα το 1463, ο βασιλιάς της Αγγλίας Εδουάρδος Δ’ θέσπισε νόμο για να προστατέψει από τη χαρτοπαιξία τους εμπόρους του Λονδίνου. Όταν απαγορεύθηκε η χαρτοπαιξία στη Γαλλία, ένας αξιωματικός του στρατού, ο Ετιέν Βινιόλ είχε τηντη φαεινή ιδέα και ανέθεσε σε έναν ζωγράφο (και συγκεκριμένα στον βασιλικό “ζωγράφο προσωπογραφιών”) να αντικαταστήσει τους “ρηγάδες”, τις “ντάμες” και τους “βαλέδες”“[[Βαλές (τραπουλόχαρτο)|βαλέδες]]” με παραστάσεις ηρώων της μυθολογίας, της ιστορίας και της θρησκείας (αλλά και του ίδιου του Βινιόλ στη θέση ενός βαλέ), πετυχαίνοντας, μ’ αυτό τον τρόπο, την ανάκληση της απαγόρευσης.

Με το πέρασμα του χρόνου και τηντη διαπίστωση από τις πολιτικές ηγεσίες ότι η χαρτοπαιξία ήταν αδύνατο να αποτραπεί, αυτές προτίμησαν να τη θέσουν υπό τον έλεγχό τους και να ωφεληθούν κατά το δυνατόν απ’ αυτήν, ιδίως από το εμπόριο των τραπουλών και τη φορολόγησή τους.

Το “Ταρό” ή “Ταρώ” (γαλλ. tarot) ή “Ταρόκ” (γερμ. Tarock) ή “Ταρόκκο” (tarocco) είναι μία δέσμη από συνολικώς 78 παιγνιόχαρτα [ή καθένα από αυτά τα παιγνιόχαρτα, ιδίως δε τα 22 κυριότερα απ’ αυτά], εκ των οποίων τα 22 κυριότερα, που αποτελούν τη μία απ’ τις πέντε σειρές στις οποίες χωρίζεται το σύνολο (οι υπόλοιπες τέσσερις μοιάζουν πολύ μεταξύ τους ενώ διαφέρουν από την πέμπτη), φέρουν επάνω αλληγορικές παραστάσεις και με τα οποία παιγνιόχαρτα μπορεί κάποιος, σύμφωνα με τους αποκρυφιστές, να μαντέψει το μέλλον. Επίσης η ίδια δέσμη χρησιμοποιείται και για χαρτοπαίγνιο, ειδικότερα δε για ένα είδος παλιού ιταλικού παιχνιδιού με το ίδιο όνομα. Πάντως συνήθως από τους παραπάνω συνώνυμους όρους, ο μεν “Ταρώ” (ή “Ταρό”) χρησιμοποιείται προκειμένου για τηντη μαντική τράπουλα των αποκρυφιστών, ο δε “Ταρόκκο” (ή “Ταρόκ”) για την τράπουλα του ομώνυμου ιταλικού παιχνιδιού.

Αρχικά η δέσμη – τράπουλα “Ταρό” αποτελείτο από 22 κάρτες, τα “ατού” ή “τριόμφα”, διακοσμημένα με συμβολικές παραστάσεις αφηρημένων εννοιών, υλικών δυνάμεων, θεϊκών ιδιοτήτων, φυσικών στοιχείων, αρετών και αμαρτημάτων. Η δέσμη αυτή αποτελούσε τηντη “Μεγάλη Μυστική Κλείδα” και τα 22 ταρό (τραπουλόχαρτα) της ήταν κατά σειρά τα ακόλουθα: ο Τρελός, ο Θαυματοποιός ή Μάγος (κατά τους αποκρυφιστές συμβολίζει τον θεό Όσιρι), η Πάπισσα (:η θεά Ίσιδα), η Αυτοκράτειρα, ο Αυτοκράτορας (:ο Ζευς), ο Πάπας (:ο Άρης), οι Εραστές ή ο Ερωτευμένος (:ο Ηρακλής αναποφάσιστος μεταξύ της αρετής και της κακίας), η Άμαξα, η Δικαιοσύνη, ο Ερημίτης, ο Τροχός της Τύχης, η Δύναμη, ο Κρεμασμένος, ο Θάνατος, η Εγκράτεια, ο Διάβολος, ο Πύργος ή ο Οίκος του Θεού ή ο Κεραυνός, το Αστέρι ή τα Αστέρια (:η αθανασία), η Σελήνη, ο Ήλιος, η Μέλλουσα Κρίση και ο Κόσμος. Ήταν όλα αριθμημένα (με λατινικούς αριθμούς από το I μέχρι το ΧΧΙ) εκτός από ένα, τον “Τρελό” (ιταλ. Il Matto, γαλλ. Le Mat), πρόδρομο του σημερινού Τζόκερ ή μπαλαντέρ, που δεν είχε κανέναν αριθμό.

Αργότερα, σε ανύποπτο χρόνο, πιθανόν στηνστη Βενετία, σ’ αυτή τη “Μεγάλη Μυστική Κλείδα” προστίθεται και η “Μικρή Μυστική Κλείδα”, ίσως από άλλη μορφή τράπουλας. Αυτή η “Μικρή Μυστική Κλείδα” αποτελείται από 56 φύλλα, κατανεμημένα σε τέσσερις σειρές. Οι σειρές αυτές είναι τα σπαθιά ή τριφύλλια (που συμβολίζουν την κακή τύχη, αλλά και το αρσενικό στοιχείο), οι καρδιές ή κούπες (που συμβολίζουν την οικογένεια, τη φιλία και την αγάπη, αλλά και το γυναικείο στοιχείο), τα δηνάρια, δηλαδή τα μεταγενέστερα καρό (που συμβολίζουν τα ταξίδια, τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και τα μηνύματα, αλλά και το ανδρόγυνο) και τα μπαστούνια (που συμβολίζουν τις χρηματικές υποθέσεις, αλλά και τον καρπό του ανδρογύνου, το τέκνο). Κάθε μία σειρά αποτελείται από 14 φύλλα: τα 10 πρώτα είναι αριθμημένα από το 1 ως το 10 και ακολουθούν ο [[Βαλές (τραπουλόχαρτο)|βαλές]], ο ιππότης, η βασίλισσα και ο βασιλιάς.

Τα 22 φύλλα της Μεγάλης Κλείδας και τα 56 της Μικρής συναπαρτίζουν την πλήρη τράπουλα Ταρώ των 78 φύλλων, ενώ υπάρχουν και παραλλαγές των 62 και των 97 φύλλων. Η σημερινή συνηθισμένη τράπουλα των 52 φύλλων αποτελεί ουσιαστικά τηντη “Μικρή Κλείδα”, από την οποία έχουν αφαιρεθεί οι τέσσερις ιππότες. Οι δε περισσότερες από τις σύγχρονες δέσμες Ταρώ αποτελούνται από 54 φύλλα, δηλαδή τα 22 της Μεγάλης Κλείδας και, κατ’ επιλογήν, 32 από τηντη Μικρά Κλείδα (4 σειρές των 8 φύλλων, δηλαδή οι 4 φιγούρες και άλλα τέσσερα αριθμημένα φύλλα η καθεμία).

Όπως και στηνστη χαρτομαντεία με τη χρήση της κοινής τράπουλας, σε κάθε φύλλο της τράπουλας Ταρώ αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία, ενώ η ερμηνεία σχετίζεται και με τον τρόπο και τη σειρά που ανοίγονται τα χαρτιά. Ο Τρελός, για παράδειγμα, μπορεί μεν να συμβολίζει την παραφροσύνη, αν όμως το φύλλο αυτό πέσει ή τοποθετηθεί ανάποδα το νόημα αντιστρέφεται.

* Κελεμένης Βασίλης, Το πάθος που λέγεται μπιρίμπα . Κανονισμοί, τα μυστικά του παιχνιδιού, στρατηγική: Με 50 ασκήσεις: Για αρχάριους έως και προχωρημένους ISBN 960-7086-32-5