Αμρ αλ-Ακτά: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Αμρ''', ''Ομάρ ιμπν Αμπντ Αλλάχ ιμπν Μαρουάν'' ή ''Ομάρ ιμπν Ουμπάυντ Αλλάχ ιμπν Μαρουάν'', με το επώνυμο '''αλ-Ακτά''', «ο μονόχειρ», και επίσης αναφερόμενος ως ''Άμερ'' ή ''Άμβρος'' στις [[Βυζαντινή γραμματεία|Βυζαντινές πηγές]],<ref name="PBZ">{{Πρότυπο:Harvnb|PmbZ|loc = 'Umar ibn 'Abdallāh ibn Marwān al-Aqta' (#8552/corr.)}}</ref> ήταν ο ημιαυτόνομος [[Άραβας]] [[εμίρης]] της [[Μαλάτεια|Μαλάτειας]] (Μελιτηνής) από τα 830 ως τον θάνατό του στη [[Μάχη του Λαλακάοντος]] στις 3 Σεπτεμβρίου 863.  Στην εποχή του, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στο ανατολικό σύνορό της,<ref name="ODB">{{Πρότυπο:Harvnb|Hollingsworth|1991|pp = 2139–2140}}.</ref> και έγινε μια εξέχουσα φυσιογνωμία στην ύστερη Αραβική και Τουρκική επική λογοτεχνία.

Ο Αμρ ανήκε στη φυλή Μπάνι Σουλαΐμ, η οποία εγκαθιδρύθηκε στη δυτικη [[Άνω Μεσοποταμεία|Τζαζίρα]] κατά τον χρόνο των μουσουλμανικών κατακτήσεων και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις υποθέσεις της Μαλάτειας και την παραμεθόρια ζώνη της Τζαζίρα με την [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]], καθώς και τα [[Καύκασος|Καυκάσια]] σύνορα με τους [[Χάζαροι|Χαζάρους]].<ref>{{Πρότυπο:Harvnb|Canard|1961|pp = 159, 171}}.</ref> Ο πατέρας του, Αμπντ Αλλάχ ή Ουμπάυντ Αλλάχ, είναι ελάχιστα γνωστός, εκτός από το ότι ήταν επίσης εμίρης της Μαλάτειας, και ότι περίπου το 810 παρέδωσε στους Βυζαντινούς το φρούριο της [[Κάμαχα]] για να επιτευχθεί η απελευθέρωση του γιου του, ο οποίος κρατούνταν αιχμάλωτος.<ref name="Canard170">{{Πρότυπο:Harvnb|Canard|1961|p = 170}}.</ref>

Ο Αμρ ο ίδιος πιθανότατα έγινε εμίρης της Μαλάτειας στα 830,<ref name="PBZ" /> και εμφανίζεται για πρώτη φορά το 838, στην [[Άλωση του Αμορίου|εκστρατεία του Αμορίου]] του χαλίφη [[αλ-Μουτασίμ]] (β. 833-842). Η εκστρατεία διεξήχεθει ως αντίποινα για μια μεγάλης κλίμακας επιδρομή κατά το προηγούμενο έτος από το [[Κατάλογος Βυζαντινών αυτοκρατόρων|βυζαντινό αυτοκράτορα]] [[Θεόφιλος (αυτοκράτορας)|Θεόφιλο]] (β. 829-842) εναντίον των αραβικών συνοριακών εμιράτων, συμπεριλαμβανομένης της Μαλάτειας, το έδαφος της οποίας ερημώθηκε.<ref name="Honigmann">{{Πρότυπο:Harvnb|Honigmann|1987|p = 193}}.</ref> Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Αμορίου, ο Αμρ πήρε μέρος με τους άνδρες του στη μεγάλη Αραβική νίκη επί του ίδιου Θεόφιλου  στη [[μάχη της Δαζιμώνος]] τον Ιούλιο του 838.<ref name="PBZ" /><ref name="Honigmann" /> Στα 840, παρείχε καταφύγιο στα επιζώντα μέλη των [[Παυλικιανισμός|Παυλικιανών]], οι οποίοι έφευγαν λόγω διώξεων από το Βυζάντιο, και τους διέθεσε την περιοχή γύρω από τα φρούρια της [[Τεφρική|Τεφρικής]], [[Αμάρα]] και [[Αργαούν]]. Ο αρχηγός των Παυλικιανών, [[Καρβαίας]] την μετέτρεψε σε μια ξεχωριστό Παυλικιανό πριγκηπάτο, συμμάχησε με τον Αμρ, και έκανε συχνές εκστρατείες εναντίον του Βυζαντίου, είτε σε συνδυασμό με τον Αμρε είτε ανεξάρτητα.<ref name="ODB" /><ref name="Honigmann" /><ref>{{Πρότυπο:Harvnb|Treadgold|1997|pp = 448, 451}}.</ref> Το 844, οι δυνάμεις του Αμρ συμμετείχαν σε μια μεγάλη επιδρομή που προκάλεσε μια βαριά ήττα σε ένα στράτευμα με επικεφαλής τον αντιβασιλιά του Βυζαντίου, [[Θεόκτιστος|Θεόκτιστο]], στη [[Μάχη του Μαυροποτάμου]]. Στα τέλη της δεκαετίας 840, είχε επίσης εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον ενός γειτονικού Αρμένιου άρχοντα που ονομαζόταν [[Σκληρός]], τον οποίο τελικά νίκησε μετά από μια παρατεταμένη και αιματηρή σύγκρουση.<ref name="PBZ">{{Πρότυπο:Harvnb|PmbZ|loc = 'Umar ibn 'Abdallāh ibn Marwān al-Aqta' (#8552/corr.)}}</ref><ref>{{Πρότυπο:Harvnb|Treadgold|1997|p = 447}}.</ref>

Στα 850, ο Αμρ έχει καταγραφεί πως νίκησε μια εκστρατεία με επικεφαλής τον Βυζαντινό αυτοκράτορα [[Μιχαήλ Γ΄]] (β. 842-867) ενάντια στα [[Σαμόσατα]], και να έχουν πραγματοποιήσει μια σειρά από επιτυχημένες επιδρομές στο Βυζάντιο. Μια από αυτές σάρωσε τα [[Θέμα (Βυζάντιο)|θέματα]] των [[Θέμα Θρακησίων|Θρακησίων]] και του [[Θέμα Οψίκιον|Οψικίου]] και έφτασε μέχρι τη μεγάλη βυζαντινή στρατιωτική βάση [[Μαλάγινα]] στη [[Βιθυνία]].<ref name="PBZ" /> Δεν ήταν σε θέση, εντούτοις, να σταματήσει μια εκστρατεία  αντιποίνων που ξεκίνησε το 856 από τον [[Πετρωνάς|Πετρωνά]] κατά της Μελιτηνής και Τεφρικής, η οποία εισέβαλε σε όλη τη διαδρομή μέχρι την Άμιδα, συλλαμβάνοντας πολλούς αιχμαλώτους πριν από την επιστροφή της.<ref name="Treadgold451">{{Πρότυπο:Harvnb|Treadgold|1997|p = 451}}.</ref>

Το 860, μαζί με τον Καρβαία, ο Αμρ ξεκίνησε μια μεγάλη επιδρομή στην [[Ανατολία]], που έφθασε μέχρι το λιμάνι της [[Μαύρη Θάλασσα|Μαύρης Θάλασσας]] [[Σινώπη]], επιστρέφοντας με πάνω από 12.000 κεφάλια παραγωγικών ζώων.<ref name="Treadgold451" /><ref>{{Πρότυπο:Harvnb|Whittow|1996|p = 310}}.</ref> Τρία χρόνια αργότερα, ήταν μέρος μιας μεγάλης δύναμης των Αββασιδών που εισέβαλε στην Ανατολία, μέσω των [[Κιλίκιες Πύλες|Κιλικίων Πυλών]]. Αφού αποκόπηκε από την κύρια δύναμη και απωθώντας τα βυζαντινά στρατεύματα υπό τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ στο Μαρτζ αλ- Ουσκούφ ("Λιβάδι του επισκόπου") στην [[Καππαδοκία]], ο Αμρ με τους άνδρες του τράβηξε βόρεια για να καταλάβει το λιμάνι της πόλης της [[Σαμψούντα|Αμισού]]. Κατά την επιστροφή του, όμως, περικυκλώθηκε από τους Βυζαντινούς και σκοτώθηκε στη [[Μάχη του Λαλακάοντος]] στις 3 Σεπτεμβρίου 863. Μόνο ένα μικρό υπόλοιπο του στρατού του διέφυγε υπό τη διοίκηση του γιου του, αλλά στη συνέχεια ηττήθηκε και συνελήφθη από τον διοικητή του [[Θέμα Χαρσιανού|Θέματος Χαρσιανού]].<ref name="PBZ" /><ref name="ODB" /><ref>{{Πρότυπο:Harvnb|Whittow|1996|p = 311}}.</ref><ref>{{Πρότυπο:Harvnb|Treadgold|1997|p = 452}}.</ref>  Σύμφωνα με τον αλ-Τάμπαρι, όταν η είδηση ​​του θανάτου του Αμρ, μαζί με εκείνη ενός άλλου εξέχοντος ηγέτη, του [[Αλί ιμπν Γιαχία αλ-Αρμανί]], έφθασαν στο Ιράκ, προκάλεσαν ταραχές ανάμεσα στον πληθυσμό της [[Βαγδάτη|Βαγδάτης]], της [[Σαμάρα (Ιράκ)|Σαμάρας]], και σε άλλες πόλεις, οργισμένο με την αντιληπτή ανικανότητα της κυβέρνησης των Αββασιδών.<ref>{{Πρότυπο:Harvnb|Saliba|1985|pp = 9–11}}.</ref>

Πράγματι, ο θάνατος του Αμρ σηματοδότησε το τέλος της Μαλάτειας ως στρατιωτικής απειλής για το Βυζάντιο, αν και η ίδια η πόλη θα παρέμενε σε μουσουλμανικά χέρια για 70 ακόμη χρόνια. Το Αμρ διαδέχθηκαν ο γιος του, Αμπου Αμπντ Αλλάχ και ο εγγονός του, [[Αμπου Χαφς ιμπν Αμρ|Αμπου Χαφς]], ο οποίος αναγκάστηκε να παραδώσει την πόλη στον βυζαντινό στρατηγό [[Ιωάννης Κουρκούας|Ιωάννη Κουρκούα]] το 934.<ref name="PBZ">{{Πρότυπο:Harvnb|PmbZ|loc = 'Umar ibn 'Abdallāh ibn Marwān al-Aqta' (#8552/corr.)}}</ref><ref name="Honigmann">{{Πρότυπο:Harvnb|Honigmann|1987|p = 193}}.</ref><ref>{{Πρότυπο:Harvnb|Whittow|1996|pp = 311, 317}}.</ref>