Αϊντάχο

Πολιτεία του Αϊντάχο
Σημαία Σφραγίδα
Άλλα ονόματα: {{{Άλλα ονόματα}}}
Συνθήματα: Esto perpetua
Επίσημες γλώσσες	Αγγλική
Δημώνυμο	Idahoan
Πρωτεύουσα (και μεγαλύτερη πόλη)	Μπόιζι
Μεγαλύτερη μητροπολιτική περιοχή	Μητροπολιτική περιοχή Μπόιζι
Έκταση	Κατατάσσεται 14η στις ΗΠΑ
- Σύνολο	216.632 km2
- Πλάτος	491 km
- Μήκος	771 km
- % νερό	0,98
- Γεωγραφικό Πλάτος	42° Β έως 49° Β
- Γεωγραφικό Μήκος	111°03′ Δ έως 117°15′ Δ
Πληθυσμός	Κατατάσσεται 39η στις Ηνωμένες Πολιτείες
- Σύνολο	1.584.985 (εκτίμηση 2011)
- Πυκνότητα	7,40/km2 Κατατάσσεται 44η στις ΗΠΑ
Υψόμετρο
- Υψηλότερο σημείο	Borah Peak 3861,2 m
- Μέσο	1.520 m
- Χαμηλότερο σημείο	Συρροή των Ποταμών Σνέικ και Κλίαργουοτερ 217 m
Είσοδος στην Ένωση	3 Ιουλίου 1890 (43η)
Κυβερνήτης	Σ.Λ. "Μπουτς" Όττερ (Ρ)
Αντικυβερνήτης	{{{Αντικυβερνήτης}}}
Νομοθετικό Σώμα	Νομοθετικό Σώμα του Αϊντάχο
- Βουλή των Αντιπροσώπων (ΗΠΑ)	Γερουσία
- Γερουσία (ΗΠΑ)	Βουλή των Αντιπροσώπων
Γερουσιαστές των ΗΠΑ	Μάικ Κράπο (Ρ) Τζιμ Ρις (Ρ)
Αντιπροσωπεία στη Βουλή των ΗΠΑ	1-Ραούλ Λαμπραντόρ (Ρ) 2-Μάικ Σίμπσον (Ρ) (κατάλογος)
Ζώνες ώρας
- βόρεια του Ποταμός Σάλμον	Pacific: UTC−8/−7
- υπόλοιπο	Mountain: UTC−7/−6
Συντομεύσεις
Ιστοσελίδα	idaho.gov

Το Αϊντάχο (αγγλ. Idaho, προφέρεται: [ˈaɪdəˌhəʊ] ( ακούστε)) είναι βορειοδυτική πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Η μεγαλύτερη πόλη της πολιτείας και πρωτεύουσά της είναι το Μπόιζι. Οι κάτοικοι καλούνται «Idahoans». Το Αϊντάχο εισήχθη στην Ένωση στις 3 Ιουλίου 1890 ως η 43η πολιτεία.

Σύμφωνα με την υπηρεσία απογραφής των ΗΠΑ, το 2006 το Αϊντάχο είχε κατ' εκτίμηση πληθυσμό 1.466.465. Η κρατική ταχυδρομική συντομογραφία είναι ID. Το Αϊντάχο παρονομάζεται η πολιτεία των πετραδιών (ή πολύτιμων λίθων, Gem State στα αγγλικά), λόγω της αφθονίας φυσικών πόρων της. Το πολιτειακό ρητό είναι Έσο Αιώνια (λατινικά: «Esto Perpetua»).

Εκτός του Μπόιζι, άλλες μεγάλες πόλεις είναι οι Νάμπα, Αϊντάχο Φολς, Ποκατέλο, Μερίντιαν. Η Νάμπα και η Μερίντιαν ανήκουν στη μητροπολιτική περιοχή του Μπόιζι που το 2006 είχε κατά προσέγγιση πληθυσμό 635.450 κατοίκων.

Γεωγραφία

Το Αϊντάχο συνορεύει με έξι πολιτείες των ΗΠΑ και μία επαρχία του Καναδά. Δεν έχει επαφή με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Στα δυτικά συνορεύει με τις πολιτείες Ουάσινγκτον και Όρεγκον, νότια με Νεβάδα και Γιούτα και ανατολικά με τη Μοντάνα και το Ουαϊόμινγκ. Στο Βορρά έχει μικρού μήκους σύνορα (77 χιλιόμετρα) με τη Βρετανική Κολομβία του Καναδα.

Το τοπίο της πολιτείας περιλαμβάνει μερικές από τις μεγαλύτερες παρθένες εκτάσεις σε όλη τη χώρα. Μεγάλο μέρος της καλύπτεται από τα Βραχώδη όρη. Έχει άφθονους φυσικούς πόρους και πολλές γραφικές περιοχές, όπως χιονισμένες βουνοκορφές, ορμητικούς χειμάρρους, λίμνες και φαράγγια. Το φαράγγι Χελς (Hells Canyon) είναι το βαθύτερο φαράγγι στις ΗΠΑ. Σημαντικοί ποταμοί είναι οι Σνέικ, Κλαρκ Φορντ/Πεντ Ορίλ, Κλιργούοτερ και Σάλμον. Το λιμάνι του Λιούιστον, στη συμβολή των ποταμών Κλιργούοτερ και Σνέικ, είναι το πιο μακρινό σημείο στην ενδοχώρα με πλωτή πρόσβαση στον Ειρηνικό Ωκεανό (μέσω του ποταμού Κολούμπια).

Το ψηλότερο σημείο στην πολιτεία είναι η κορυφή του βουνού Μπόρα (Borah Peak), με υψόμετρο 3.859 μέτρων. Το χαμηλότερο είναι στο Λιούιστον (227 μέτρα).

Κλίμα

Το κλίμα στο Αϊντάχο έχει μεγάλη διαφοροποίηση ανά περιοχή. Αν και τα δυτικά σύνορα απέχουν 480 χιλιόμετρα από τον Ειρηνικό Ωκεανό, το κλίμα επηρεάζεται από τη θάλασσα ιδιαίτερα το χειμώνα, όπου η θερμοκρασία δεν είναι τόσο χαμηλή όσο σε άλλες περιοχές με αντίστοιχο υψόμετρο. Η επίδραση αυτή περιορίζεται σε κάποιες νοτιοανατολικές περιοχές της πολιτείας. Γενικά το κλίμα δεν χαρακτηρίζεται από ακραίες καιρικές συνθήκες. Τα καλοκαίρια είναι ζεστά αλλά εκτεταμένες περίοδοι καύσωνα (με μέγιστη θερμοκρασία πάνω από 38 °C) είναι σπάνιες. Αντίστοιχα το χειμώνα δεν παρατηρούνται συχνά μεγάλες περίοδοι με θερμοκρασία κάτω από το μηδέν.

Ιστορία

Ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή του σημερινού Άινταχο εκτιμάται ότι υπάρχει εδώ και 14.500 χρόνια. Ανασκαφές το 1959 στο σπήλαιο Ουίλσον Μπατ στην τοποθεσία Τουίν Φολς έφεραν στο φως ευρήματα ανθρώπινης δραστηριότητας, που περιλαμβάνουν και αιχμές από βέλη, και τα οποία θεωρούνται από τα αρχαιότερα ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί στη βόρεια Αμερική. Ιθαγενείς φυλές της περιοχής αναφέρονται από τους ιστορικούς οι Νεζ Περς στο βορρά και οι Σοσόνε στο νότο.

Η αποστολή των Λιούις και Κλαρκ πέρασε από το Άινταχο το 1805 προς τον Ειρηνικό ωκεανό και το 1806 κατά την επιστροφή της ακολούθησε τον ποταμό Κλίαρλεϊκ. Ο πρώτος οικισμός μη ιθαγενών στην περιοχή ήταν το Κάλισπελ Χάους, στις όχθες της λίμνης Πεντ Ορέιλ, και ήταν ένας εμπορικός σταθμός για το εμπόριο γούνας. Ιδρύθηκε το 1809 από τον Ντέιβιντ Τόμσον της εταιρίας Νορθουέστ. Το 1812 ο Ντόναλντ Μακένζι ίδρυσε για λογαριασμό της εταιρίας Πασίφικ Φερ έναν σταθμό στον κάτω ρου του ποταμού Κλίαρλεϊκ κόντά στο σημερινό Λιούιστον. Ο σταθμός αυτός, γνωστός ως Κλιαρουότερ ή Μακένζι Ποστ λειτούργησε μέχρι την εξαγορά της Πασίφικ Φερ από την Νόρθουεσττο 1813 και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Οι πρώτες προσπάθειες για την ίδρυση οργανωμένων οικισμών έγιναν το 1860, ενώ η πρώτη μόνιμη εγκατάσταση κατοίκων ήταν το Λιούιστον το 1861.

Το Άινταχο, ως τμήμα της χώρας του Όρεγκον, διεκδικούταν τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τη Βρετανία, μέχρι το 1846, όταν η κυριαρχία της περιοχής πέρασε οριστικά στις ΗΠΑ. Από το 1843 μέχρι το 1849, το σημερινό Άινταχο άνηκε ντε φάκτο στην επαρχιακή διοίκησης της κυβέρνησης του Όρεγκον. Όταν το Όρεγκον απέκτησε το καθεστώς της πολιτείας των ΗΠΑ, το Άινταχο παρέμεινε ως το υπόλοιπο της επαρχίας που δεν ενσωματώθηκε στην πολιτεία και χαρακτηριζόταν ως η επικράτεια Ουάσινγκτον.

Από τότε και μέχρι τη δημιουργία της επικράτειας του Άινταχο στις 4 Ιουλίου του 1863 με πρωτεύουσα το Λιούιστον, τμήματα της σημερινής πολιτείας πέρασαν στη δικαιοδοσία των επικρατειών του Όρεγκον, του Ουάσινγκτον και της Ντακότα. Η νέα επικράτεια που σχηματίστηκε περιλάμβανε το σημερινό Άινταχο, τη Μοντάνα και το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής πολιτείας του Ουαϊόμινγκ. Μετά από αρκετές αλλαγές ως προς το καθεστώς της περιοχής, αλλά και την παράτυπη και χαοτική μεταφορά της πρωτεύουσας της επικράτειας από το Λιούιστον στο Μπόιζι το 1865, έγινε μία προσπάθεια διαίρεσης της περιοχής μεταξύ της νεοσύστατης το 1889 πολιτείας της Ουάσινγκτον και της πολιτείας της Νεβάδα. Τελικά, το Άινταχο έγινε αυτόνομη πολιτεία των ΗΠΑ το 1890.

Το σύγχρονο Άινταχο έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές του από τα μεταλλορυχεία και τη γεωργία, στον τουρισμό και τη συστηματική αγροτική παραγωγή, αναπτύσσοντας παράλληλα την έρευνα και την τεχνολογία. Παράλληλα, διατηρείται ως οικονομική δραστηριότητα η δασοκομία και τα ορυχεία.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημη ιστοσελίδα (Αγγλικά)
• Πάρκα της πολιτείας (Αγγλικά)

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Idaho της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).