Арал тинĕсĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

	Арал тинĕсĕ ; казах. Арал теңізі узб. Orol dengizi, Орол денгизи Шаблон:Lang-kaa
	Координаты: неизвестный формат аргумента; В функцию {{#coordinates:}} были переданы некорректные аргументы
	Арал тинĕсĕ 2011 çулхи çурла уйăхĕнче
Патшалăхсем	Казахстан; Ӳспекстан
Калăпăш	13 900 км
Калăпăш	13 900 км³
	Казахстан позици картти халлĕхе çук.
	Казахстан 0 позици картти халлĕхе çук.

Интерактивная навигация по истории

← Унчченхи тӳрлетӳ

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

ВизуальныйВикитекст

Йӗркешерӗн

13:49, 30 Ака уйӑхӗн 2020 чухнехи хальхи верси

Арал тинĕсĕ — Казахстан, Узбекистан территоринчи кӳлĕ. Сырдарья, Амударья юханшыв юхса кĕрет, юхса тухать. Кӳлĕ лаптăкĕ 13900 км².

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ку гидрологипе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

Шаблон:Тĕрĕслемен кӳлĕ

@@ 1-мĕш йĕрке: / 1-мĕш йĕрке: @@
+{{Кӳлĕ
-[[Ӳкерчĕк:Aral Sea April 10, 2008.jpg|thumb|250px|[[2008]] çулхи спутник ӳкерчĕкĕ]]
+|Ячĕ = Арал тинĕсĕ
-[[Ӳкерчĕк:Aralskoje more.gif|right|thumb|1960-2008 çулсем хушшинче шыв шайĕ чакни]]
+|Нацилле ячĕ                 ={{lang-kz|Арал теңізі}} {{lang-uz|Orol dengizi, Орол денгизи}} {{lang-kaa|Aral ten'izi, Арал теңизи}}
+|Ӳкерчĕк                 =  Aral Sea 2011.jpg
+|Ӳкерчĕке алпусни        = Арал тинĕсĕ  [[2011 çул]]хи çурла уйăхĕнче
+|Ӳкерчĕк анлăшĕ            =
+|Координатсем = 44/48/N/59/36/55/E
+|CoordScale        = 10000000
+|Патшалăх  = Казахстан/Узбекистан
+|Регион  =
+|Район=
+|Тинĕс шайĕнчи çӳллĕшĕ   =
+|Тăршшĕ                =
+|Анлăшĕ =
+|Лаптăкĕ              = 13900
+|Калăпăш      = 13900
+|Çыран хĕрри тăршшĕ      =
+|Чи пысăк тарăнăш          =
+|Вăтам тарăнăш                 =
+|Минераллав тĕсĕ =
+|Тăварлăх  =
+|Янкăрлăх  =
+|Шыв пухăмĕн лаптăкĕ  =
+|Кĕрекен юханшывсем  =[[Сырдарья]], [[Амударья]]
+|Тухакан юханшыв =
+|Commons =  Aral Sea
+|Позици картти  =
+|Позици картти 1 =
+}}
+'''Арал тинĕсĕ''' — Казахстан, Узбекистан территоринчи кӳлĕ. [[Сырдарья]], [[Амударья]] юханшыв юхса кĕрет,  юхса тухать.  Кӳлĕ лаптăкĕ 13900 км².
-'''Арал тинĕсĕ''' ([[казах чĕлхи|казах.]] ''Арал Теңізі'', [[узбек чĕлхи|узбек.]] ''Orol dengizi'') — [[океан]]семпе çыхăнман тăварлă кӳлĕ-тинĕс. [[Казахстан]]па [[Узбекистан]] хушшинчи чикĕ иртнĕ вырăнта сарăлса выртать. [[XX ĕмĕр]] варри тĕлне лаптăкĕпе тĕнчере тăваттăмăш вырăн йышăннă. Ун чухне унăн лаптăкĕ 68 пин çх<sup>2</sup> танлашнă. [[1960-мĕш çулсем|1960-мĕш çулсенчен]] пуçласа шыв калăпăшĕ чакма пуçланă. Ку вăл юхса кĕрекен тĕп юханшывсене ([[Амударья]]па [[Сырдарья]]) шăварма усă курма пуçланипе çыхăннă. Халĕ вăл юханшывсем тинĕсе çитеймеççĕ, юхнă çĕртех типсе лараççĕ.
+== Асăрхавсем ==
-[[1989]] çулта кӳлĕ икĕ пая пайланнă: Çурçĕр (пĕчĕкрех пайĕ) тата Кăнтăр (пысăкрах пайĕ) Арал тинĕсĕ çине. 2003 çул тĕлне тинĕс лаптăкĕ малтанхи чĕрĕк пысăкăш кăна, Шыв калăпăшĕ вара тата та пĕчĕкрех — 10% кăна.
+{{асăрхавсем}}
+== Каçăсем ==
-{| {{prettytable}}
+[[File:Aral Sea.gif|thumb|left]]
-!Кăтартусем
+{{hydro-stub}}
-![[1960]]
+{{Тĕрĕслемен кӳлĕ}}
-![[1990]]
-![[2003]]
-|-
-!Шыв шайĕ, м
-|53,40
-|38,24
-|31,0
-|-
-!Калăпăш, км³
-|1083
-|323
-|112,8
-|-
-!Шыв лаптăкĕ, пин çх²
-|68,90
-|36,8
-|18,24
-|-
-!Минерализаци, [[промилле|‰]]
-|9,90
-|29
-|78,0
-|-
-!Сток, çх³/çул
-|63
-|12,5
-|3,2*
-|}
-<small>* — 2001 çулхи кăтартусем</small>
+[[Категори:Казахстан кӳллисем]]
-Казахсен пĕрремĕш [[Такыр (рок опери)|Такыр]] рок-оперите Арал тинĕсĕн йывăрлăхĕсене çутатса панă.
+[[Категори:Узбекистан кӳллисем]]
+[[Категори:Чикĕ кӳллисем]]
-==Истори==
-Арал тинĕсĕн шайĕ малтан та улшăнса тăнă. Сăмахран, халĕ шывсăр юлнă çĕрсенче кунта малтан ӳснĕ йывăç юлашкисене тупнă. Кӳлĕне тăтăшах [[XIX ĕмĕр]]те сăнама пуçланă. Мĕн сăнама пуçланă хыççăн шыв шайĕ пĕр вырăнта пулнă, улшăнман.
--мĕш çулсенче пĕтĕм вăйпа шăвармалли [[канал]]сем тума пикеннĕ. 1960-мĕш çулсенче ку ĕç тата та вăйлăланнă. 1960-1990 çулсем хушшинче шывланнă çĕрсен лаптăкĕ 4,5 миллион гектартан 7 миллиона çитнĕ. [[1961]] çултан пуçласа вара тинĕсĕн шыв шайĕ чакма пуçланă. Малтан çулталăк хушшинче 20 см, кайран вара тата та вăйлăрах — 80-90 см-шар.
-==Экологи ыйтăвĕсем==
-==Малтанхи портсем==
-Ку хуласем малтан портсем шутланнă, шыв шакнине пула порт шайне çухатнă.
-* [[Аральск]] ([[Казахстан]])
-* [[Муйнак]] ([[Узбекистан]])
-==Мăн утравсем==
-* [[Чĕрĕлӳ утравĕ]]
-* [[Барсакельмес]]
-* [[Кокарал]]
-[[Категори:Арал тинĕсĕ]]
-{{Link FA|nl}}
-{{Link FA|lmo}}
-[[ar:بحر آرال]]
-[[bat-smg:Arala jūra]]
-[[be-x-old:Аральскае мора]]
-[[bg:Аралско море]]
-[[ca:Mar d'Aral]]
-[[cs:Aralské jezero]]
-[[cy:Môr Aral]]
-[[da:Aralsøen]]
-[[de:Aralsee]]
-[[el:Αράλη]]
-[[en:Aral Sea]]
-[[eo:Aralo]]
-[[es:Mar de Aral]]
-[[et:Araali meri]]
-[[eu:Aral itsasoa]]
-[[fa:دریاچه خوارزم]]
-[[fi:Araljärvi]]
-[[fr:Mer d'Aral]]
-[[gl:Mar de Aral]]
-[[he:ימת אראל]]
-[[hi:अरल सागर]]
-[[hif:Aral Sea]]
-[[hr:Aralsko jezero]]
-[[hu:Aral-tó]]
-[[id:Laut Aral]]
-[[is:Aralvatn]]
-[[it:Lago d'Aral]]
-[[ja:アラル海]]
-[[ka:არალის ზღვა]]
-[[kaa:Aral ten'izi]]
-[[kk:Арал теңізі]]
-[[km:សមុទ្រអារ៉ាល់]]
-[[ko:아랄 해]]
-[[la:Lacus Oxianus]]
-[[lmo:Lach de Aral]]
-[[lt:Aralo jūra]]
-[[lv:Arāla jūra]]
-[[mk:Аралско езеро]]
-[[mn:Арал тэнгис]]
-[[mzn:آرال]]
-[[new:अराल सागर]]
-[[nl:Aralmeer]]
-[[nn:Aralsjøen]]
-[[no:Aralsjøen]]
-[[os:Аралы денджыз]]
-[[pl:Jezioro Aralskie]]
-[[pt:Mar de Aral]]
-[[qu:Aral qucha]]
-[[ro:Marea Aral]]
-[[ru:Аральское море]]
-[[sh:Aralsko more]]
-[[simple:Aral Sea]]
-[[sk:Aralské jazero]]
-[[sl:Aralsko jezero]]
-[[sr:Аралско језеро]]
-[[sv:Aralsjön]]
-[[sw:Aral (ziwa)]]
-[[ta:ஏரல் கடல்]]
-[[tg:Баҳри Арал]]
-[[th:ทะเลอารัล]]
-[[tr:Aral Gölü]]
-[[ug:شور دېڭىز]]
-[[uk:Аральське море]]
-[[ur:بحیرہ ارال]]
-[[uz:Orol dengizi]]
-[[vi:Biển Aral]]
-[[wa:Mer d' Aral]]
-[[zh:鹹海]]
-[[zh-yue:鹹海]]