Канстанцін Піевіч Тышкевіч: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Версія ад 18:24, 18 снежня 2017 правіць Чаховіч Уладзіслаў (размовы \| уклад) Даглядчыкі, Адміністратары інтэрфейсу, Адміністратары 281 391 праўка Няма тлумачэння праўкі ← Папярэдняя праўка		Актуальная версія на 11:01, 1 чэрвеня 2024 правіць адкат Чаховіч Уладзіслаў (размовы \| уклад) Даглядчыкі, Адміністратары інтэрфейсу, Адміністратары 281 391 праўка →‎Паходжанне і сям'я Тэг: Візуальны рэдактар
(Не паказана 19 прамежкавых версій 11 удзельнікаў)
Радок 1: {{Цёзкі2\|Тышкевіч}}▼ {{Шляхціч \| беларускае імя = Канстанцін Піевіч Тышкевіч Радок 9 ⟶ 8: \| герб= POL COA Leliwa.svg \| шырыня герба = \| подпіс герба= Герб «[[~~Герб «~~Ляліва» (герб)\|Ляліва]]» \| дата нараджэння =~~17.02.1806~~ \| месца нараджэння = \| дата смерці = ~~13.03.1868~~ \| месца смерці = \| пахаваны = \| пахаваная = \| род =[[Тышкевічы]] \| бацька = граф [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч]] (1756—1858), [[~~павятовыя маршалкі Мінскай губерні\|~~Барысаўскі павятовы маршалак]] (1814—1820) \| маці = графіня Аўгуста Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[~~Род Плятэраў~~Плятэры\|Плятэр]] (1782—1834) \| муж = \| жонка = Паўліна Станіславаўна [[~~Род Цеханавецкіх~~Цеханавецкія\|Цеханавецкая]] \| дзеці = Оскар (Оскар-Станіслаў-Пій), Марыя \| рэлігія = каталік Радок 30 ⟶ 29: \| Rodovid= }} ▲{{Цёзкі2\|Тышкевіч}} '''Канстанцін-Бенедыкт-Станіслаў Піевіч Тышкевіч''' ({{ДН\|17\|2\|1806\|5}}, {{МН\|Лагойск\|\|}} — {{ДС\|13\|7\|1868\|1}}, [[Мінск]]) — беларускі [[гісторык]], [[археолаг]], [[краязнавец]], адзін з заснавальнікаў беларускай археалогіі. == Паходжанне і сям'я == Належаў да каталіцкага [[Шляхта\|шляхецкага]] роду [[~~Род Тышкевічаў~~Тышкевічы\|Тышкевічаў]] гербу «[[~~Герб~~Ляліва ~~«Ляліва»~~(герб)\|Ляліва]]», прадстаўнікі якога ў XVI—XVIII стст. адносіліся да праслойкі [[магнат]]аў [[Рэч Паспалітая\|Рэчы Паспалітай]]. Нарадзіўся ў родавым маёнтку [[Лагойск]] у сям'і буйнога землеўласніка [[Барысаўскі павет\|Барысаўскага павета]] [[Мінская губерня\|Мінскай губерні]] графа [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч\|Пія Феліцыянавіча Тышкевіча]] (1756—1858), [[~~павятовыя~~Барысаўскі ~~маршалкі~~павятовы ~~Мінскай губерні~~маршалак\|барысаўскага павятовага маршалка]] (1814—1820), і графіні Аўгусты-Марыі Аўгустаўны-Гіяцынтаўны [[~~Род Плятэраў~~Плятэры\|Плятэр]] (1782—1834). Хрышчаны імёнамі Канстанцін Бенядыкт Станіслаў 6 лютага 1808 г. у Лагойскім касцёле<ref>1. НГАБ. Ф. 937. Воп. 4. Спр. 47. Арк. 17 адв. - 18.</ref>. Бацька Пій быў сынам генерал-маёра войск [[Вялікае Княства Літоўскае\|ВКЛ]] графа Феліцыяна Міхалавіча-Янавіча Тышкевіча (1719—1792) ад яго першай жонкі шляхцянкі Масецкай, валодаў буйным маёнткам [[Лагойск]] (Лагойск, Антанопаль, Косін, Камень і інш.) у [[Барысаўскі павет\|Барысаўскім павеце]], дзе ў [[1805]] налічвалася 1 390 [[рэвізская душа\|рэвізскіх душ]], у [[1814]] — 1 455, у [[1836]] — 1 320. Пасля выдзялення значнай часткі маёнтка сваім дарослым сынам — Канстанціну і Яўстаху, — Пій Феліцыянавіч Тышкевіч у [[1841]] меў за сабой паводле рэвізіі 120 душ у маёнтку Слабодка ў Барысаўскім павеце, а ў [[1853]] — 392 душы. Маці Канстанціна графіня Аўгуста-Марыя Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[~~Род Плятэраў~~Плятэры\|Плятэр]] (1782—1834) нарадзілася ў сям'і прадстаўніка рэгіянальнай эліты [[Інфлянцкае ваяводства\|Інфлянцкага ваяводства]] графа Аўгуста-Гіяцынта Канстанцінавіча-Людвікавіча Плятэра (1745—1803), [[~~павятовыя~~дынабургскі ~~маршалкі~~павятовы ~~Віцебскай губерні~~маршалак\|дынабургскага павятовага маршалка]] (1779—1780), браслаўскага маршалка [[Таргавіцкая канфедэрацыя\|Таргавіцкай канфедэрацыі]], і Ганны Станіславаўны Ржавускай (1761—1800), якая была дачкой [[Станіслаў Фердынанд Ржавускі\|Станіслава-Фердынанда Вацлававіча Ржавускага]] (1737—1786) і яго жонкі князёўны Кацярыны-Караліны [[~~Род Радзівілаў~~Радзівілы\|Радзівіл]] (1740—1789), сястры вядомага нясвіжскага ардыната князя [[Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку»\|Караля-Станіслава Радзівіла «Пане Каханку»]]. Гэта парадніла ўжо адносна бяднеючую магнацкую галіну лагойскіх Тышкевічаў з самымі ўплывовымі сем'ямі [[Вялікае Княства Літоўскае\|ВКЛ]] другой паловы XVIII ст. — князямі [[~~Род Радзівілаў~~Радзівілы\|Радзівіламі]], князямі [[~~Род Агінскіх~~Агінскія\|Агінскімі]], графамі [[~~Род Плятэраў~~Плятэры\|Плятэрамі]]. Родным братам Канстанціна быў [[Яўстах Тышкевіч\|Яўстах Піевіч Тышкевіча]] (1814—1873), [[~~павятовыя маршалкі Мінскай губерні\|~~барысаўскі павятовы маршалак]] (1844—1847), які падзяляў з ім яго густы і быў таксама вядомым замілаваным этнографам, археолагам, асветнікам, культурным дзеячам і гаспадарлівым маянткоўцам. Жонкай Канстанціна Тышкевіча стала Паўліна Станіславаўна [[~~Род Цеханавецкіх~~Цеханавецкія\|Цеханавецкая]], дачка [[Станіслаў Юзафавіч Цеханавецкі\|Станіслава Юзафавіча Цеханавецкага]] (каля 1788—1848), [[~~павятовыя~~Маршалкі ~~маршалкі~~шляхты ~~Магілёўскай~~Чавускага ~~губерні~~павета\|чавускага павятовага маршалка]] (1811—1813, 1815—1821), і яго жонкі Вікторыі Цыпрыянаўны [[Род Здзяхоўскіх\|Здзяхоўскай]] (каля 1810—1859). Ад іх шлюбу нарадзіліся сын Оскар (Оскар-Станіслаў-Пій), які нарадзіўся 12 сакавіка 1837 і ажаніўся з Ганаратай Навамейскай; і дачка Марыя, якая пабралася шлюбам з графам Анастазіем Тышкевічам. Оскар Канстанцінавіч Тышкевіч выхоўваўся ў Віленскім дваранскім інстытуце (створаным у [[1832]] на базе зачыненага [[Віленскі ўніверсітэт\|Віленскага ўніверсітэта]]), а 24 жніўня 1859 быў прыняты (і заступіў пасля выканання прысягі 9 лістапада 1859) на вакансію пісца ў канцылярыю барысаўскага павятовага маршалка [[Франц Касперавіч Макрыцкі\|Франца Касперавіча Макрыцкага]]. == ~~Адукацыя~~Біяграфія == ~~Вучыўся~~Падчас ў[[Вайна 1812 года\|вайны 1812 года]] Тышкевіч прызначаны шэфам [[~~Забельскі~~17 ~~дамініканскі~~уланскі ~~калегіум~~полк Польскага войска\|~~Забельскім~~17-га ўланскага палка]] арміі Генеральнай канфедэрацыі. Вучыўся ў [[Забельскі дамініканскі калегіум\|Забельскім дамініканскім калегіуме]], [[Полацкая езуіцкая акадэмія\|Полацкай езуіцкай акадэміі]]. Скончыў [[Віленскі ўніверсітэт]] і ~~атрымаў~~ 27 чэрвеня 1826 года атрымаў ступень студэнта. У [[1828]] граф Канстанцін Тышкевіч па знаёмстве быў прызначаны канцылярскім ~~службітам~~службоўцам у канцылярыю міністра фінансаў (1821—1830) [[Царства Польскае\|Царства Польскага]] князя [[Франц-Ксаверый Друцкі-Любецкі\|Франца-Ксаверыя Францавіча Друцкага-Любецкага]] (1779—1846), дзе і працаваў па пачатак [[Паўстанне 1830—1831 гадоў\|лістападаўскага паўстання]]: блізкі сваяк Канстанціна Тышкевіча граф [[Людовік Казіміравіч Плятэр]] (1775—1846), генеральны дырэктар скарбавых лясоў і сенатар [[Царства Польскае\|Царства Польскага]], быў сябрам і «правай рукой» міністра князя Фраца-Ксаверыя Друцкага-Любецкага. З [[1831]] жыў у [[Лагойск]]у, дзе заснаваў ашчадны банк для мяшчан і сялян, цукровыя заводы, Лагойскую палатняную мануфактуру і інш.▼ ~~== Службовая дзейнасць ==~~ ▲У [[1828]] граф Канстанцін Тышкевіч па знаёмстве быў прызначаны канцылярскім службітам у канцылярыю міністра фінансаў (1821—1830) [[Царства Польскае\|Царства Польскага]] князя [[Франц-Ксаверый Друцкі-Любецкі\|Франца-Ксаверыя Францавіча Друцкага-Любецкага]] (1779—1846), дзе і працаваў па пачатак [[Паўстанне 1830—1831 гадоў\|лістападаўскага паўстання]]: блізкі сваяк Канстанціна Тышкевіча граф [[Людовік Казіміравіч Плятэр]] (1775—1846), генеральны дырэктар скарбавых лясоў і сенатар [[Царства Польскае\|Царства Польскага]], быў сябрам і «правай рукой» міністра князя Фраца-Ксаверыя Друцкага-Любецкага. З [[1831]] жыў у [[Лагойск]]у, дзе заснаваў ашчадны банк для мяшчан і сялян, цукровыя заводы, Лагойскую палатняную мануфактуру і інш. 10 кастрычніка 1832 у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах Канстанцін Тышкевіч быў выбраны дваранамі губерні на пасаду межавога суддзі ў мінскі губернскі межавы суд на кадэнцыю 1832—1835. 24 мая 1835 указам Сената [[Расійская імперыя\|Расійскай імперыі]] яго навуковая ступень студэнта была перайменавана на грамадзянскі чын [[губернскі сакратар\|губернскага сакратара]] са старшынствам для ўступлення ў службу. 27 кастрычніка 1835 быў скончаны яго тэрмін кадэнцыі ў мінскім губернскім межавым судзе. Радок 59 ⟶ 57: [[File:Konstanty Tyszkiewicz born 1806-1868 i familia - Drezden 1869 AD.JPG\|left\|thumb\|Канстанцін Тышкевіч з жонкай і сынам Оскарам у [[Дрэздэн]]е, 1860-я гг. Малюнак, зроблены па фатаграфіі]] У [[~~Горад~~ Мінск\|Мінску]] 11 снежня 1850 [[~~павятовыя маршалкі Мінскай губерні\|~~мінскі павятовы маршалак]] [[Ігнат Стэфанавіч Багдашэўскі]], які ў той дзень выконваў абавязкі [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні\|мінскага губернскага маршалка]] замест адсутнага [[Атон Ігнатавіч Горват\|Атона Ігнатавіча Горвата]], у сваім звароце да [[Губернатары Мінскай губерні\|мінскага губернатара]] (1850—1857) [[Фядот Мікалаевіч Шкларэвіч\|Фядота Мікалаевіча Шкларэвіча]] паведаміў: «Дваранства Мінскай губерні пры сённяшнім звычайным для выбараў сходзе 11 снежня 1850 года вызначыла наступнае: Дваранства Мінскай губерні, знаходзячыся ў пакорнай адднасці прастолу і выконваючы з усёй святасцю па ўсім часткам волю ўрада, адчуваючы, што заслужыла большы ў параўнанні з цяперашнім давер урада, найадданей просіць Найміласцівейшага гаспадара: 1) аддаць вечнаму забыццю існуючы над некаторымі асобамі надзор і, драваўшы ім іх віну, дазволіць ім удзельнічаць у балаціроўцы і быць выбранымі на пасады на дваранскіх выбарах; 2) дазволіць дваранству выбіраць сярод сябе чыноўнікаў як па міністэрству юстыцыі, так і міністэрству ўнутраных спраў, скараціўшчы дзесяцігадовы тэрмін службы, устаноўлены для губерні; 3) дваране, маючы патрэбнасць у прыватных зносінах з суседнімі губернямі па розным камерцыйным і эканамічным, а роўна і па сваяцкім сувязям, паводле распараджэння ўрада, не могуць адлучацца ў іншыя губерні без пашпарту начальніка губерні, для атрымання якога з-за значных адлегласцей некаторых мясцін ад губернскага горада патрабуецца шмат часу. Няхай дазволена будзе дваранам за білетамі павятовых маршалкаў дваранства ці земскіх судоў адлучацца ў суседнія губерні, тыя, прынамсі, якія знаходзяцца пад кіраўніцтвам спадара [[Літоўскае генерал-губернатарства\|віленскага ваеннага генерал-губернатара]]. Новыя міласці гэтыя Вялікадушнага манарха дадуць дваранству мажлівасць і сродкі даказаць шчырыя свае да гаспадара-імператара пачуцці адданасці і заслужыць спаўна Яго імператарскай вялікасці давер. Паведамляючы аб гэтым на вырашэнне Вашага правасхадзіцельства з суправаджэннем копіі, маю гонар найпакорней прасіць аб прыняцці з боку Вашага начальства хадайніцтва, спадзяючыся, што цяперашні ўрад не пакіне звярнуць увагу на выказаную просьбу дваран». Пастанова гэтая прынята на губернскім сходзе дваранамі аднагалосна і падпісана губернскім і павятовымі маршалкамі. Просьба дваран [[Мінская губерня\|Мінскай губерні]] была задаволена толькі часткова. 18 студзеня 1851 мінскі губернатар Фядот Шклярэвіч сваім пісьмовым зваротам да [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні\|мінскага губернскага маршалка]] (1847—1853) [[Атон Ігнатавіч Горват\|Атона Ігнатавіча Горвата]] (1809—1894) паведаміў: ''«Гаспадар-імператар Найвысачэй зволіў падараваць міласці асобам у дазваленні ўдзельнічаць у дваранскіх выбарах. Атрымаўшы аб гэтым прапанову спадара [[Літоўскае генерал-губернатарства\|Віленскага ваеннага і генерал-губернатара Гродзенскага, Мінскага і Ковенскага]], я доўгам сваім лічу перадаць Вашаму правасхадзіцельству спіс памянутых маянткоўцаў, якім дазволена ўдзельнічаць у дваранскіх выбарах. Грамадзянскі губернатар Ф. Шларэвіч»''. У тым спісе значыліся наступныя маянткоўцы, на якіх распаўсюджвалася імператарскае дараванне: * Эміль Паўлавіч Аскерка ([[Мазырскі павет, (Расійская імперыя)\|Мазырскі павет]]), * граф Канстанцін Піевіч Тышкевіч ([[Барысаўскі павет]]), * Даніэль Валіцкі ([[Барысаўскі павет]]), * Сяптым Стэфанавіч Свіда ([[Барысаўскі павет]]), * [[Караль Міхалавіч Кастравіцкі]] ([[Мінскі павет]]), * Антон Вяржбоўскі ([[Навагрудскі павет, (Расійская імперыя)\|Навагрудскі павет]]). Такім чынам з Канстанціна было знята абмежаванне, калі ён не мог быць выбраным на выбарную дваранскую пасаду па міністэрству юстыцыі (павятовага суддзі, старшыні судовай палаты) ці па міністэрству ўнутраных спраў (павятовага маршалка, губернскага маршалка). У верасні [[1853]] у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах Канстанцін Тышкевіч быў выбраны павятовым дваранствам на пасаду [[~~павятовыя~~Барысаўскі ~~маршалкі~~павятовы ~~Мінскай губерні~~маршалак\|барысаўскага павятовага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства), але мінскі губернатар яго не зацвердзіў з-за невыслугі Тышкевічам належных 10 год абавязковай кароннай службы, а толькі 7 гадоў і 9 месяцаў. У выніку была прызначана новая балаціроўка, калі быў выбраны [[~~павятовыя маршалкі~~Барысаўскі ~~Мінскай~~павятовы ~~губерні~~маршалак\|барысаўскім павятовым маршалкам]] (1853—1856) Аляксей Міхалавіч Чудоўскі, адстаўны маёр. Увайшоў членам (роўна як і [[Віктар Фларыянавіч Свіда]], Ігнат Бялінскі і Дамінік Лапа) ад [[Барысаўскі павет\|Барысаўскага павета]] ў склад створанага 30 жніўня 1858 Мінскага [[Губернскі камітэт па сялянскай справе\|губернскага камітэта па сялянскай справе]] (1858—1861) — камітэта па падрыхтоўцы дваранамі праекту сялянскай рэформы. == Культурная і навуковая дзейнасць == [[Выява:Łahojsk, Tyškievič. Лагойск, Тышкевіч (N. Orda, 1864-76).jpg\|left\|thumb\|Палац Тышкевічаў у Лагойску. Малюнак [[Напалеон Орда\|Напалеона Орды]], 1870-я гг.]] [[Выява:Замалёўка тыпаў сялян Канстанцінам Тышкевічам падчас экспедыцыі па Віліі.jpg\|250px\|thumb\|Замалёўка тыпаў сялян падчас экспедыцыі па Віліі]] На аснове ўласных калекцый разам з бацькам і братам стварыў [[Лагойскі музей старажытнасцей]]. Шмат вандраваў па Расійскай імперыі і замежжы, член навуковых таварыстваў Вільні, Кракава, Масквы, Прагі, Парыжа, Лондана. Адзін з заснавальнікаў [[Віленскі музей старажытнасцей\|Віленскага музея старажытнасцей]], член [[Віленская археалагічная камісія\|Віленскай археалагічнай камісіі]]. Займаўся археалагічнымі раскопкамі — даследаваў каля 200 курганоў, гарадзішчаў і замчышчаў у Мінскай губерні, стварыў першыя тапаграфічныя планы гарадзішчаў. Лічыў курганы старадаўнімі пахаваннямі, а гарадзішчы месцамі, дзе выконваліся розныя абрады. Першы класіфікаваў знаходкі па тэхніцы і матэрыялах выканання і звёў іх у табліцы. У [[1856]] арганізаваў экспедыцыю па рацэ [[Вілія\|Віліі]], у выніку якой сабраў багаты этнаграфічны матэрыял і напісаў краязнаўчую манаграфію «Вілія і яе берагі» («Wilja i jej brzegi», Дрэздэн, [[1871]]; на польскай мове). Адзін з раздзелаў кнігі «Пра курганы ў Літве і Заходняй Русі» («O kurhanach na Litwie i Rusi Zachodniej», [[1868]]; на польскай мове) прысвяціў знаходкам старажытнай пісьменнасці [[ятвягі\|ятвягаў]]. Паклаў пачатак вывучэнню старажытных гарадоў [[Лагойск]]а, [[Заслаўе\|Заслаўя]], [[Астрашыцкі Гарадок\|Астрашыцкага Гарадка]] і інш. Супрацоўнічаў разам з братам [[Яўстах Тышкевіч\|Яўстахам Тышкевічам]] з газетай [[Kurier Wileński (1840)\|«Kurier Wileński» («Виленский вестник»)]], якую рэдагаваў [[Адам Ганоры Кіркор\|Адам-Ганорый Кіркор]]. Багатыя зборы Канстанціна Тышкевіча ў значнай ступені разышліся за межы сучаснай Беларусі ([[~~Горад Вільнюс\|~~Вільнюс]], [[Варшава]], [[Масква]], [[Паланга]] і інш.). == Маёнткі == У [[1850]] годзе за графам Канстанцінам Тышкевічам лічылася ў [[Барысаўскі павет\|Барысаўскім павеце]] 442 [[рэвізская душа\|рэвізскія душы]], а ў [[1862]] — 462 [[рэвізская душа\|рэвізскія душы]] былых прыгонных. == Ушанаванне памяці == [[Файл:Лагойск. Надмагілле Тышкевічаў.jpg\|thumb\|Надмагілле Канстанціна Тышкевіча ў Лагойску]] Штогод, пачынаючы ад 2007 года, з [[Вілейскі раён\|Вілейскага раёна]] бярэ старт водная экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча». Першая экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча» прайшла ў 2007 годзе. Яе прымеркавалі да 150-годдзя вядомага падарожжа па Віліі краязнаўцы Канстанціна Тышкевіча. Вандроўнікі прайшлі па слядах экспедыцыі Тышкевіча ад вытокаў [[Вілія\|Віліі]] да зліцця з [[Нёман]]ам.<ref name="Турызм_02">[http://rh.by/by/282/70/8993/ У ліпені ізноў праплывуць «Шляхам Тышкевіча». Экспедыцыя стартуе з Вілейкі] {{Архівавана\|url=https://web.archive.org/web/20150711063829/http://www.rh.by/by/282/70/8993/ \|date=11 ліпеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> Арганізатарамі і ўдзельнікамі першай воднай экспедыцыі сталі літоўскія і беларускія навукоўцы, краязнаўцы і турысты. Сёння яна набывае больш папулярызатарскі і турыстычны характар і заканчваецца на тэрыторыі Беларусі.<ref name="Турызм_03">[http://www.rh.by/by/340/60/12066/ У сплаве «Шляхам Тышкевіча» бярэ ўдзел 77-гадовы турыст] {{Архівавана\|url=https://web.archive.org/web/20150711074937/http://www.rh.by/by/340/60/12066/ \|date=11 ліпеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> {{Зноскі}} Радок 101 ⟶ 99: {{Commonscat\|}} * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/tyshkevich_k.html ТЫШКЕВІЧ Канстанцін Піевіч] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Тышкевіч Канстанцін Піевіч}} [[Катэгорыя:~~Постаці~~Гісторыкі ~~беларускай гістарыяграфіі‎‎~~Беларусі]] [[Катэгорыя:~~Постаці~~Археолагі ~~гістарыяграфіі‎‎~~Беларусі]] [[Катэгорыя:~~Постаці беларускай археалогіі‎~~Тышкевічы\|Канстанцін]] [[Катэгорыя:~~Постаці~~Краязнаўцы ~~археалогіі‎~~Беларусі]] ~~[[Катэгорыя:Род Тышкевічаў\|Канстанцін]]~~ ~~[[Катэгорыя:Постаці беларускага краязнаўства]]~~ [[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўніверсітэта]] ~~[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Лагойску]]~~ [[Катэгорыя:Выпускнікі Забельскага дамініканскага калегіума]]