Олтуш: Розніца паміж версіямі

Олтуш
Краіна	Беларусь
Вобласць	Брэсцкая
Раён	Маларыцкі
Сельсавет	Олтушскі
Каардынаты	51°41′16″ пн. ш. 23°58′02″ у. д.HGЯO
Насельніцтва	▲644 чал. (2019);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1651
Паштовыя індэксы	225921
Аўтамабільны код	1
СААТА	1252825051
	Олтуш на Вікісховішчы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 19:14, 23 студзеня 2016

О́лтуш^[1] (трансліт.: Oltuš, руск.: Олтуш) — аграгарадок у Маларыцкім раёне Брэсцкай вобласці, на ўсходнім беразе Олтушскага возера. Уваходзіць у склад Олтушскага сельсавета. Размешчана за 15 км на поўдзень ад горада і чыгуначнай станцыі Маларыта, 67 км ад Брэста. На аўтадарозе Маларыта—Олтуш. 241 гаспадарка, 699 жыхароў (2005).

Гісторыя

У ваколіцах вёскі ў 1930-я г. знаходзілі крамянёвыя наканечнікі коп'яў, мноства дробных апрацаваных прамянёў — разцы, нажы. Знаходкі сведчаць аб тым, што людзі пасяліліся ў гэтая мясцовасці ў старажытныя часы.

Вялікае Княства Літоўскае

Па пісьмовых крыніцах паселішча вядома з 16 ст. Упамінаецца ў 1546 годзе ў юрыдычным дакуменце пры апісанні мяжы паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каронай Польскай. Згодна з рэвізіяй Берасцейскай эканоміі, у 1566 годзе сяло, цэнтр Олтушскага войтаўства Палескай воласці.

У 1668 годзе налічвалася 32 валокі, 1 валока належала уніяцкай царкве, 19 безгаспадарчых валок, 45 аселых гаспадарак. 26 лістапада 1679 года быў аформлены рэвізорны ліст на Олтушскую царкву, 10 красавіка 1685 года — прывілей, які пацвярджае гэты ліст. Згодна з інвентаром 1682 года, сяло, цэнтр войтаўства Палескага ключа, 68 аселых гаспадарак, 32 валокі зямлі, 2 валокі належалі царкве.

У 1792 годзе прывілей караля Станіслава Аўгуста святару Сымону Паўловічу на каад'юторыю царквы Праабражэння Гасподня ў Олтушы.

Пад уладай Расійскай імперыі

Пасля Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) ускладзе Расійскай імперыі. 18 жніўня 1795 года Кацярына II падаравала сяло ў пажыццёвае валоданне генерал-маёру Мікалаю Ланскому. У другой палове 19 — пачатку 20 ст. сяло, цэнтр воласці Брэсцкага павета Гродзенскай губерні.

У 1854 годзе было 100 драўляных жылых будынкаў. Дзейнічалі валасное праўленне, карчма, царква, капліца, працавалі запасны магазін, школа. У 1859 годзе В. С. Парошын прадаў маёнтак Олтуш калежскаму саветніку А. К. Маймескулу. У 1860-я г. сяло адносілася да маёнтка Олтуш памешчыка Маймескула. У 1862 годзе было адкрыта земскае народнае вучылішча. У 1878 годзе сяляне в. Олтуш аказалі супраціўленне, адмовіліся плаціць штрафы за выпас жывёлы на панскіх лугах. Паводле рашэння суда апісана і прададзена жывёла.

У 1886 годзе ў Олтушы меліся валасное праўленне, царква, капліца, земскае народнае вучылішча, карчма, млын. У школе вучылася 66 дзяцей (з іх З дзяўчынкі). У 1890 годзе было 658 вучняў. У 1881 годзе сяло моцна пацярпела ад пажараў.

Найноўшы час

У 1921—39 гг. вёска ў складзе Польшчы, цэнтр гміны Брэсцкага павета Палескага ваяводства. У 1930-я г. тут дзейнічаў Маларыцкі райкам КПЗБ. Працавалі пачатковая школа (у 1937 — 79 вучняў), спажывецкае т-ва.

З верасня 1939 года ў БССР. З 12 кастрычніка 1940 года вёска — цэнтр сельсавета Маларыцкага раёна Брэсцкай вобласці.

У Вялікую Айчынную вайну з чэрвеня 1941 года да 20 ліпеня 1944 года акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. 22 чэрвеня 1942 года фашысты расстралялі 11 мірных жыхароў. На франтах загінулі і прапалі без вестак 22 вяскоўцы.

21 кастрычніка 1949 года арганізаваны калгас імя Калініна. У 1962—65 гг. у Брэсцкім раёне. У наш час цэнтр калгаса «Перамога».

Насельніцтва

XVI стагоддзе:
- 1566 — 31 двор, 79 сем'яў.
XVIII стагоддзе:
- 1795 — 303 рэвізскія душы мужчынскага і 329 жаночага полу
XIX стагоддзе:
- 1854 годзе было 53 двары, 617 жыхароў.
- 1860-я — 391 рэвізская душа (201 мужчына, 190 жанчын), усяго ў маёнтку — 1536 рэвізскіх душ.
- 1886 — 53 двары, 572 жыхары.
XX стагоддзе:
- 1905 — 815 жыхароў, у маёнтку — 30 жыхароў.
- 1921 — 43 двары, 299 жыхароў, у 1930 годзе 117 двароў.
- 1959 — 485 жыхароў.
- 1970 — 501 жыхар.
XXI стагоддзе:
- 2000 — 250 гаспадарак, 739 жыхароў.

Інфраструктура

Працуюць сярэдняя школа, дзіцячы сад, Дом культуры, бібліятэка, аддзяленне сувязі, бальніца, аптэка, 3 магазіны, ашчадны банк, кафэ, лясніцтва, ветучастак.

Эканоміка

Радовішча будаўнічых пяскоў

Славутасці

Праабражэнская царква, іканастас (1783, абноўлена ў 1862 і 1879) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000520шыфр 112Г000520
Капліца Святога Аляксея (1872), на могілках
Брацкая магіла (1941—1944) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000519шыфр 113Д000519
Стаянка жалезнага веку

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Во́лтуш, Аўту́ш

Літаратура

Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004—2021.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Олтуш
Олтуш на сайце Глобус Беларусі (руск.)

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Во́лтуш, Аўту́ш

[1]

@@ Радок 70: / Радок 70: @@
 === Вялікае Княства Літоўскае ===
-Па пісьмовых крыніцах паселішча вядома з [[16 ст.]] Упамінаецца ў [[1546]] годзе ў юрыдычным дакуменце пры апісанні мяжы паміж [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] і [[Карона Польская|Каронай Польскай]]. Згодна з рэвізіяй [[Берасцейская эканомія|Берасцейскай эканоміі]], у [[1566]] годзе сяло, цэнтр [[Олтушскае войтаўства|Олтушскага войтаўства]] [[Палеская воласць|Палескай воласці]], 31 двор, 79 сем'яў.
+Па пісьмовых крыніцах паселішча вядома з [[16 ст.]] Упамінаецца ў [[1546]] годзе ў юрыдычным дакуменце пры апісанні мяжы паміж [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] і [[Карона Польская|Каронай Польскай]]. Згодна з рэвізіяй [[Берасцейская эканомія|Берасцейскай эканоміі]], у [[1566]] годзе сяло, цэнтр [[Олтушскае войтаўства|Олтушскага войтаўства]] [[Палеская воласць|Палескай воласці]].
 У [[1668]] годзе налічвалася 32 валокі, 1 валока належала уніяцкай царкве, 19 безгаспадарчых валок, 45 аселых гаспадарак. [[26 лістапада]] [[1679]] года быў аформлены рэвізорны ліст на Олтушскую царкву, [[10 красавіка]] [[1685]] года — прывілей, які пацвярджае гэты ліст. Згодна з інвентаром [[1682]] года, сяло, цэнтр войтаўства [[Палескі ключ|Палескага ключа]], 68 аселых гаспадарак, 32 валокі зямлі, 2 валокі належалі царкве.
 У [[1792]] годзе прывілей караля [[Станіслаў Аўгуст|Станіслава Аўгуста]] святару Сымону Паўловічу на каад'юторыю царквы Праабражэння Гасподня ў Олтушы.
 === Пад уладай Расійскай імперыі ===
-Пасля [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) ускладзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. [[18 жніўня]] [[1795]] года [[Кацярына II]] падаравала сяло (303 рэвізскія душы мужчынскага і 329 жаночага полу) у пажыццёвае валоданне генерал-маёру Мікалаю Ланскому. У другой палове 19 — пачатку 20 ст. сяло, цэнтр воласці [[Брэсцкі павет|Брэсцкага павета]] [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]].
+Пасля [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) ускладзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. [[18 жніўня]] [[1795]] года [[Кацярына II]] падаравала сяло ў пажыццёвае валоданне генерал-маёру Мікалаю Ланскому. У другой палове 19 — пачатку 20 ст. сяло, цэнтр воласці [[Брэсцкі павет|Брэсцкага павета]] [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]].
-У [[1854]] годзе было 53 двары, 100 драўляных жылых будынкаў, 617 жыхароў. Дзейнічалі валасное праўленне, [[карчма]], царква, капліца, працавалі запасны магазін, школа. У [[1859]] годзе В. С. Парошын прадаў маёнтак Олтуш калежскаму саветніку А. К. Маймескулу. У [[1860-я]] г. налічвалася 391 рэвізская душа (201 мужчына, 190 жанчын), сяло адносілася да маёнтка Олтуш памешчыка Маймескула. Усяго маёнтак Олтуш у гэты час налічваў 1536 рэвізскіх душ. У [[1862]] годзе было адкрыта земскае народнае вучылішча. У [[1878]] годзе сяляне в. [[Олтуш]] аказалі супраціўленне, адмовіліся плаціць штрафы за выпас жывёлы на панскіх лугах. Паводле рашэння суда апісана і прададзена жывёла. У [[1886]] годзе ў Олтушы 53 двары, 572 жыхары, меліся валасное праўленне, царква, капліца, земскае народнае вучылішча, [[карчма]], млын. У школе вучылася 66 дзяцей (з іх З дзяўчынкі). У [[1890]] годзе было 658 вучняў. У [[1881]] годзе сяло моцна пацярпела ад пажараў.
+У [[1854]] годзе было 100 драўляных жылых будынкаў. Дзейнічалі валасное праўленне, [[карчма]], царква, капліца, працавалі запасны магазін, школа. У [[1859]] годзе В. С. Парошын прадаў маёнтак Олтуш калежскаму саветніку А. К. Маймескулу. У [[1860-я]] г. сяло адносілася да маёнтка Олтуш памешчыка Маймескула. У [[1862]] годзе было адкрыта земскае народнае вучылішча. У [[1878]] годзе сяляне в. [[Олтуш]] аказалі супраціўленне, адмовіліся плаціць штрафы за выпас жывёлы на панскіх лугах. Паводле рашэння суда апісана і прададзена жывёла.
+У [[1886]] годзе ў Олтушы меліся валасное праўленне, царква, капліца, земскае народнае вучылішча, [[карчма]], млын. У школе вучылася 66 дзяцей (з іх З дзяўчынкі). У [[1890]] годзе было 658 вучняў. У [[1881]] годзе сяло моцна пацярпела ад пажараў.
 === Найноўшы час ===
-У [[1905]] годзе — 815 жыхароў, у маёнтку — 30 жыхароў. У 1921—39 гг. вёска ў складзе [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшчы]], цэнтр гміны [[Брэсцкі павет|Брэсцкага павета]] [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. У [[1921]] годзе 43 двары, 299 жыхароў, у [[1930]] годзе 117 двароў. У [[1930-я]] г. [[тут]] дзейнічаў Маларыцкі райкам [[КПЗБ]]. Працавалі пачатковая школа (у 1937 — 79 вучняў), спажывецкае т-ва.
+У 1921—39 гг. вёска ў складзе [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшчы]], цэнтр гміны [[Брэсцкі павет|Брэсцкага павета]] [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. У [[1930-я]] г. [[тут]] дзейнічаў Маларыцкі райкам [[КПЗБ]]. Працавалі пачатковая школа (у 1937 — 79 вучняў), спажывецкае т-ва.
 З верасня [[1939]] года ў [[БССР]]. З [[12 кастрычніка]] [[1940]] года вёска — цэнтр сельсавета [[Маларыцкі раён|Маларыцкага раёна]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]].
@@ Радок 88: / Радок 90: @@
 У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з чэрвеня [[1941]] года да [[20 ліпеня]] [[1944]] года акупіравана [[нямецка-фашысцкія захопнікі|нямецка-фашысцкімі захопнікамі]]. [[22 чэрвеня]] [[1942]] года фашысты расстралялі 11 мірных жыхароў. На франтах загінулі і прапалі без вестак 22 вяскоўцы.
-[[21 кастрычніка]] [[1949]] года арганізаваны калгас імя Калініна. У [[1959]] годзе 485 жыхароў. У 1962—65 гг. у [[Брэсцкі раён|Брэсцкім раёне]]. У [[1970]] годзе ў Олтушы 501 жыхар. У [[2000]] годзе налічвалася 250 гаспадарак, 739 жыхароў цэнтр калгаса «Перамога».
+[[21 кастрычніка]] [[1949]] года арганізаваны калгас імя Калініна. У 1962—65 гг. у [[Брэсцкі раён|Брэсцкім раёне]]. У наш час цэнтр калгаса «Перамога».
+== Насельніцтва ==
+* '''[[XVI стагоддзе]]''':
+** [[1566]] — 31 двор, 79 сем'яў.
+* '''[[XVIII стагоддзе]]''':
+** [[1795]] — 303 рэвізскія душы мужчынскага і 329 жаночага полу
+* '''[[XIX стагоддзе]]''':
+** [[1854]] годзе было 53 двары, 617 жыхароў.
+** [[1860-я]] — 391 рэвізская душа (201 мужчына, 190 жанчын), усяго ў маёнтку — 1536 рэвізскіх душ.
+** [[1886]] — 53 двары, 572 жыхары.
+* '''[[XX стагоддзе]]''':
+** [[1905]] — 815 жыхароў, у маёнтку — 30 жыхароў.
+** [[1921]] — 43 двары, 299 жыхароў, у [[1930]] годзе 117 двароў.
+** [[1959]] — 485 жыхароў.
+** [[1970]] — 501 жыхар.
+* '''[[XXI стагоддзе]]''':
+** [[2000]] — 250 гаспадарак, 739 жыхароў.
 == Інфраструктура ==

Олтушскі сельсавет
Цэнтр	Олтуш
Вёскі	Ацяты · Галёўка · Гарохавішча · Дворышча · Заазёрная · Збураж · Карпін · Лазіца · Ланская · Мікольскае · Навалессе · Пяртышча · Радзеж · Хмелішча · Хмялёўка · Яблачна · Яміца