Кальвінскі збор (Мінск)

Meнcкi кальвiнскi збор — культавае збудаванне XVI—XVII стст. у Менску.

Размяшчаўся, на думку Людмілы Івановай, на рагу плошчы Высокага Рынку (цяпер Свабоды) і вуліцы Зборовай (цяпер Інтэрнацыянальнай), уласна ад збору і названай.

Упершыню згадваецца ў 1596 годзе ў данацыі князя Жыжэмскага. У 1601 годзе менскі магістрат і мяшчане абураліся, што кальвінская грамада не нясе са сваёй маёмасці павіннасцей на карысць горада.

У 1596 годзе pэчыцкi староста князь Я. Жыжэмскі надаў збору зямельныя ўладанні і дом у Менску, пляц з домам і гаспадарчымі пабудовамі былі на Юраўскай вуліцы, а агарод цягнуўся да самай Свіслачы. Таксама тым часам збору належала сенажаць за Свіслаччу каля Буркалаўскага бpoду і пяць ніў. Аднак збор не меў сталага багатага патрона, часта даводзілася шукаць сродкі на яго ўтрыманне. У 1616 годзе меркавалася перадаць частку грошай завешчаных князем С. Горскім віленскаму кальвінскаму збору, на патрэбы збору ў Meнску і купіць фальварак, каб з даходаў падрыхтаваць святара і настаўніка («міністра і бакалаўра»). У 1617 годзе духоўныя асобы вымушана звярнуліся да патронаў з просьбай забяспечыць збор і яго святароў належным утрыманнем. Сярод тых, хто ахвяраваў тады сродкі, былі Я. Радзівіл, M. Тальваш, Я. Жыжэмскі, A. Храпавіцкі.

У 1627 годзе на партыкулярным сінодзе Беларускага дыстрыкту абмяркоўвалася ўзвядзенне новага будынка збору ў Менску. На гэта К. Pадзiвiл даваў дрэва, цэглу і вапну, менскі пісар M. Вяжэвіч даваў звон, абяцаў даць каменю і пабудаваць кафедру, Я. Цадpоўcкi даў скрыню шкла. Таксама збор атрымліваў данацыі ад мясцовай шляхты — дом на вуліцы Зборавай запісала пані Салагубава, дом на зборавым пляцы — Я. Пратасовіч з жонкай, дом на вуліцы Лошыцкай — Я. Віхароўскі.

Напэўна збор быў спалены падчас вайны 1654—1667 гадоў, менавіта пра спаленне казалі на зборавых сесіях 1670 года. Паводле матэрыялаў рэвізіі 1669 года, менская кальвінская грамада не мела ні храма, ні звона, ні памяшкання для святара, толькі невялікую капліцу з дзіравым дахам. Тым самым часам збору належала грашовых запісаў на суму больш за 10 тысяч злотых і зямельныя ўгоддзі, але гэты капітал амаль не прыносіў даходу. На зборавых сесіях 1670 года ў Менску разглядаліся пытанні фінансавання аднаўлення, прапаноўвалі аддаць у заставу частку зямельных уладанняў. Некаторы час весці набажэнствы ў Менск прыязджаў казнадзей з Койданава.

У спісе збораў Вялікага Княства Літоўскага 1748 года збор у Менску ўжо не згадваецца.

Літаратура

• Merczyng H. Zbory i senatorowie. — Warszawa, 1904. — S. 91;
• Івaнoвa Л. З гісторыі Менскага кальвінскага збору // Спадчына № 1, 2003.