Иҙеүкәй (спектакль, 2023): өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән

Һыҙылған

19:56, 20 май 2024 өлгөһө

Иҙеүкәй — татар халҡының тарихи «Иҙеүкәй» дастаны буйынса ҡуйылған спектакль. Ул Алтын Урҙа сәселеү осоронда Туҡтамыш хан һәм Иҙеүкәй әмир тураһында күп яҙылған риүәйәт һәм легендаларҙан ғибәрәт, дастанындағы тарихи ваҡиғалар XIV быуат аҙағы — XV быуат башында Алтын Урҙа дәүләтендә тәхет тирәһендә барған ҡанлы көрәштең дәүләтте тарҡатыуға килтергән бер ҡаты осорон һүрәтләй.

Тарихы

Спектакль беренсе тапҡыр 2023 йылда, өс тапҡыр - 26 һәм 27 ғинуарҙа һәм 9 февралдә Ҡазандың Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сәхнәһендә уйнала. Волга буйы Болғария дәүләтендә ислам динен ҡабул итеүгә 1100 йыл тулыуға арналған. Режиссеры Туфан Имаметдинов.^[1]^[2]^[3]

Тамашалар алдында театр музейында «Идегәй» дастанына һәм эпостың реконструкцияланған тексты авторы Нәҡи Иҫәнбәткә арналған күргәҙмә ойошторолған.^[4]^[5]

Төп ҡаһармандар

Идегәй
Туҡтамыш хан
Шаһ Тимер
Ҡотлоҡая
Ника
Субра
Йәнтимер би
Аңғысын
Курьер
Бодайбо
Ҡадирбирҙе
Киң Жанбай
Морза
Аңғысын
Дөрмән би
Саҡмағош би
Сәсән
Идегенең әсәй

Ҡыҫҡа эстәлеге

Эпоста сәнғәти формала татар халҡының формалашыу осоро тасуир ителә. «Идегәй» дастаны буйынса ҡуйылған спектаклдең нигеҙендә бәйлелектең үҙ-ара ни тиклем зарарлы булыуы, көслө шәхестәрҙең дәүләт мәнфәғәттәре дәрәжәһендә ҡаршы көрәшеү, йәки көнкүрешкә бәйле рәүештә кешеләрҙең бер-береһе менән мөнәсәбәттәре боҙоу идеяһы ята. Эпостың ла, «Идегәй» спектакленең лә төп мотивтары – батырлыҡ, тыуған ергә һөйөү, дошмандарға нәфрәт, дуҫлыҡ һәм үҙ-үҙеңде ҡорбан итеү, намыҫлылыҡ һәм гаделлеккә дан йырлауҙан ғибәрәт.^[1]

Тәнҡит

Спектакль белгестәрҙә, айырым алғанда, тарихсыларҙа һәм әҙәбиәтселәрҙә оло һорауҙар тыуҙырған. ^[6]^[7]

Иҫкәрмәләр

[ТТ-1] 1,0 ^1,1 Идегәй. К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сайты.

[КУ-2] Спектакль «Идегей». Афиша Казани.

[МТ-3] В театре Тинчурина пройдет премьера спектакля Идегей.

[4] В Тинчуринском театре представят спектакль по татарскому дастану «Идегей». 2023 йыл 30 ғинуар архивланған.

[5] Год национальных эпосов Тинчуринский театр начнет премьерой спектакля «Идегей».

[6] Рузилә Мөхәммәтова. «Идегәй» режиссеры Туфан Имаметдинов: «Казанга кайтканнан бирле тәнкыйтьлиләр». Интертат, 3.02.2023

[7] “Идегәй” дастанының театрда куелышы буенча фикер алышу: Консультант Галимҗан Гыйльманов чыгышы белән. YouTube, 1:19:30

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ 1 юл: / 1 юл: @@
-{{Ук}}
 '''Иҙеүкәй''' — [[Татарҙар|татар халҡының]] тарихи «Иҙеүкәй» дастаны буйынса ҡуйылған спектакль. Ул [[Алтын Урҙа]] сәселеү осоронда Туҡтамыш хан һәм [[Иҙеүкәй|Иҙеүкәй әмир]] тураһында күп яҙылған [[риүәйәт]] һәм легендаларҙан ғибәрәт, дастанындағы тарихи ваҡиғалар XIV быуат аҙағы — XV быуат башында Алтын Урҙа дәүләтендә тәхет тирәһендә барған ҡанлы көрәштең дәүләтте тарҡатыуға килтергән бер ҡаты осорон һүрәтләй.
 == Тарихы ==
+[[Файл:Tufan Imamutdinov (2023-03-10) 01.jpg|мини|[[Имаметдинов Туфан Риф улы|Туфан Имаметдинов]]]]
 Спектакль беренсе тапҡыр 2023 йылда, өс тапҡыр - 26 һәм 27 ғинуарҙа һәм 9 февралдә Ҡазандың Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сәхнәһендә уйнала. Волга буйы Болғария дәүләтендә ислам динен ҡабул итеүгә 1100 йыл тулыуға арналған. Режиссеры [[Имаметдинов Туфан Риф улы|Туфан Имаметдинов]].<ref name="ТТ">[https://tinchurinteatr.ru/repertoire/ideg%d3%99y-1666970599/ Идегәй. К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сайты.]</ref><ref name="КУ">[https://www.culture.ru/events/2449197/spektakl-idegei Спектакль «Идегей». Афиша Казани.]</ref><ref name="МТ">[https://milliard.tatar/news/v-teatre-tincurina-proidet-premera-spektaklya-idegei-2781 В театре Тинчурина пройдет премьера спектакля Идегей.]</ref>
 Тамашалар алдында театр музейында «Идегәй» дастанына һәм эпостың реконструкцияланған тексты авторы [[Нәҡи Иҫәнбәт|Нәҡи Иҫәнбәткә]] арналған күргәҙмә ойошторолған.<ref>[https://kzn.ru/meriya/press-tsentr/novosti/v-tinchurinskom-teatre-predstavyat-spektakl-po-tatarskomu-dastanu-idegey/ В Тинчуринском театре представят спектакль по татарскому дастану «Идегей».] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230130170658/https://kzn.ru/meriya/press-tsentr/novosti/v-tinchurinskom-teatre-predstavyat-spektakl-po-tatarskomu-dastanu-idegey/|date=2023-01-30}}</ref><ref>[http://kazan-journal.ru/news/novosti/god-natsionalnykh-eposov-tinchurinskiy-teatr-nachnet-premeroy-spektaklya-idegey Год национальных эпосов Тинчуринский театр начнет премьерой спектакля «Идегей».]</ref>