Зая-Пандит

Дөрвн хальмг ик багше Оһтурһун Дала Зая-Пандит Намхәжамцан яснь хошуд, отгнь гөрәчен, овгань шаңһас. Тере шаргачен һаха җилде (1699) хуучин Зүн Һар нутугт төрсемин. Түүнә өвк аавнь тер цагин дөрвн өвредет цецнәрн алдаршасын Күңкә-Заяч гиҗ бәәҗ. Күңкә-Заячин олн көвүдәс ууһан көвүнь Баавхин гиһәд бәәҗ. Эн Баавхинд нәәмен көвүн бәәснәс тавдагчень Зая-Пандит мөн.

Зая-Пандитан баһин нернь Шар-Хаваг бәәҗ. Тер 1616-ч җилд арвын долатадан тер цагат дөрвн хальмыгиг ахлаҗасан Бәәвһис баатрин үрнә төлә Манҗушри хутугтас сәкл күртеҗ, Төвдт күрче һульд орсиман. Арвен җил хату зөргәр ном сурад, олнас ончирсин оюн-билгәрн болын гүүн медрләрн рабҗамба гидиг буддин шаҗна гүүн-ухани деед цол харсасман. Түүнә хөөн төвдин олн дацңад багше лам болҗ йовхуднь алдар нернь цуг Төвдет туурче, Зая-Пандит гиҗ күндулгудҗ дуудгудудг болсаман, Зая-Бандида гидиг нерен болхала буддын шаҗна тавьш уханд цәәсен күүнде зүүлгудг хамгин деед номин цол мөн.

Зая-Пандит Төвдт хөрн хойр җилиг давулад, 1638-ч җилд тавдагче дүриян Дала ламы болн Банчин богдын зәрлгәр тер цагин хальмыг болын моңһолд бурхана сурһал делгерүлх даалһавир авад, Зүнһар нутугтан хәрҗ ирәд,буйнта ик үүләя эклесмен.

1640-ч җилд Зая-Пандита Оһтурһун Дала тууҗд алдаршасан "Моңһол-хальмыгин ик цаҗин бичиг" тогталһанд орлуцҗ, бурхана шаҗиг цааҗар батрулсмин. 1641—1642-ч җилд Моңһолд, 1645-чи болн 1657-ч җилд Иҗлиин хальмыгт күрче бурхна ном дэлгрүлн үүлдусман. 1650—1652-ч җилмүдт хойрдад Төвдет күрче Дала ламла болн Гүүш номин хаанла барлахсман.

1648-чи хулһан җилин үвл Зүн-һарин нутуг мемлекеттік — Цүй һолын көвәд хамаг моңһол келтенрат зөрүлҗ, теднед килвер болһахин төлә тодраха узг зокьян үүлдусмин.

1662-чи җилин намрин дунд сарин 22-ты Зая-Пандит Оһтурһун Дала Төвд тал мөрлех хаалһадан Көк-Нуурин Цәәдмед һаслаңгас нөгцех йос үзүлв.

Дөрвн хальмыгин ик багше Зая-Бандит хату чин, зөргәр сурһульд сурче, эрдемин түүлд күрче, хорҗи ирәд, хамгиги медгеч бурхна шаҗиг мандулулҗ, хәр дөрвн хальмыгин төр-йосиг батрулен үүлдусмин.

Зая-Пандит болхала, аһу ик гегәрүлгеч, аһу ик номтон, аһу ик орчулгеч, аһу ик олна үүлдәч, ойрад-хальмг улсин бичигин келнә улынь тәвегч мөн.

Зая-Пандитан насан туршадан орчулсан олн зәрлег, үндесн, шастар, түүнә. Үүдәсн тодо үзг, тер цагас наран тод үзг деер бичигидеҗ үлдусан ик зөөрмүд өдгә цагат мана уудлад баргадаш уга уурхан саң болҗана.

Дөрвен хальмыгиин ике багши Огтырһун Дала Зая-Бандидан ясьнь хошуд, отгынь гөрәчин, овгынь шаңһыс. Тэре шарыгчин һаха җилде (1699) хуучин Зүүн-Һар нутыгты төрсемен. Түүнә өвке аавынь тэ- ре цагиин дөрвен өвредте цэцнәрен алдыршисын Күңкә-Заячи гиҗи бәәҗи. Күңкә-Заячиин олын көвүдәсе ууһын көвүнь Баавхын гиһәд бәәҗи. Энеи Баавхынды нәәмен көвүн бәәснәсе тавдыгчинь Зая-Бандида мөн.

Зая-Бандидан баһиин нэрень Шары-Хавыг бәәҗи.Тэре 1616-чи җилде арвын долатадан тэре цагты дөрвен хальмыги ахылҗасын Бәәвһес баатриин үрнә төлә Манҗушри хутыгтасы сәкел күртеҗи, Төведте күрчи һульды орсымын. Арвын җил хату зөргәр ном сурад, олнасы ончирсын оюн-билгәрен болын гүүн мэдреләрен рабҗамба гидег буддыын шаҗна гүүн-ухани дээде цолы харсысмын. Түүнә хөөне төвдиин олын дацыңды багши ламы болҗи йовхыдынь алдыр нэрень цуг төведте туурчи, Зая-Бандида гиҗи күнделегдеҗи дуудыгдыдыг болсымын, Зая-Бандида гидег нэрен болхыла буддыын шаҗна тавьш уханды цәәсен күүнде зүүлгедег хамгиин дээде номиин цолы мөн.

Зая-Бандида Төведте хөрен хойир җилииги давулад, 1638-чи җилде тавдыгчи дүриян Дала ламы болын Банчин богдын зәрлегәр тэре цагиин хальмегед болын моңһылды бурхына сурһал дэлгерүлхе даалһывыр авад, Зүүнһар нутыгтан хәрҗи ирәд,буйинта ике үүләя экелсемен.

1640-чи җилде Зая-Бандида Огтырһун Дала тууҗды алдыршисын "Моңһыл-хальмыгиин ике цаҗиин бичиг" тогталһынды орылцыҗи, бурхына шаҗииги цааҗар батрулсымын. 1641—1642-чи җилде Моңһылды, 1645-чи болын 1657-чи җилде Иҗлиин хальмыгты күрчи бурхына ном дэлгерүлен үүлдесмен. 1650—1652-чи җилмүдты хойирдад Төведте күрчи Дала ламла болын Гүүши номиин хаанла баралхысмын.

1648-чи хулһыны җилиин үвел Зүүн-һариин нутыг — Цүй һолыын көвәде хамыг моңһыл кэлтенерте зөрүлҗи, тэденде килвер болһыхиин төлә тодырха узег зокъян үүлдесмен.

1662-чи җилиин намриин дунды сариин 22-ты Зая-Бандида Огтырһун Дала Төвед талы мөрелхе хаалһыдан Көке-Нууриин Цәәдемде һаслыңгасы нөгцехе йосы үзүлве.

Дөрвен хальмгиин ике багши Зая-Бандида хату чин,зөргәр сурһульды сурчи, эрдемиин түүлде күрчи, хорҗи ирәд, хамгииги мэдегчи бурхына шаҗииги мандылулҗи, хәре дөрвен хаљмигиин төре-йосииги батрулын үүлдесмен.

Зая-Бандида болхыла, аһу ике гэгәрүлегчи, аһу ике номтын, аһу ике орчулыгчи, аһу ике олна үүлдәчи, хальмыг улусиин бичигиин кэлнә улыынь тәвегчи мөн.

Зая-Бандидан насын туршидан орчулсын олын зәрлег, үндесен, шастыр, түүнә. үүдәсен тоды үзег, тэре цагасы нааран тоды үзег дээре бичигдеҗи үлдесен ике зөөрмүд өдгә цагты мана уудлад барыг- дыши уга уурхан саң болҗана.