Тод бичиг

ᡐᡆᡑᡆ ᡋᡅᡒᡅᡎ

Тодо-бичиг (ᡐᡆᡑᡆ ᡋᡅᡒᡅᡎ тодо бичиг) — Дөрвн Хальмг улусин мемлекеттік бичиглар байсман. Эн бичиг Зая-Пандитар үвлад, 1648 җилд монһол бичигә суйрас бүтәлве. Энүнә цаһан алфавит 29 үзгүд байна: А, Э, И, О, У, Ө, Ү, Н, Ң, Х, Һ, Б, П, Ф, С, Ш, Т, Д, Л, М, Ц, Ч, З, Ж, Җ, Й, К, Г, Р, В, болын узүгүд тибетин болын Индиян келәр бичих — галигуд гидиг үзүгүд нерәдсмен.

Тодо-бичиг Хальмг Таңһчад 1924 җилә хойн элзелала. Ода тодо бичигиг Хальмг Таңһчин школад/мектебін, ики сурһульде сурҗа сурна.

Тодо узугудин неред алфавиттік әліпби

#	Code	Тодо узуг	Кирилл дарцар	Латин дарцар	Ахр Нерен	Удан Нерен
1	6176	ᠠ	А	A	А	хойр арата	Худам әдл
2	6212	ᡄ	Э	E	Э	нег арата, дөгә сүлтә
3	6213	ᡅ	И	I	И	нег арата, киискивар сүлтә
4	6214	ᡆ	О	O	О	нег арата, дөрвөлҗин геестә
5	6216	ᡈ	Ө	Ö	Ө	нег арата, дөрвөлҗин геестә, ардан өргөстә
6	6215	ᡇ	У	U	У	нег арата, бүтү геестә, унҗу өргөстә
7	6217	ᡉ	Ү	Ü	Ү	нег арата, бүтү геестә
8	6184	ᠨ	Н	N	На	нег арата, өмнән цегтә	Худам әдл
9	6218	ᡊ	Ң	Ñ	Аң
10	6221	ᡍ	Х	X	Ха	хойр арата, өмнән хойр цегтә
11	6222	ᡎ	Һ	Ğ	Һа	хойр арата, өмнән төгрг цегтә
12	6219	ᡋ	Б	B	Ба	бүтү толһата
13	6220	ᡌ	П	P	Пха
14	6192	ᠰ	С	S	Са	сарваһар толһата, нег арата	Худам әдл
15	6193	ᠱ	Ш	Š	Ша	сарваһар толһата, ардан хойр цегетә	Худам әдл
16	6224	ᡐ	Т	T	Та	шанһ толһата, нег арата
17	6225	ᡑ	Д	D	Да	хавтаха толһата
18	6191	ᠯ	Л	L	Ла	ойдан өвретә, нег арата	Худам әдл
19	6223	ᡏ	М	M	Ма	матьхар толһата, нег арата
20	6228	ᡔ	Ц	C	Ца	цах толһата, нег арата
21	6226	ᡒ	Ч	Č	Ча
22	6227	ᠴ	З	Z	За	цацу эргецтә, шуд көлтә
22	6227	ᡓ	Ж	J	жа	цацу эргецтә, шуд көлтә
23	6234	ᡚ	Җ	J*	Җа
24	6229	ᡕ	Й	Y	Йа	яман хоңшарта, шуд көлтә
25	6233	ᡙ	Г	G	Га	дөгә көлтә
26	6232	ᡘ	К	K	Ка	көлн толһата, көнделең өргөстә
27	6231	ᡗ	Қ	Kh	Кха	катаһар ка
28	6199	ᠷ	Р	R	Ра	хамр дойран өргөстә, нег арата	Худам әдл
29	6230	ᡖ	В	W V	Ва	дөгә көлтә
30	6235	ᡛ	Нь	Ň	Ня		Галик?
31	6236	ᡜ	Дз	Ż	Дза		Галик?
32	6296	ᢘ	Т	T	Та		Галик
33	6297	ᢙ	Ж	Ž	Жа		Галик

Бичилһан

Кириллицаға тодо хойр бичигәр бичисын үгүмүд цацу биши волна. Цаарандань үлгүрүнь хәләтән.

Кирилл	Тодо	Кирилл	Тодо	Кирилл	Тодо	Кирилл	Тодо	Кирилл	Тодо	Кирилл	Тодо
Ах	Аха	Шүлг	Шүлүг	Ноха	Нохой	Аньх	Аниху	Хөн	Хоин	Бух	Буху
Сө	Сөө	Толь	Толи	Алвн	Албан	Сән	Сайин	Бәәх	Байху	Насн	Насун
Олн	Олон	Лавта	Лабтай	Көгҗм	Көгҗим	Гегән	Гэгээн	Негн	Нигэн	Хойр	Хойор
Һурвн	Һурбан	Дөрвн	Дөрбөн	Тавн	Табун	Орс	Орос	Гидиг	Гэдэг	Моңһл	Моңһол

Юникод

Character (decimal)	Decimal	Character (hex)	Hex	Name
᠀	6144	᠀	1800	MONGOLIAN BIRGA
᠁	6145	᠁	1801	MONGOLIAN ELLIPSIS
᠂	6146	᠂	1802	MONGOLIAN COMMA
᠃	6147	᠃	1803	MONGOLIAN FULL STOP
᠄	6148	᠄	1804	MONGOLIAN COLON
᠅	6149	᠅	1805	MONGOLIAN FOUR DOTS
᠆	6150	᠆	1806	MONGOLIAN TODO SOFT HYPHEN
᠊	6154	᠊	180A	MONGOLIAN NIRUGU
᠋	6155	᠋	180B	MONGOLIAN FREE VARIATION SELECTOR ONE
᠌	6156	᠌	180C	MONGOLIAN FREE VARIATION SELECTOR TWO
᠍	6157	᠍	180D	MONGOLIAN FREE VARIATION SELECTOR THREE
᠎	6158	᠎	180E	MONGOLIAN VOWEL SEPARATOR
᠐	6160	᠐	1810	MONGOLIAN DIGIT ZERO
᠑	6161	᠑	1811	MONGOLIAN DIGITT ONE
᠒	6162	᠒	1812	MONGOLIAN DIGIT TWO
᠓	6163	᠓	1813	MONGOLIAN DIGIT THREE
᠔	6164	᠔	1814	MONGOLIAN DIGIT FOUR
᠕	6165	᠕	1815	MONGOLIAN DIGIT FIVE
᠖	6166	᠖	1816	MONGOLIAN DIGIT SIX
᠗	6167	᠗	1817	MONGOLIAN DIGIT SEVEN
᠘	6168	᠘	1818	MONGOLIAN DIGIT EIGHT
᠙	6169	᠙	1819	MONGOLIAN DIGIT NINE
ᠠ	6176	ᠠ	1820	MONGOLIAN LETTER A
ᠡ	6177	ᠡ	1821	MONGOLIAN LETTER E
ᠢ	6178	ᠢ	1822	MONGOLIAN LETTER I
ᠣ	6179	ᠣ	1823	MONGOLIAN LETTER O
ᠤ	6180	ᠤ	1824	MONGOLIAN LETTER U
ᠥ	6181	ᠥ	1825	MONGOLIAN LETTER OE
ᠦ	6182	ᠦ	1826	MONGOLIAN LETTER UE
ᠧ	6183	ᠧ	1827	MONGOLIAN LETTER EE
ᠨ	6184	ᠨ	1828	MONGOLIAN LETTER NA
ᠩ	6185	ᠩ	1829	MONGOLIAN LETTER ANG
ᠪ	6186	ᠪ	182A	MONGOLIAN LETTER BA
ᠫ	6187	ᠫ	182B	MONGOLIAN LETTER PA
ᠬ	6188	ᠬ	182C	MONGOLIAN LETTER QA
ᠭ	6189	ᠭ	182D	MONGOLIAN LETTER GA
ᠮ	6190	ᠮ	182E	MONGOLIAN LETTER MA
ᠯ	6191	ᠯ	182F	MONGOLIAN LETTER LA
ᠰ	6192	ᠰ	1830	MONGOLIAN LETTER SA
ᠱ	6193	ᠱ	1831	MONGOLIAN LETTER SHA
ᠲ	6194	ᠲ	1832	MONGOLIAN LETTER TA
ᠳ	6195	ᠳ	1833	MONGOLIAN LETTER DA
ᠴ	6196	ᠴ	1834	MONGOLIAN LETTER CHA
ᠵ	6197	ᠵ	1835	MONGOLIAN LETTER JA
ᠶ	6198	ᠶ	1836	MONGOLIAN LETTER YA
ᠷ	6199	ᠷ	1837	MONGOLIAN LETTER RA
ᠸ	6200	ᠸ	1838	MONGOLIAN LETTER WA
ᠹ	6201	ᠹ	1839	MONGOLIAN LETTER FA
ᠺ	6202	ᠺ	183A	MONGOLIAN LETTER KA
ᠻ	6203	ᠻ	183B	MONGOLIAN LETTER KHA
ᠼ	6204	ᠼ	183C	MONGOLIAN LETTER TSA
ᠽ	6205	ᠽ	183D	MONGOLIAN LETTER ZA
ᠾ	6206	ᠾ	183E	MONGOLIAN LETTER HAA
ᠿ	6207	ᠿ	183F	MONGOLIAN LETTER ZRA
ᡀ	6208	ᡀ	1840	MONGOLIAN LETTER LHA
ᡁ	6209	ᡁ	1841	MONGOLIAN LETTER ZHI
ᡂ	6210	ᡂ	1842	MONGOLIAN LETTER CHI
ᡃ	6211	ᡃ	1843	MONGOLIAN LETTER LONG VOWEL SIGN
ᡄ	6212	ᡄ	1844	MONGOLIAN LETTER TODO E
ᡅ	6213	ᡅ	1845	MONGOLIAN LETTER TODO I
ᡆ	6214	ᡆ	1846	MONGOLIAN LETTER TODO O
ᡇ	6215	ᡇ	1847	MONGOLIAN LETTER TODO U
ᡈ	6216	ᡈ	1848	MONGOLIAN LETTER TODO OE
ᡉ	6217	ᡉ	1849	MONGOLIAN LETTER TODO UE
ᡊ	6218	ᡊ	184A	MONGOLIAN LETTER TODO ANG
ᡋ	6219	ᡋ	184B	MONGOLIAN LETTER TODO BA
ᡌ	6220	ᡌ	184C	MONGOLIAN LETTER TODO PA
ᡍ	6221	ᡍ	184D	MONGOLIAN LETTER TODO QA
ᡎ	6222	ᡎ	184E	MONGOLIAN LETTER TODO GA
ᡏ	6223	ᡏ	184F	MONGOLIAN LETTER TODO MA
ᡐ	6224	ᡐ	1850	MONGOLIAN LETTER TODO TA
ᡑ	6225	ᡑ	1851	MONGOLIAN LETTER TODO DA
ᡒ	6226	ᡒ	1852	MONGOLIAN LETTER TODO CHA
ᡓ	6227	ᡓ	1853	MONGOLIAN LETTER TODO JA
ᡔ	6228	ᡔ	1854	MONGOLIAN LETTER TODO TSA
ᡕ	6229	ᡕ	1855	MONGOLIAN LETTER TODO YA
ᡖ	6230	ᡖ	1856	MONGOLIAN LETTER TODO WA
ᡗ	6231	ᡗ	1857	MONGOLIAN LETTER TODO KA
ᡘ	6232	ᡘ	1858	MONGOLIAN LETTER TODO GAA
ᡙ	6233	ᡙ	1859	MONGOLIAN LETTER TODO HAA
ᡚ	6234	ᡚ	185A	MONGOLIAN LETTER TODO JIA
ᡛ	6235	ᡛ	185B	MONGOLIAN LETTER TODO NIA
ᡜ	6236	ᡜ	185C	MONGOLIAN LETTER TODO DZA
ᢀ	6272	ᢀ	1880	MONGOLIAN LETTER ALI GALI ANUSVARA ONE
ᢁ	6273	ᢁ	1881	MONGOLIAN LETTER ALI GALI VISARGA ONE
ᢂ	6274	ᢂ	1882	MONGOLIAN LETTER ALI GALI DAMARU
ᢃ	6275	ᢃ	1883	MONGOLIAN LETTER ALI GALI UBADAMA
ᢄ	6276	ᢄ	1884	MONGOLIAN LETTER ALI GALI INVERTED UBADAMA
ᢅ	6277	ᢅ	1885	MONGOLIAN LETTER ALI GALI BALUDA
ᢆ	6278	ᢆ	1886	MONGOLIAN LETTER ALI GALI THREE BALUDA
ᢇ	6279	ᢇ	1887	MONGOLIAN LETTER ALI GALI A
ᢈ	6280	ᢈ	1888	MONGOLIAN LETTER ALI GALI I
ᢉ	6281	ᢉ	1889	MONGOLIAN LETTER ALI GALI KA
ᢊ	6282	ᢊ	188A	MONGOLIAN LETTER ALI GALI NGA
ᢋ	6283	ᢋ	188B	MONGOLIAN LETTER ALI GALI CA
ᢌ	6284	ᢌ	188C	MONGOLIAN LETTER ALI GALI TTA
ᢍ	6285	ᢍ	188D	MONGOLIAN LETTER ALI GALI TTHA
ᢎ	6286	ᢎ	188E	MONGOLIAN LETTER ALI GALI DDA
ᢏ	6287	ᢏ	188F	MONGOLIAN LETTER ALI GALI NNA
ᢐ	6288	ᢐ	1890	MONGOLIAN LETTER ALI GALI TA
ᢑ	6289	ᢑ	1891	MONGOLIAN LETTER ALI GALI DA
ᢒ	6290	ᢒ	1892	MONGOLIAN LETTER ALI GALI PA
ᢓ	6291	ᢓ	1893	MONGOLIAN LETTER ALI GALI PHA
ᢔ	6292	ᢔ	1894	MONGOLIAN LETTER ALI GALI SSA
ᢕ	6293	ᢕ	1895	MONGOLIAN LETTER ALI GALI ZHA
ᢖ	6294	ᢖ	1896	MONGOLIAN LETTER ALI GALI ZA
ᢗ	6295	ᢗ	1897	MONGOLIAN LETTER ALI GALI AH
ᢘ	6296	ᢘ	1898	MONGOLIAN LETTER ALI GALI TA
ᢙ	6297	ᢙ	1899	MONGOLIAN LETTER ALI GALI ZHA
ᢦ	6310	ᢦ	18A6	MONGOLIAN LETTER ALI GALI HALF U
ᢧ	6311	ᢧ	18A7	MONGOLIAN LETTER ALI GALI HALF YA
ᢗᢩ	6313	ᢩ	18A9	MONGOLIAN LETTER ALI GALI DAGALGA (combined with ali gali A (ᢗ))