Charkiv zucht onder nieuw Russisch wapen: de zweefbom
De stroomvoorziening is al verwoest, zweefbommen terroriseren Charkiv. Toch geloven weinigen in onderhandelingen met de vijand.
Het is lente in Charkiv. In het park pronken kers, pruim en abrikoos rijkelijk met hun pracht in bruidswit — maar het luchtalarm gaat om de haverklap af.
De ene nacht blijft het bij geloei van sirenes, maar zijn er overdag luide ontploffingen te horen, gevolgd door een zwarte rookwolk boven de stad. De volgende dag is het rustig, maar klinken ’s nachts vlak achter elkaar liefst tien explosies: de vloer trilt, de stroom valt uit. ’s Ochtends grommen overal de generatoren. De mensen gaan gewoon naar hun werk, al moeten ze zich in volle busjes proppen omdat het metrosysteem platligt.
“De afgelopen drie weken is het bijna dagelijks raak”, zegt Natalie Zoebar, activiste van de ngo ‘Maidan’ die sinds de invasie Russische oorlogsmisdaden in Charkiv documenteert. In het café ‘1654’ — genoemd naar het geboortejaar van de stad — scrollt de vijftiger door de foto’s die ze maakte van verwoeste woonblokken, scholen en ziekenhuizen. De beelden reizen nu als expositie langs publieke plaatsen in Europa. “De Russen willen mensen angst aanjagen. Ze hopen dat de bewoners bij de regering zullen pleiten voor onderhandelingen.”
De Russen teisteren Charkiv met een nieuw wapen: de geleide zweefbom. Op oude, zware bommen uit de Sovjettijd worden vleugels en een navigatiesysteem gemonteerd. Met vliegtuigen vanaf eigen grondgebied bestoken de Russen de stad, vanuit een schier onuitputtelijke voorraad.
“Het lijkt of ze dit wapen aan het testen zijn”, zegt Zoebar. “Ze schieten, en zien wel wat ze raken.” Precies zijn de bommen niet. De afgelopen weken werden woonwijken, een supermarkt en een tankstation getroffen. Daarbij vielen doden en gewonden.
Bang
Of dat lukt, de mensen bang maken? Zeker. Natalie Zoebar rept van de toename van fysieke klachten vanwege de explosies die je ruw wekken uit je slaap. Toch kent ze geen voorbeelden van mensen die de stad ontvluchten. “Het werkt andersom. Mensen die voorheen onverschillig waren roepen nu ‘fuck Rusland’.”
Meer bereidheid tot onderhandelen ziet ze al helemaal niet. “Als je instemt met de voorwaarden van de dader moedig je hem slechts aan”, verwoordt ze het gevoel in de stad. In een bestand gelooft ze niet. “De Russen zouden ons na een pauze opnieuw aanvallen.” Ze verwijst naar de eerdere Minsk-akkoorden, toen het nooit stil was aan het front in de nabijgelegen regio Donbas.
Die stemming in Oekraïne — dat onderhandelen zelfmoord betekent — benadrukte president Zelensky onlangs nog eens in een interview met de Duitse krant Bild. “Het idee van een ‘bevroren oorlog’ spreekt sommige mensen aan, maar geeft Rusland vooral de kans het militaire arsenaal aan te vullen met drones en raketten.”
Hij dringt aan op de levering van luchtafweer: om Charkiv te beschermen moet hij de verdedigingssystemen nu elders weghalen. Waarnemers van het Institute for the Study of War zien dat daardoor militairen aan het front zwaar lijden onder bombardementen.
Energiecentrale verwoest
Wat de burgers betreft richten de Russen zich op het vernietigen van de energievoorziening. Op 22 maart werd de TEC-5, de energiecentrale die Charkiv en omgeving van stroom voorziet, volledig kapotgeschoten.
“Kijk, daar werd het gebouw vorig jaar al geraakt”, wijst Dima Ribroen (53) op een intact gedeelte van het gebouw. De voormalig vrachtwagenchauffeur woont nabij de centrale. De volledige zijkant ligt open; het puin is zichtbaar. “Dit keer raakte de raket de machinekamer.” Reparatie kost jaren, zeggen de autoriteiten.
De oorlog drukt zwaar op Ribroen, die zich nu beperkt tot online administratief werk. Omdat hij vreest te worden opgeroepen voor het leger blijft hij zo veel mogelijk thuis, onder de radar.
Zonder inkomen
En nu zit hij ook nog zonder stroom. “Alsof je in een soort zwarte doos leeft”, omschrijft hij. Ook het transformator-gebouw nabij zijn appartement werd vorige week geraakt; de klap deed zijn raam en balkondeur openzwiepen. Hij laadt zijn telefoon op in het buurtwinkeltje, waar ze een generator hebben. Maar daar staan lange rijen.
Hij staat onder contract bij een oliebasis, meer westelijk in Oekraïne, die vorige week werd verwoest. Hij vreest voor zijn inkomen. “Dan heb ik niks meer om van te leven.”
Als de Russen moed willen ontnemen, lukt dat wat hem betreft. “Het kan me niet schelen hoe, maar deze oorlog moet stoppen.”
Hij is voorstander van onderhandelen met Rusland. Tegelijk gelooft hij niet dat dat een oplossing is. “Als we zeker zouden weten dat ze gestraft worden als ze zich niet aan de afspraken houden, dan zou het misschien kunnen werken”, zegt hij, met een gezicht alsof hij daar sterk aan twijfelt.
Tot die tijd probeert hij zo min mogelijk aan de oorlog te denken. “Gewoon doorgaan alsof er niets aan de hand is.” Hij heeft houtskool voor de barbecue gehaald: niet vanwege een lente-feestje, maar om buiten vuur te stoken, mocht de gasvoorziening stokken.
Strijdbaar
Oorlogsdocumentalist Natalie Zoebar, die een T-shirt draagt met ‘Charkiv, stad van gewapend beton’, blijft strijdbaar. “We zijn een grote stad. Om Charkiv te verwoesten heb je bommenwerpers nodig”. Vlak na de invasie bestookten bommenwerpers de stad met bommen waarbij zweefbommen een peulenschil zijn.
Als je gezondheid lijdt onder de beschietingen kun je de stad beter tijdelijk verlaten, denkt ze. “De mensen die de stad verdedigen, de stad draaiende houden, hier belasting betalen, voor andere mensen zorgen, en bestand zijn tegen de psychische druk kunnen hier prima leven.”
‘We moeten hun wil breken’
De bommen op elektriciteitsvoorzieningen zijn een vergelding voor Oekraïense aanvallen op Russische olieraffinaderijen, zei president Poetin donderdag. Hij zegt dat Rusland daarmee ‘om humanitaire redenen’ gewacht heeft tot na de winter.
Oekraïne denkt dat de bommen en drones voorheen ook gericht waren op centrales, maar nu doel treffen omdat de middelen voor luchtverdediging op zijn.
Humanitaire overwegingen voeren op de Russische staats-tv niet de boventoon. Charkiv moet onleefbaar worden, betoogden gasten van het praatprogramma van Andrej Norkin vorige week: “De enige juiste beslissing is de stad te verlaten. Dat is wat de inwoners nu ook doen”, zei journalist Vladimir Karpov.
Een andere gast, Bogdan Bezpalko, beaamt: “Die aanvallen moeten bewerkstelligen wat Vladimir beschreef. Als er geen elektriciteit is, werken de winkels niet, de riolering, de watervoorziening, benzinepompen, niets werkt nog. Het is onmogelijk daar te leven.”
Daarop zegt historicus Alexander Sitin: “Een maand geleden zei ik al dat Charkiv gebombardeerd moest worden. De reden waarom ik geloof in druk zetten op Charkiv – om het op een politiek correcte manier te zeggen – is dat deze stad voor de Oekraïners van grote betekenis is.”
‘Innemen of vernietigen’ acht hij niet zozeer om militair-strategische redenen wenselijk, maar om de Oekraïners een ‘demoraliserende klap’ te geven. “We moeten de wil van deze mensen breken, op de meest hardvochtige wijze. Er is geen andere manier.”
Ook Odessa kan de borst nat maken, als het aan historica Elena Ponomareva ligt. In het programma van tv-persoonlijkheid Vladimir Solovjov zei ze deze week: “De bezetters die Odessa de laatste dertig jaar hebben ingenomen zullen er ook uitgetrapt worden”.
Gastheer Solovjev bepleit Kyiv aan te pakken. Na de recente terroristische aanslag op het Crocus Muziekcentrum in Moskou, die het Kremlin Oekraïne in de schoenen wil schuiven, zei hij: “Wie durft mij hierna nog te zeggen dat Kyiv moet blijven? Satanisten hebben de stad overgenomen! Dat is de precies de manier waarop we hen moeten behandelen. Met heet ijzer! Met vuur en zwaard!”
Solovjov roept standaard op het ‘kankergezwel’ Oekraïne te verwijderen. “Aan het eind van dit conflict moet er geen Oekraïne meer zijn.”
Eric Brassem
Lees ook:
Rutte en Zelensky tekenen veiligheidsakkoord in Charkiv
Demissionair premier en Navo-chef in spe Mark Rutte tekende vrijdag in Charkiv een veiligheidsakkoord. Dat moet Nederlands langdurige steun aan Oekraïne garanderen.