Ucuz uçmayı kim istemez ki? İlk başarılı örnekleri 1970’lerde ABD’de Southwest Havayolları ile başlayan bu konsept, dünyaya hızla yayıldı. Çok ciddi bir model haline geldi. Hatta büyük havayollarının tahtını bile ele geçirdi. ‘Düşük Maliyetli Havayolu’ kavramı artık ‘Yeni Model Havayolu’na geçti. Şirketler çok ucuza, biraz da daha az konforla ve ücretli ikramla üç saate kadar olan hatlarda ciddi pazar payı yakaladı.
Şimdi sırada uzun menzilli uçuşlar var. Avrupa’da Norweigan ve Wow Air, Asya’da AirAsia ve Scoot Air’in başlattığı bu konsept hızla yayılıyor. Lufthansa’nın Eurowings’i, yakın bir gelecekte bu konseptin Avrupa içindeki en başarılı uygulayıcısı Ryanair’in de bu pazara girmesiyle farklı bir boyuta taşınacak. Yani Londra’dan New York’a veya Paris’ten Bangkok’a 99 dolara uçabilmek mümkün olacak.
Uzun uçuşa dayanabilir mi?
Uçakta davranış kuralları, neredeyse dünyanın her yerinde aynı. Ya terminalde bekleme salonlarında? Ne tüm koltuklar sizin… Ne de elektrik prizinde başkası sıra beklerken uzun süre cep telefonunuzu şarj etmek hakkınız. Ya rötar olduğunda? Bu salonlar uçuş öncesi bir saatten daha az süre zaman geçireceğiniz bir yer halinden çıkabilir. Veya kar yağışı nedeniyle havalimanı uçak trafiğine kapandığında koca bir günü bekleme salonunda geçirebilirsiniz.
KAVGALARIN TOHUMLARI BURADA ATILIYOR
Rötarların olduğu uçuşlarda tüm yolcuların stres katsayısı bir anda fırlayabiliyor. Uzun uçuş sürelerinin ardından transit yolcularda ‘tolerans’ da sıfırlanabiliyor. Salonda yaşanabilecek ufak bir sürtüşme, uçakta meydana gelebilecek kavganın başlangıcını oluşturabiliyor. Sakin olun. Bazen de karşı tarafın yerine kendinizi koyun. Siz tatile, sevdiklerinize kavuşmak için uçabilirsiniz. Ya karşı taraf cenazeye gidiyorsa?
İLK GELEN OTURUR: Salonda en önemli kuralların başında ‘Erken gelen koltuğu kapar’ geliyor. Ama bunu yaparken yaşlı, engelli yolculara, hamilelere veya çocuklu ailelere yer vermeyeceğiniz anlamına gelmiyor. Bazı havalimanlarında bu yolcular için kapıya yakın özel koltuklar ayrılıyor. Lütfen buralara oturmayın. Birinin ihtiyaç duyacağını da unutmayın. Koltuklara otururken lütfen yayılmayın. Koltukta hakkınız bir kişilik, unutmayın.
Her gün ortalama 100 bin uçak seferi yapılıyor. Günde 11 milyon yolcu ve 20 milyon bavul için uygulanan güvenlik kontrolü standartları bir anda alınan kararla değişebiliyor. ABD’nin başlattığı kabinde elektronik cihaz yasağı, ilk anda aralarında Türkiye’nin de olduğu 8 ülkeyi vurdu. Gündemde Avrupa var. ABD, Avrupa’dan yapılan tüm uçuşlara kamuoyunda laptop yasağı olarak da bilinen elektronik kısıtlamayı başlatmak istiyor. Görüşmeler sürüyor.
KAYIP BÜYÜK
Uluslararası Havayolu Taşımacıları Birliği’nin (IATA) hazırladığı rapora göre şu anda 8 ülkeye uygulanan kısıtlamadan yıllık olarak 17 bin uçuş ve 4,8 milyon yolcu etkileniyor. Sektöre yıllık maliyeti ise 178 milyon dolar. Ancak bu yasak Avrupa’ya yayılırsa etkilenen yolcu sayısı 30,5 milyona, uçuş toplamı da 145 bine çıkacak. Zarar ise 1 milyar 30 milyon dolara yükselecek. Bir sonraki adımda yasağın dünyaya yayılması halinde 110 milyon yolcuyu etkilenecek. Yasağın mali boyutları ise 2,5 milyar dolar olarak hesaplanıyor.
İngiliz Havayolları British Airways (BA), son yılların en büyük krizini geçen hafta sonu yaşadı. 27 Mayıs Cumartesi günü BA ile uçmak isteyenler sabahın erken saatlerinde havayolunun internet sitesine girip check-in yapmak istediklerinde sistemin devre dışı kaldığını gördü.
İlerleyen saatlerde BA’in tüm sistemi çöktü. Uçuş bilgilerine ulaşılamıyordu. Domino taşı gibi BA’in tüm dünya operasyonu etkilendi. Havayolu hemen o gün Londra’da Heathhrow ve Gatwick’ten yapacağı tüm seferlerini iptal etti. Krizin etkileri ilerleyen günlerde de görüldü. Toplam 580 seferin iptali, 75 bin yolcunun mağdur olduğu krizin faturası ise 120 milyon dolara çıktı.
Her an başınıza gelebilir
Kar yağışı, sis gibi meteorolojik nedenler bir havalimanının tamamen kapanmasına, seferlerin aksamasına neden olabiliyor. Bu durumda tüm seferler iptal ediliyor. Ancak tek bir havayolu için böyle bir durum meydana gelirse?
Concorde’un emekli olmasının ardından süpersonik yani sesten hızlı uçuş, geçmişte kalmıştı. Şimdi iş adamlarının gözü Aerion’da. Ses hızının 1,5 katı yani yaklaşık saatte 1800 kilometre sürate ulaşacak 10 koltuklu iş jeti, önündeki en büyük engel olan motor sorunun EBACE Fuarı’nda yaptığı anlaşma ile aştı. Aerion iş jeti için General Electric özel bir motor geliştirecek. Ses hızının üzerine çıkabilmek için yüksek güç üreten askeri orijinli bir motor gerekiyor. Ancak bu motorların kısa süreli yüksek yakıt harcıyor. Bu tasarıma, yakıtı ekonomik olarak harcayan, uzun uçuşlar yapabilen sivil teknolojinin eklenmesi şart. General Electric yetkilileri, hem askeri hem de sivil olarak bu teknolojinin ellerinde olduğuna dikkat çekiyor. 2025’te hizmete girmesi planlanan üç motorlu uçak için liste satış fiyatı 120 milyon dolar. İstanbul’dan New York’a 5 saatte uçacak süpersonik iş jeti en az 100 uçak satışı hedefliyor.
ARZ ÇOK, TALEP AZ
Özel uçak teslimatlarında 2008 rekor yıldı. Tam 1136 uçak teslim edildi. Son birkaç yılda ise teslimat sayıları 650 ila 750 arasında değişiyor. Uzmanlar, 2017’nin geçen iki yıla göre biraz daha iyi olacağına dikkat çekiyor. Ancak ekonomideki dalgalanmalar satışları etkiliyor. 2025’i beklemek istemeyen iş adamları, yüksek performansı geniş kabiniyle sunan uzun menzilli uçaklarla ilgi gösteriyor. Fransız imalatçı Dassault’un yeni çift motorlu uçağı Falcon 5X dikkat çekiyor. Yeni kabin tasarımında yükseklik 1,98 metre, eni ise 2,58 metre. Uçağın teslimatları 2020’de başlayacak. Uzun kabini ile 3 motorlu Falcon 8X’in ise 40’ıncısı kısa sürede fabrikada imalat hattına girdi.
Kontuarda check-in yaptırıp bavullarınızdan kurtuldunuz. Güvenlikten geçtiniz. Uçağın kalkışı için dakikaları sayıyorsunuz. Sonrasında ise başlayacak tatilin hayalini kuruyorsunuz.
Birçok yolcunun yaptığı gibi pasaportunuzun arasına uçağa biniş kartınızı koydunuz. Cep telefonunuzu çıkartıp fotoğrafını çektiniz. Hemen sosyal medya hesabınıza yüklediniz. Beğeniler, paylaşımlar derken “Kaç gün gidiyorsun, şuraya uğramayı unutma, bizim için bol bol fotoğraf çek” yorumları geliyor. Keyfiniz yerinde…
Ama önemli bir şeyi unuttunuz. Uçağa biniş yani boarding kartının fotoğrafını çekerken üzerindeki barkodu da yayınladınız. Kötü niyetli kişilerin buradan hangi bilgilere ulaşabileceğini biliyor musunuz?
BARKOD ÜZERİNDEN ULAŞILIYOR
Uçağa biniş kartlarının üzerinde yer alan barkodta aslında birçok bilginiz yer alıyor. Eski nesil barkod kullanan havayollarında bunu çözmek çok kolay. İnternet üzerinde bazı sitelere barkod fotoğrafını yüklediğinizde size bunun çözüm bilgilerini veriyor. Ad-soyad, uçuş bilgileri, özel yolcu programına üyeyseniz numaranız bu barkod üzerinde yer alıyor.
Eskiden kargoya verdiğiniz bavul standartlardan ağırsa, sorun olmazdı. Kontuardaki görevli göz yumardı. Veya sizin çantalarınızı bavulu hafif olanların üzerine yazılırdı. Bu günler geçmişte kaldı.
Havayolları, bilet fiyatlarını aşağıya çekerken ek gelirle odaklandı. O gelir kalemlerinden biri de fazla bagaj ücretleri. Havayolları yolculardan daha hafif uçmalarını istiyor.
ÖNCEDEN ÖDEYİN
Biletinizi alırken havayolunun bagaj limitlerine dikkat edin. Havalimanında pahalı bir tarife ile karşılaşmamak için eğer limitlerin üzerine çıktıysanız, eşyalarınızdan da vazgeçemiyorsanız, internet üzerinden ödeme yapabilirsiniz. Böylelikle havayoluna göre değişmekle birlikte fazla bagajınız için yarı yarıya ucuz tarifeden yararlanabilirsiniz. Bazı şirketler ise paket satıyor. Son dakikaya kalırsanız, havalimanında bilet fiyatı kadar bir ücret ile karşılaşabilirsiniz. Eğer özel yolcu programlarına üyeyseniz, statü miliniz varsa kartınızı check-in kontuarında görevlilere gösterin. Statünüz yüksekse, bagaj limitiniz daha da artacaktır.
Alp Alper, emekli bir havacı... Uzun yıllar Türk Hava Yolları’nda uçuş harekât uzmanlığı, istasyon şefliği yaptı. Dünyanın dört bir tarafında görev aldı. Gittiği yere hep fotoğraf makinelerini taşıdı. Bulduğu tüm hava araçlarıyla uçtu. Helikopterin kapısından, balonun sepetinden, ultralight’ın penceresinden deklanşörüne bastı. Hava fotoğraflarıyla üç kitap çıkardı. Tutkusu için evini bile satıp bu işe yatırdı.Dördüncü kitabı için bu sefer ‘geleceğin hava aracı’ olarak da bilinen gyrokopter ile yola çıktı. İki kişilik, kokpiti açık ilk bakışta helikoptere benzeyen bu hava aracında, deneyimli pilot Mustafa Yavuz ile birlikte uçuyor. Antik kentleri, Türkiye’nin doğal güzelliklerini havadan fotoğraflıyor.
Onlar gökyüzünde giderken, yerden de iki kişilik ekip takip ediyor. Çok az büyük havalimanını kullanıyorlar. Toprak pistlere indiğinde ekibin getirdiği yakıtla depoyu doldurup tekrar havalanıyorlar. Zorlu geçen günün ardından gece de yoğun bir çalışma var. Çekilen görüntüler aktarılıyor. Kritik yapılıyor. Ertesi günün uçuşu planlanıyor.
TUR İSTANBUL’DAN BAŞLADI
Tur, sessiz sedasız 27 Nisan’da İstanbul Hezarfen Havaalanı’nda başladı. TC-UTY tescilli ELA 10 tipi gyrokopter ile Çorlu, Tekirdağ, Enez, Çanakkale, Gökçeada-Bozcaada, Asos, Foça, Alaçatı, Manisa, Denizli, Bodrum, Dalyan rotasını izleyerek Antalya Karain Havaalanı’na geldiler.
