Yasin Girgin

Askere gidenlerin eski çalıştığı işyerine dönebileceğini duydum, böyle bir hakkım var mı?
Aslan K.

Kanunlarımız sizin durumunuzda olan çalışanları koruyucu bir kural getirmiş, ancak bu kuraldan yararlanabilmenizin süresi oldukça kısa:
İş Manunu madde 31’e göre askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek isterse işveren bu işçiyi eski işine veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe o andaki şartlarla almak zorundadır.
Aranan şartlar bulunduğu halde işveren işe girmek isteyen eski işçisini işe almazsa, o işçiye üç aylık ücreti tutarında tazminat öder. Ancak işçi askere giderken iş sözleşmesini kıdem tazminatını alarak feshetmişse, işçi işe iade talep edemez.

EVLİLİK İÇİN AYRILIYORUM

9 Eylül’de nikah yapacağız. İki hafta kadar sonra da düğünümüz olacak. İşyerinden bu nedenle ayrılmak ve kıdem tazminatımı almak istiyorum. Muhasebe ile konuştum, böyle bir hakkım olmadığını söyledi, işten şimdi ayrılsam tazminatımı alamayacak mıyım?
Kader H.

Kadın işçiler evlendikleri tarihten itibaren 1 yıl içerisinde kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde iş sözleşmelerini feshedebilirler. Bu fesih durumunda işverenin kabulüne gerek duyulmaz. Bu hak, sadece kadın eşe tanınmış olup, resmi evlilik işleminin tamamlanmasından itibaren bir yıl içinde kullanılmalıdır. Kadın işçi bu hakkını sadece evlilik işlemi tamamlandıktan sonra kullanabilir. Evlilik öncesi bu hakkı kullanması mümkün değildir. Yani evlenmeden işten ayrılırsanız, kıdem tazminatı hakkınızı kaybedersiniz.

SİGORTASIZ ÇALIŞIYORUM

İşyerinde her ay başında maaşımızı alırken bir kağıt imzalıyoruz, ancak geçen gün SGK’nın sitesinden baktım, sigortam yapılmamış. Nasıl olur hayret ettim, gittim diğer arkadaşlarla konuştum, onlar da normal dedi, işten ayrılırsan dava açarsın, sigortasız çalıştığın zamanları işletirsin dediler. Bunun aslı var mı?
Hakan K.

Sigortasız yahut, eksik ücretten sigorta ve sigortaya geç kaydettirme gibi durumlar ülkemizdeki işyerlerinde çok yaygın görülüyor. Bu durumlara karşı hizmet tespiti davası açılmaktadır. Hizmet tespit davası, sigortasız çalışan işçilerin, sigortasız geçen sürelerini sigortalı hale getirebilmek için iş mahkemesinde açtıkları davaya denir. Bu dava hizmetlerin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılmalıdır. Hizmet tespit davasında taraflar birçok delil sunabilir. Bu deliller yazılı da olabilir tanık beyanları da olabilir.
Mahkemeler tarafından itibar edilen yazılı belgeler; yasal defter kayıtları, ücret bordroları, ücret hesap pusulaları, gelir ve gider belgeleri, özlük dosyaları ve sözleşmelerdir.

Ve bayram kapıyı çaldı.
Milyonlarca insan, 4 günlük Ramazan Bayramı tatili için direksiyon başına geçip, yollara düştü. Trafik çileye dönüştü, kazalar ve can kayıpları yaşandı.
Acısıyla, tatlısıyla bir Ramazan Bayramı daha bugün son eriyor.

* * *

Tabi bir de bayram tatili süresince çalışanlar vardı. Onların en merak ettikleri ‘Bayramda çalışanların alacağı ücret’ konusu, sorusuydu.
Öncelikle şuna açıklık getirelim:
Bazı işler yönünden, hafta sonu yahut gece vakti çalışma nasıl kabul edilebiliyorsa bayramda da çalışma yapılabilmesi mümkün görülüyor.
İşte bu tür işlerde çalışan işçiler, İş Kanunu ile korumaya alımış ve durumları telafi edilmeye çalışılmış.
İş Kanunu’nun 47. maddesine göre, bayramda çalışılacak işçilere yevmiyeleri bir kat zamlı yani yüzde 100 zamlı olarak ödenmesi gerekiyor.
Bayramda çalışmayan işçiye de bir iş karşılığı olmaksızın, yani sanki çalışmış gibi o günün ücretleri tam olarak ödenir. Zamlı ücret ödemesi, arife günü olan perşembe günü öğleden sonra dahil olmak üzere 3 günlük bayram süresini kapsıyor.

* * *

Genellikle restoran, kafe, sinema, AVM, market gibi işyerlerinde shiftli (değişerek) çalışan bir işçi, günlük 50 Llira yevmiye alıyorsa, bayram süresinde çalıştığı her gün için 100 Lira ücret almalı.

ÇALIŞMA ZORUNLULUĞU YOK

Dini bayramlar gibi işyerinin kapanmasının zorunlu olmadığı günlerde, iş sözleşmesinde yer almadıkça ve işin özelliği zorunlu kılmadıkça işçinin çalışma zorunluluğu yok, yani çalışması teklif edilen işçi çalışmayabilir, bu durumda iş sözleşmesi feshedilemez.
15 yaşını doldurmamış çocukların ve 18 yaşını doldurmamış genç işçilerin ise yönetmeliğe göre bayram ve tatil günlerinde çalıştırılması yasaktır.

Eşimden hakaret gördüm, aşağılama gördüm, horlanma gördüm. Beni bir çok kere darp etti, evden beş parasız sokağa attı. Başka kadınlarla birçok kez aldattı. Sonunda boşanma davasını açtım, manevi tazminat istedim. Tanıklarım da mahkemede başıma gelenleri bir bir anlattı. Ancak sonunda hakim bana 25 bin lira manevi tazminat verdi. En az 100 bin-200 bin tazminat alacağımı düşünüyordum. Şimdi bu 25 bin lira manevi tazminat benim 30 yılımın karşılığı mı?
Sevil K.
Boşanmada manevi tazminatın amacı, boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın, bozulan ruhsal dengesini telafi etmek, manevi değerlerindeki eksilmeyi karşılamaktır. Onun için, kişilik haklarını ihlal eden fiille, tazminat miktarı arasında makul bir oranın bulunması gerekir.
Manevi tazminatın çok yüksek bir miktarda verilip bir tarafı zenginleştirmesi halinde amacından sapmış olacağı kabul edilmektedir, yani manevi tazminat miktarı zenginleşmeye yol açmayacak miktarda olmalıdır.
Hakim, tazminat miktarını saptarken, bir yandan kişilik hakları zedelenen tarafın, ekonomik ve sosyal durumunu ve boşanmada kusuru bulunup bulunmadığını ve varsa kusur derecesini, fiilin ağırlığını; öbür yandan da, kişilik haklarına saldırıda bulunanın kusur derecesini, ekonomik ve sosyal durumunu göz önünde bulundurmalıdır.
Bunların doğru bir şekilde değerlendirilmediğini, sosyal-ekonomik durumunuza, yaşanan olayların ağırlığına uygun olmadığını düşünüyorsanız mahkemenin kararını temyiz etmenizde fayda görüyorum.

* Biz eşimle anlaşmalı olarak boşanmaya karar verdik. İki çocuğumuz var, her ikimizde çocukların velayetini istiyoruz. Benim yanımda kalırsa çocuklara annem bakacak, eşimin yanında kalırsa çocuklara bakıcı tutacak... Artık biran önce boşanmak ve hayatımı yeniden kurmak istiyorum. Hemen bir anlaşmalı boşanma davası açsak, mahkemede hakim önüne çıkınca, hakime çocukların kimde kalacağına siz karar verin, geri kalan konularda biz anlaştık desek olabilir mi? Hakim hemen karar verir mi? Yoksa dava uzar mı?
Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır.
Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hakimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hakim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü halinde, boşanmaya hükmolunur.
Buna göre, eşlerin serbest iradesiyle boşanma kararı verilebilmesi için, boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda tarafların anlaşmış olmaları, taraflarca kabul edilen düzenlemenin de hakim tarafından uygun bulunması zorunludur. Aksi halde, anılan hüküm gereğince boşanma kararı verilemez. Yani sizin durumunuzda, anlaşmalı olarak boşanamazsınız, çekişmeli boşanma davası açmanız gerekiyor.

Habere göre Yargıtay, eşlerin boşanma davası açtıktan sonra da “sadakat” başta olmak üzere evlilik birliğinin devamıyla ilgili yükümlülüklerinin devam ettiğine ilişkin önceki içtihatlarını değiştirmiş. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin ilke kararlarında “dava tarihinden sonra gerçekleşen olayların kusur belirlemesinde dikkate alınamayacağı” belirtilmiş. Habere “Boşanma davasını açan özgür olacak” şeklinde çok iddialı da bir başlık atılmıştı. Yeni içtihada göre, boşanma davası açıldıktan sonra tarafların başka kişilerle ilişki kurmaları nedeniyle tazminat, nafaka ve velayet konularında aleyhte karar verilmeyecekmiş. Uzun yıllar süren boşanma davaları süresince tarafları bağlayan sadakat yükümlülüğü de ortadan kalkmış. Bu haberi halen boşanma davası süren müvekkiller de okumuş ve telefon yorlar, vermem gereken cevaptan emin olamadım. Aydınlatırsanız sevinirim.
Avukat Yaşar Ö.

Yaşar bey, aynı haberi okuyunca kaynağını araştırdım. Gerçekten de haberde, “Yargıtay, uzun yıllardır, boşanma davaları açıldıktan sonra da tarafların evlilikten kaynaklanan yükümlülüklerinin devam ettiğine hükmediyordu... Ancak Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, bu içtihadı değiştirdi. Dairenin ilke kararlarında “dava tarihinden sonra gerçekleşen olayların dikkate alınamayacağı” belirtildi. Daire bir kararında boşanma davasının davalısı olan kadının eşinin boşanma davası sürerken, sadakat yükümlülüğünü ihlal ettiği iddiasına ilişkin “dava tarihinden sonra gerçekleşen olayın kusur belirlemesinde dikkate alınamayacağının tabii olduğuna” işaret ederek temyiz itirazlarını reddetti.” şeklinde bir ifade bulunuyor.

DAVANIN AÇILDIĞI ZAMANKİ KOŞULLARI

“Her dava açıldığı zamanki koşullara göre değerlendirilir.” Bu ifadeden de görüldüğü üzere, karar hatalı yorumlanmış ve kararda hiç geçmeyen çıkarımlarda bulunulmuş. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi aslında, öteden beri uygulanan bir ilke olan “Her dava açıldığı zamanki şartlara göre karara bağlanır” ilkesi çerçevesinde normal bir karar almış. Eşler, doğal olarak boşanma davasını açarken, o ana kadar yaşanmış olan olaylardan dilekçelerinde bahsedebilirler. Henüz yaşanmamış olayların dilekçede anlatılarak boşanmaya dayanak olması mümkün değildir. Örneğin bir kadının “kocam bana ileride ekonomik şiddet uygulayacak; beni darp edecek, aldatacak” gerekçesiyle dava açması söz konusu olmaz.

ÖZGÜRLÜK YOK

Dava açılınca eşlerin özgür olması söz konusu değil. Yargıtay da, davanın açılmasından sonraki olayların, “sadece” o davada incelenmesinin söz konusu olmadığını belirtmiş. Yoksa eşlerin sadakat yükümü Medeni Kanun’un 185. maddesine göre, boşanma kararının kesinleşmesine kadar devam eder. Boşanma dava dilekçesinin verilmesiyle eşler “özgür” olmazlar. Ancak, boşanma davasının açılmasından sonra aldatma gerçekleşmişse, bu durumda aldatılan eş ikinci bir boşanma davası açar, bu ikinci dava ile ilk dava birleştirilir ve iki davadaki deliller değerlendirilerek, buna göre tazminata, velayete, nafakaya karar verilir.

Atölye sahibi arkadaşı, bir takım nedenlerden dolayı çalışanlarından üçünün iş sözleşmesini kendisine göre haklı sebeplerle feshetmiş. İşçiler ise akabinde mahkemeye başvurmuşlar.
Atölye sahibi, iş sözleşmesinin feshine neden olan olaylarla ilgili olarak kendisinin de tanık gösterdiğini ancak mahkemenin atadığı bilirkişinin, davacı işçilerin tanıklarına itibar ettiğini ve bu nedenle kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti kaybettiğini anlatmış ağlamaklı.
Ben de kısaca bunun nedenlerini anlattım. Sizlerle de paylaşayım:
İş Mahkemelerinde dava açıldıktan sonra, dava dilekçesi davalıya gönderilir. Davalı buna karşı dilekçeyle cevap verir.
Bu arada bordrolar, özlük dosyaları, tutanaklar vb. belgeler bulundukları yerden getirtilir; dava konusu ile ilgili tarafların gösterdikleri tanıklar dinlenilmek üzere mahkemeye davet edilir.

* * *

Davacılar çoğunlukla bir ücret karşılığında işyerinde çalışmış bulunan ve haksızlığa uğradığını düşünen işçilerdir. Davalılar ise her ay muhtasar, stopaj, KDV, Vergi, kira, elektrik, su, telefon, internet, yemek vb. giderleri karşılamanın sıkıntısıyla uğraşan işverenlerdir.

* * *

İş Kanunu ve Yargıtay’ın bağlayıcı kararları nedeniyle İş Mahkemeleri hakimleri nezdinde işçiler her zaman daha zayıf ve işverene karşı korunmalarının gerektiği kabul edildiğinden, mahkeme nezdinde açılmış bir davada deliller yönünden de eşitsizlik bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de tanık delilinde karşımıza çıkar:
İş yargılamasında, işçilerin hakları çoğunlukla tanıkların beyanlarına göre hesaplanmaktadır. Örneğin tanıkların beyanı 45 saatin üzerinde bir çalışmayı işaret ediyorsa fazla mesai ücreti hesaplanır.
Yine ücretin tutarı, işe giriş tarihi gibi pek çok konuda tanıkların beyanlarına bakılmaktadır.
Dava açan işçinin hafta tatili kullanıp kullanmadığı, hafta tatillerinde ulusal bayram ve genel tatillerde çalışma olup olmadığı tanık beyanları ile tespit edilir.
Tanık beyanları işçi bakımından son derece önemli iken işveren açısından durum böyle değildir.
İşveren, haklarını kanun tarafından tutulması emredilen belge ve defterlerle koruyabilir. İşveren tanık beyanları ile işçisine yıllık izinlerini kullandırdığını, fazla mesai dahil her 5 tür ödemesini tam olarak yaptığını ispat edemez. İşveren bordro, hesap pusulası, yıllık izin defteri gibi yasal belgelerle edimlerini ispat edebilir.

* * *

Danışan, tanık beyanlarının bu değerlendirilme farklılığı nedeniyle oldukça şaşırmıştı. Olaylarla ilgili olarak elbette belge ile ispat zorunluluğu söz konusu olmaz, ancak yazılı olarak ispat edilmesi gereken konularda dinletilen tanığın işveren yönünden bir geçerliliği olamayacağına bu güne kadar ihtimal vermemişti.
Biraz düşünceli bir şekilde hemen muhasebecisini aradı ve “bizim defterlerimiz tam mı?” diye sordu.

Davada işçi, iki tanık gösterdi. Bu tanıklar ortalama günde 1-2 saat fazla mesai yaptıklarını söylediler. Mahkeme tanıkların gerçek dışı beyanlarına itibar ederek fazla mesai talebini kabul etti. Bu kararı temyiz etmezsek ne olur, temyiz edersek yargıtayın hangi dairesine gider?
Hasan R.

Hasan bey, üçlü vardiya sistemiyle yani 08.00-16.00, 16.00-24.00 ve 24.00-08.00 mesai saatlerinde çalışan işyerlerinde kural olarak fazla mesai uygulanmaz.
Ancak bu aksi ispat edilebilecek bir kuraldır, bunun aksi belgelerle ispat edilebilir. Bununla birlikte fazla mesainin tanıkla ispat edilmesi mümkün değildir, yazılı belge ile kanıtlanması gerekir.
Bu dosyanın temyiz etmezseniz yahut temyiz edip de karar doğru bulunup onanırsa diğer çalışanlar için emsal olur. Bu karar temyiz edilince davaya bakan mahkemenin grubuna göre Yargıtay’ın ya 7inci ya da 9uncu Hukuk Dairesi’nde incelenir.

İŞYERİM GİRDİ-ÇIKTI YAPMIŞ

* Ben tekstil sektöründe desenci olarak çalışıyorum. Aynı patrona ait A... isimli firmadan çıkışım yapılmış, ertesi gün de Ç... İsimli firmaya girişim yapılmış. İkinci girişimin yapılmasından yaklaşık 1 yıl 25 gün sonra işlerimi aksattığımı söyleyerek benden savunma istediler. Ben savunmama yazdım ama değişen bir şey olmadı, iş akdimi feshettiler. Şirketin muhasebecisi beni arayarak hesap numarası istedi. Ben de hesabım yok dedim, PTT ile ev adresime bir miktar ödeme göndermişler. Makbuzunda kıdem tazminatı, fazla mesai ücreti yazıyordu. Ama sadece son 1 yıl 25 günlük çalışmamın karşılığı olan kıdem tazminatını göndermişler. A... isimli firmadaki çalışmamın karşılığını alamaz mıyım?
Seyhan T.

Seyhan hanım, aralarında organik bağ bulunan iki şirket arasında bu şekilde girdi-çıktı yapılmasıyla sıkça karşılaşıyoruz.
Hemen söyleyelim, bu şekilde yapılan girdi-çıktılar gerçek bir işlem gibi yorumlanmıyor. Bu nedenle önceki işyerinizde çalışmakla hak ettiğiniz kıdem, ihbar, fazla mesai gibi haklarınızı dava açarak alabilirsiniz.
Bu davada haklarınız hesaplanırken PTT yoluyla gönderilen tutarlar göz önünde tutulur.

ŞİRKET MAAŞIMI EKSİK BİLDİRMİŞ

* Bir nakliyat şirketinde yaklaşık 16 yıldır çalışıyorum. Bu çalışmamı şirket SSK’ya hem eksik bildirmiş hem de aldığım ücreti eksik göstermiş. Şimdi işten çıkaracaklar, haklarımı tam alabilmem için ne yapmam lazım?
Remzi R.

Remzi bey, işyeri, işin özelliğine göre en geç işçinin işe başlama günü SGK’ya bildirimde bulunmalıdır. Bu bildirimde işçinin aldığı ücret de tam ve doğru olarak gösterilmelidir. Bu şekilde yapılmayan bir bildirim nedeniyle emekli maaşı eksik bağlanacağı gibi açacağınız kıdem, ihbar, fazla mesai gibi özlük hakları da eksik hesaplanacaktır.
Bunlar nedeniyle mağdur olmamanız için öncelikle bir hizmet tespiti davası açmanız gerekiyor. Bu hizmet tespiti davasını hem işyeriniz hem de SGK aleyhine açıp, çalışmaya başladığınız tarihi, aldığınız ücreti, yatırılması gereken meblağı tespit ettirmeniz yerinde olacaktır.
Bu tespit yapıldıktan sonra, özlük haklarınız için şirkete dava açabilirsiniz; hizmet tespiti davası sürerken açtığınız davalarda da hizmet tespiti davasının sonucu beklenecektir.