(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)

سرآغاز

موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران دوران پهلوی

گروه کتاب و رسانه
DSC00006.JPG

موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران دوران پهلوی: سرمایه داری خانوادگی خاندان لاجوردی/ علی اصغر سعیدی، فریدون شیرین کام، تهران، گام نو، 1384، 295 ص.
"کتاب حاضر پژوهشی است توصیفی و تحلیلی از خانواده ای سرمایه گذار و کارآفرین بر مبنای اسناد موجود در مراکز دولتی، خصوصی و کتابخانه ها، اما اساس کار بر انجام مصاحبه های نویسندگان با مدیران

و اعضای خانواده لاجوردی و یا مصاحبه های موجود در آرشیو تاریخ شفاهی با برخی اعضای این خانواده و نزدیکان و نیز مدیران حوزه فعالیت و مقامات سابق اقتصادی است که به عنوان مکمل روش های کمی و اسنادی مورد استفاده قرار گرفته است.
خاندن لاجوردی از اواخر دوره ناصر الدین شاه تا آخر دوره پهلوی، در بیشتر عرصه های اقتصادی اعم از صادرات و واردات و نیز از سال 1330 به بعد در بخش صنعت و خدمات به ویژه صنایع غذایی، نساجی، شوینده، ساختمان، بانکداری و بیمه فعال بودند. مطالعه فعالیت های لاجوردی ها از طریق مقدار سرمایه گذاری، ویژگی های سرمایه داری خانوادگی آنان، جهت گیری از تجارت به صنعت و نیز مشارکت آنها در سرمایه گذاری های داخلی و خارجی مبنای مطالعه قرار گرفته است." (پیشگفتار، ص9)
پیش از آنکه هسته اصلی پژوهش -خاندان لاجوردی-  مورد مطالعه قرار گیرد، در فصل نخست ابتدا مروری داریم بر «موقعیت تجار در ایران» از قاجار تا پهلوی. در این فصل در راستای دستیابی به یک شناخت تاریخی از سیر تحولات اقتصادی، مختصرا به جایگاه تجار در میان سایر طبقات اجتماعی، موانع پیش روی آنها و وضعیت مشارکت و تأثیر این قشر در فعالیت های سیاسی و جنبش های مدنی که به روشن شدن شکل رابطه میان دولت و تجار در مقاطع تاریخی مذکور می انجامد، پرداخته شده است.
فصل دوم کتاب، معرفی جامع و مفصلی است از خاندان لاجوردی، «خاندانی با چهار نسل فعالیت». در ابتدای این فصل، درآمد مختصری می خوانیم از کاشان، خاستگاه اقلیمی خاندان لاجوردی، که پیشینه ی اقتصادی آن را از خلال نقل قول هایی از سیاحت گران و بازدیدکنندگان این شهر باستانی، بازمی نماید. سپس در سر فصل های بعدی شرح حال کامل همراه با تصاویر خانوادگی برجسته ترین اعضای خاندان لاجوردی در پیش روی ماست: «حاج سید محمد نیل فروش "لاجوردیان"» (نسل اول)، «حاج سید محمود لاجوردی» (نسل دوم)، «احمد لاجوردی» (نسل سوم)، «قاسم لاجوردی» (نسل سوم)، «حبیب لاجوردی» (نسل سوم)، داماد های «سید محمود لاجوردی» (نسل سوم) و سرانجام نسل چهارم این خاندان، «حمید» و «علی»، فرزندان «احمد لاجوردی».
در فصل سوم کتاب، تحت عنوان «خاندان لاجوردی و اتاق های بازرگانی و صنایع و معادن ایران»، پس از توضیح مختصری در باب پیشینه ی  تأسیس و پیدایش اتاق های بازرگانی، به بررسی سیر تحولات و رخدادهای مهم در درون این نهاد، طی 4 مقطع تاریخی پرداخته می شود. عناوین این چهارسرفصل به این شرح است: «اولین اتاق تجاری ایران 1305»، «موقعیت اتاق بازرگانی در سال های 1321 الی 1332»، «تاسیس اتاق صنایع و معادن کشور 1341 الی 1348» و سرانجام «اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران 1348 الی 1357».
فصل چهارم، شرح «نوآوری های خاندان لاجوردی» در عرصه تجارت، صنعت و فعالیت های اقتصادی است. ذیل این فصل، بحث «مدیریت علمی» ، «بازاریابی و تبلیغ» و «استخدام کارکنان» به عنوان عواملی مهم و تأثیرگذار در موفقیت لاجوردی ها مورد بررسی قرار می گیرند. در ادامه، به تفصیل در مورد سایر نمونه های نوآوری لاجوردی ها در حوزه صنایع و شرکت داری می خوانیم.
در دو فصل بعدی کتاب، فصول پنج و شش، به ترتیب ویژگی های سرمایه داری و سپس منابع تامین مالی سرمایه گذاری این خاندان مورد بررسی قرار می گیرد. «بانک های تخصصی»، «بانک بین المللی ایران و ژاپن» و «بانک توسعه و سرمایه گذاری» به عنوان تامین کننده های مالی این صاحبان صنایع، ذیل فصل ششم برشمرده می شوند.
فصل هفتم کتاب، «حرکت از تجارت به صنعت»، روند تدریجی گرایش یافتن خاندان لاجوردی به «تولیدگری» و به جریان انداختن سرمایه خود در عرصه صنعت پس از یک دوره طولانی از فعالیت های وارداتی و تجاری را به ما بازمی نمایاند.
چگونگی تنظیم رابطه سرمایه داران بزرگ با دولت، حول محور سیاست های اقتصادی و میزان تأثیر گذاری صاحبان صنایع بزرگ در تصمیم گیری های اقتصادی دولت، از جمله مهمترین جستارهایی است که در فصل هشتم کتاب، با عنوان «تأثیر سیاست و سیاستگذاری بر صاحبان صنایع» دنبال می شود.
«فعالیت های غیر اقتصادی خاندان لاجوردی» مبحثی است که در فصل نهم کتاب دنبال می شود. در این فصل با فعالیت ها و حرکت های اجتماعی اعضای خاندان، نه از آن دست که با هدف کسب منفعت مادی، که  با مقاصد خیرخواهانه و به شکل فعالیت های اجتماعی و خیریه دنبال شده است، و همچنین با روابط فردی و خانوادگی آنها آشنا می شویم. در نهایت، کتاب با فصل دهم تحت عنوان «انقلاب و پایان کار یک خانواده سرمایه دار» خاتمه می یابد.
شماره ی تماس ناشر: 77529907

Share this
تمامی حقوق این پایگاه برای «انسان شناسی و فرهنگ» محفوظ است.