سیاستهای دولتی، عملکرد بخش خدمات اجتماعی و درک عمومی  در مورد مهاجرین و اقلیتهای قومی شهر لندن بر پایه این تصور بوده که این قشر متشکل از جماعتهای گسترده و سازمان یافته افریقایی-کاراییبی و جنوب آسیایی می باشد که عمدتا از مستعمرات انگلستان و یا کشورهای مشترک المنافع به این کشور آمده اند. اما امروزه بریتانیا با نوعی "فوق تکثر" توصیف می شود، که عرصه سیاست گذاری و تحقیق را به چالش کشانیده است. عبارت "فوق تکثر" برای تاکید بر نوع وسطح پیچیدگی شرایط کنونی این کشور استفاده شده است؛ شرایطی که مشخصه آن فعل و انفعال پویای متغیرها در میان هجوم انبوه فزاینده مهاجرین جدید در گروههای کوچک و پراکنده، با پیشینه های چندگانه و دارای زنجیره های ارتباطی فراملیتی، و متفاوت از نظر اجتماعی، اقتصادی و ساختار قانونی می باشد. برای حل مسایل مربوط به مهاجرین، در نظرگرفتن قومیت و یا کشور مبدا آنان به عنوان تنها شاخصه اصلی و مهم به درکی یک بعدی از مفهوم تکثرگرایی معاصر می انجامد؛ در عوض باید نوعی "تکثرگرایی متکثر" قایل شد، بطوریکه علاوه بر عامل قومیت، می بایست بررسی شود که افراد در کجا، چگونه و با چه کسانی در حال زندگی کردن هستند.

کانالهای مهاجرت و وضعیت اقامت مهاجرین

همزمان با افزایش تعداد مهاجرین به انگلستان در دهه 1990، روشها و کانالهای مهاجرت و وضعیت اقامت آنان نیز رو به افزایش گذاشت. هر یک از این روشها در برگیرنده حقوق قانونی، کنترلها، شرایط و محدودیات خاص خود می باشند. این قسمت از مقاله، به بررسی برخی از اصلی ترین کانالها و وضعیتهای مهاجرت و اینکه چگونه منجر به ظهور الگوهای فوق تکثر در انگلستان شده اند می پردازد.

کارگران: بین سالهای 1993-2003 تعداد کارگران خارجی در انگلستان بیش از 62 درصد افزایش داشته و به رقم 1396000 نفر رسیده است. این افراد از روشها و سیستمهای سهمیه بندی مختلفی  به این کشور آمده اند که شامل موارد زیر می باشد:

-            افراد خارجی که به ویزا یا اجازه کار برای ماندن در این کشور نیازی ندارند (اعضای محدوده اقتصادی اروپا، شامل اعضای هشت ایالت جدید وارد شده به اتحادیه اروپاست، که می توانند آزادانه به انگلستان سفر کنند. اما پس از یافتن کار می بایست نام خود را در دفاتر دولتی ثبت کنند. در میانه سال 2006 حدود 427000 تقاضا در زمره این طرح ثبت کارگران قرار می گرفتند)؛

-           دارندگان اجازه کار (که کارفرمایان آنان این اجازه را گرفته اند)؛

-           کارگران زمینه های خاص (بخصوص کارگران کشاورز فصلی و آنهایی که در هتلها، تهیه غذا و صنایع فرآوری مواد غذایی مشغول به کارند)؛

-           کارگران ماهر (از بیش از 50 کشور افراد در امور مالی، مدیریت بازرگانی، فن آوری اطلاعات و خدمات درمانی مشغول هستند)؛

-           کارگران بخش توریسم (90 درصد از کشورهای مشترک المنافع قدیم، مانند نیوزیلند و استرالیا)؛

-           دارندگان ویزای خاص (مهمترین آنها شامل کارگران و پرستاران خانگی، داوطلبین و مبلغین مذهبی است).

دانشجویان: از سال 2002 تا 2003، تعداد دانشجویان خارجی که به انگلستان آمده اند از 369000 به 319000 نفر کاهش پیدا کرده است. دانشجویان غیر اروپایی 38 درصد کل  دانشجویان تحصیلات تکمیلی تمام وقت را به خود اختصاص داده بودند و تعداد آنها در سال 2004 به 210000 نفر رسید. امسال [2007] 47700 دانشجوی چینی به بریتانیا آمده اند که نسبت به سال 1998، هفده برابر شده اند (2800 نفر در سال 1998). تعداد دانشجویان هندی از 3000 نفر در سال 1998 به 15000 نفر در سال 2004 رسیده است. سومین فرستنده دانشجو به انگلستان، ایالات متحده با بیش از 13000 دانشجو در سال 2004 می باشد.

همسران و اعضای خانواده: این دسته یکی از مهمترین کانالهای مهاجرت را تشکیل می دهد، هر چند که مهاجرت خانوادگی، از طاقت فرساترین و سخت ترین روشهای ورود به انگلستان محسوب می شود. بین سالهای 1993 تا 2003 تعداد افرادی که از این طریق مهاجرت نمودند، بیش از دو  برابر شده است. بعلاوه، این کانال مهاجرت بیشتر مخصوص زنان می باشد. بعنوان مثال، از میان 95000 متقاضی پیوستن به اعضای خانواده، 20.6 درصد شوهران، 40 درصد زنان و 28.8 درصد کودکان را شامل شده است. این روش مهاجرت انواع گوناگونی را در بر می گیرد، مانند: مهاجرت پیوستن به خانواده (آوردن اعضای خانواده درجه یک)، مهاجرت تشکیل خانواده (آوردن شریک ازدواج از کشور مبدا)، مهاجرت ازدواج (آوردن شریک ازدواج در حالی که در خارج از کشور مبدا با هم آشنا شده اند) و مهاجرت خانوادگی (وقتی تمام اعضای خانواده همزمان با هم  مهاجرت می کنند).

پناهجویان و پناهندگان: در دهه 1990، تعداد پناهجویان در انگلستان و تمام اروپا افزایش چشم گیری پیدا کرد. درخواستها از 28000 نفر در سال 1993 به 103100 نفر در 2002 رسید، که به ترتیب شامل 15.6 و 26.5 درصد کل مهاجرتهای غیربریتانیایی می شد (179200 در سال 1993 و 418200 در سال 2002). درخواستها از آن به بعد رو به کاهش گذاشت، بطوریکه در سال 2003 تعداد پناهجویان به 60045 نفر (14.6 درصد کل مهاجرین غیربریتانیایی) رسید. این نوع مهاجرت هم بسیار وابسته به جنسیت است. در سال 2003، 69 درصد پناهجویان را مردان تشکیل می دادند. زادگاه پناهجویان طیف وسیعی را در بر می گیرد. در سال 2003، افراد متقاضی از 50 کشور مختلف آمده بودند که عمده آنان عبارت بودند از: 10 درصد سومالیایی، 8 درصد عراقی، 7 درصد چینی، 7 درصد زیمبابوه ای و 6 درصد ایرانی. البته در سالهای بعد تعداد پناهجویان دچار نوسان فراوان شد.

بسیاری از پناهجویان مدتهای طولانی را در انتظار جواب و تصمیم گیری در موردشان سپری می نمایند، خیلی از آنان پذیرفته نمی شوند و کشور را ترک می کنند، و برخی بعنوان مهاجر غیرقانونی همچنان در کشور باقی می مانند. تخمین زده می شود که به تنها 28 درصد از متقاضیان پناهندگی در انگلستان تمدید اقامت، محافظت بشردوستانه و یا اقسام دیگر اقامت اعطا می گردد. در مجموع تا پایان سال 2004، 289100 پناهنده در انگلستان وجود داشته است.

مهاجرین غیرمعمولی، غیرقانونی و یا ثبت نشده: اسامی مختلفی به این گروه اطلاق می شود و در برگیرنده افرادی است که اقامت آنان با ورود پنهان یا قاچاقی، اقامت طولانی تر از حد مجاز و یا با شکستن قوانین ویزا همراه باشد. این یک دسته بندی سیاه و سفید نیست و محدوده ای خاکستری از میزان نقض قانون را شامل می شود، شرایطی که شاید تنها نقض قوانین کوچکی را در بر می گیرد. اعلام تعداد افرادی که در این دسته قرار می گیرند، بسیار مشکل است. بر اساس حدسهای دفترخانه ها در سال 2005، بین 310000 تا 570000 مهاجر غیرقانونی در انگلستان وجود دارد. به علت عدم ثبت قانونی مشخصات آنان، مدارک کافی برای تعیین کشورهای مبدا آنان در دست نیست. به هر صورت، موقعیت قانونی و اجتماعی آنان به گونه ای است که آنان را از کلیه حقوق و مزایاشان محروم می کند.

شهروندان جدید: بسیاری از مهاجرین پس از مدتی به شهروند کامل تبدیل می شوند. در دهه 1990، سالانه 40000 نفر شهروند می شدند. این مقدار از سال 2000 رشد بالایی پیدا کرد و در سال 2004 به 140795 نفر رسید. بنا به آمارهای موجود، 59 درصد جمعیت که متولد خارج انگلستان هستند و بیش از 5 سال در انگلستان زندگی کرده اند، - حداقل زمانی که برای شهروند بودن لازم است- به شهروند تبدیل شده اند.

در پی فهمیدن ماهیت و ساز و کار تکثر در بریتانیا، می بایست توجه ویژه ای به ساختار طبقه بندی شده حقوق، فرصتها، محدودیتها و امکان عضویت ناقص تا کامل افراد در جامعه که همزمان با وجود چنین دسته بندی هایی برای مهاجرین وجود دارد، مبذول داشت. لیزا آرای (2006، ص 10) در این باره می گوید: "مهاجرین، حتی با وضعیت اقامتی مشابه مثلا دانشجویان، دارای انواع پیچیده ای از حقوق و مزایا می باشند و از طرفی انسجام و منطق خاصی حاکم بر سیستمی که به این صورت تشکیل شده نیست، تا با آن فشارهای موجود بر سر تسهیل دسترسی به خدمات را تعدیل کرد: فشارهایی مثل اینکه سرویس خاصی تنها مورد نیاز فرد یا افراد ویژه ای است یا برای کل جامعه مفید است، یا درخواست تامین سرویسی برای صرفه جویی در منابع عمومی و یا آسوده کردن اذهان عمومی از هراس اینکه باعث جذب مهاجرین ناخواسته شود، لغو گردد. این یعنی نه تامین کنندگان خدمات و مشاورین و نه خود مهاجرین برایشان روشن نیست که مستحق دریافت چه نوع خدماتی می باشند".

بعلاوه –رمزگشایی از خصوصیت اصلی فوق تکثر- در میان یک گروه از مهاجرین که دارای نژاد و ملیت یکسان می باشند، ممکن است انواع مختلفی از وضعیت های اقامت و مهاجرت وجود داشته باشد. بعنوان مثال، در میان سومالیایی های انگلستان در هر محله ای، شهروند بریتانیایی، پناهنده، پناهجو، افراد دارای اجازه اقامت معین، مهاجرین ثبت نشده و افرادی که در سایر کشورهای اروپایی متقاضی پناهندگی می باشند و بر اثر آن به انگلستان آمده اند، وجود دارد. این واقعیت، گواهی بر این مدعاست که تنها در نظر داشتن مساله نژاد و ملیت برای درک جماعت های مختلف اقلیت در بریتانیا، - همانند آنچه که در بسیاری از مدلها و سیاستهای تکثرگرایی سنتی صورت می گیرد- ناکافی بوده و بعضا برای حل و فصل نیازهای مهاجرین و مسایل مربوط به شمول و حذف آنان در جامعه کاملا اشتباه است.

وضعیت اقامت، نه تنها عامل مهمی در تعیین رابطه فرد با دولت، منابع و سیستم قانونی آن، بازار کار و سایر ساختارهاست، بلکه کاتالیزور با ارزشی در تشکیل سرمایه اجتماعی و در عین حال مانعی بالقوه در برابر شکل گیری روابط و الزامات اجتماعی-اقتصادی و قومی محسوب می شود. بسیاری از وضعیتهای مهاجرت، محدودیتی را برای مدت اقامت افراد در بریتانیا قایل می شوند. اکثر برنامه ها و سیاستهای ادغامی، شامل افرادی که وضعیت های اقامت موقت دارند، نمی شوند. کارگران موقتی، مهاجریت ثبت نشده و پناهجویان تنها زمان کوتاهی را در مکانهای خاصی سپری می کنند، یا بخاطر جستجوی کار و یا به علت جابجایی توسط کارفرمایان و یا مقامات مانند مرکز ملی حمایت از پناهجویان. این اقامتهای کوتاه مدت، نه تنها مشکلاتی را برای خود آنان ایجاد می کند، بلکه برای مراکز محلی خدماتی مانند مدارس نیز مشکل آفرین می باشند.

بخش اول: فوق تکثر و مفاهیم مربوط به آن (1)

بخش دوم: فوق تکثر و مفاهیم مربوط به آن (2)

(ادامه دارد...)

لایکا شریفی صادقی، دانشجوی دکترا رشته شهرسازی اروپایی، دانشگاه باوهاس وایمار

ایمیل: lika.sharifi.sadeghi@uni-weimar.de

  منابع:

Vertovec, Steven (2007): Super-diversity and its implications, Ethnic and Racial Studies, 30:6. 1024-1054

http://www.mmg.mpg.de/typo3temp/pics/92036d3938.jpg

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید.

http://anthropology.ir/node/11294

پیوست: 

2013-09-22.docx