پرسش بنیادی این است که "جایگاه ورزش فوتبال در مناسبات اجتماعی و فرهنگی چه خواهد بود؟ تأکید محقق، بر آن بوده تا چگونگی گسترش و نضج گیری ورزش مذکور را در طول تاریخ و همچنین نقش، جایگاه و کارکردهای آنرا در عصر کنونی هویدا سازد.گذشته از روش اسنادی و بررسی تحقیقات پیشین، روش میدانی با فنون مشاهده و مصاحبه، خاصه در بخش قومیت، راهگشای تحقیق بوده است. از جمله دست آوردهای رساله حاضر را می توان چنین مطرح کرد که جذب اقوام در جامعه ملی توسط فوتبال یکی از کارکردهای هویت ساز آن است.

"کارکردهای اجتماعی _ فرهنگی ورزش فوتبال" عنوان پایان نامه ای به قلم مجتبی باقری که در سال 1389 به راهنمایی دکتر ابراهیم فیاض و مشاوره دکتر جلال الدین رفیع فر در گروه مردم شناسی دانشگاه تهران به انجام رسیده است.

این تحقیق از جمله نخستین پژوهش های رشته انسان شناسی در حوزه ورزش است. همانطور که از عنوان این پایان نامه هویداست با دیدگاهی کارکردگرایانه به مساله ارتباط ورزش فوتبال با پدیده های فرهنگی دیگری همچون هویت ملی، قومی، جنسی، خشونت، اوقات فراغت، اجتماعی شدن و... می پردازد.

فصل اول پایان نامه به بیان کلیات می پردازد و پس از بیان تاریخچه فوتبال ایران و جهان در فصل دوم بحث "هویت و فوتبال" را در فصل سوم مطرح می کند که در آن سخن از هویت قومی، جنسی، مذهبی و ... به میان می آید. فصل چهارم، پنجم و ششم نیز به بررسی ارتباط فوتبال با مسایل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مختلف معطوف است.

باقری معتقد است «برای بسیاری از اقوام تیم فوتبالشان، ارتشی قلمداد می گردد که تا کنون از آن محروم بوده اند» (باقری أ:1389)

وی در نتیجه گیری ادعا کرده است پیوند ملت ایران در حمایت از تیم ملی فوتبال با پیوند ملی در اعتراض به تحریف نام «خلیج فارس» در مجله نشنال جئوگرافیک و یا دفاع از حقوق ملی در زمینه انرژی هسته ای قابل مقایسه است (باقری 1389: 200).

از جمله کاستی ها این پایان نامه می توان به عدم توجه آن به مساله «تغییر فرهنگ» و مخصوصا نپرداختن آن به مساله جهانی شدن و کارکرد جهانی کننده فوتبال و همچنین کمبود منابع غیرفارسی و عدم پیوند مباحث با منابع و مباحث به روز انسان شناسی معاصر اشاره نمود.

در چکیده این پایان نامه آمده است: تحقیق حاضر، ضمن بررسی تاریخچه ورزش فوتبال در جهان و ایران، با رویکردی کارکردگرایانه خاصه آنگونه-ای از این دیدگاه که دو مردم شناس بزرگ، "برونیسلاو مالینوفسکی" و "رادکلیف براون" بر آن انگشت می نهند، به طرح ارتباط این ورزش با پدیده های فرهنگی ای چون هویت ملی، قومی، و جنسی؛ تأثیرگذاری بر مسائل اجتماعی ای مانند خشونت، اوقات فراغت و اجتماعی شدن و همچنین ارزیابی نقش و جایگاهش نزد نهادهایی چون سیاست و اقتصاد می پردازد. پرسش بنیادی این است که "جایگاه ورزش فوتبال در مناسبات اجتماعی و فرهنگی چه خواهد بود؟ تأکید محقق، بر آن بوده تا چگونگی گسترش و نضج گیری ورزش مذکور را در طول تاریخ و همچنین نقش، جایگاه و کارکردهای آنرا در عصر کنونی هویدا سازد.گذشته از روش اسنادی و بررسی تحقیقات پیشین، روش میدانی با فنون مشاهده و مصاحبه، خاصه در بخش قومیت، راهگشای تحقیق بوده است. از جمله دست آوردهای رساله حاضر را می توان چنین مطرح کرد که جذب اقوام در جامعه ملی توسط فوتبال یکی از کارکردهای هویت ساز آن است. برای بسیاری از اقوام تیم فوتبالشان، ارتشی قلمداد می گردد که تاکنون محروم از آن بوده اند، شرکت دادن بانوان در حوزه های عمومی جامعه از قابلیت های منحصر به فرد فوتبال است؛ این ورزش، محلی برای تجلی و ظهور رفتارها و خشونت هایی است که بطور معمول مجاز شمرده نمی شوند. از این منظر فوتبال کارکردی آموزشی برای یاد دادن قواعد زندگی اجتماعی وشیوه های سازگاری با جامعه و مرزبندی های مرسوم یافته است، ورزش فوتبال ویترینی برای بهتر دیده شدن و وسیله ای برای کسب حیثیت و قدرت سیاستمداران است و نهایتاً بایست که بر این مقوله مهر تأیید زد که اهمیت ورزش فوتبال برای نهاد اقتصاد هر روز بیشتر می شود، به گونه ای که امروزه این ورزش از هر امر تجاری ای پر درآمدتر و دارای بازار داغتری از هرنظر می باشد. در تکمله، توجه همه جانبه به تیم های ملی، فارغ از نگرش های ایدئولوژیک، بهادادن به تیم های شهرستانی، مهیا نمودن بسترهای مناسب برای ورود بانوان به ورزشگاه ها با فراغ خاطر، ارائه آموزش های لازم به داوران، مربیان، بازیکنان و مسؤولان برگزاری مسابقات برای مقابله و پیشگیری از خشونت های احتمالی؛ اهمیت دادن به نقش خانواده و آموزش و پرورش به عنوان دو نهاد تأثیرگذار، ارتقاء سطح کیفی برنامه های صدا و سیما، اصلاح ساختار مطبوعات ورزشی و...

نسخه هایی از این پایان نامه در مخزن کتابخانه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و همچنین کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در دسترس است.

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید

http://anthropology.ir/node/11294