کریمیان سردشتی ، نادر(1382) ، کتاب شناسی حمام،تهران :معاونت پژوهشی پژوهشکده مردم شناسی ،149صفحه
  پاکیزگی و اهمیت به نظافت همواره مورد توجه مردم ایران زمین بوده است چنانچه در قبل از زردتشت مهرپرستان برای انجام مناسک دینی خود باید غسل میکردند. در آیین زرتشت به چگونگی تطهیر اشاره شده است

و برای انجام مراسم مذهبی باید کلیه مومنان این دین روزی سه مرتبه از آرنج تا سر دست ازپس گوش و چانه و تا ساق پا بشویند و سپس مراسم مذهبی را به جای آورند .هخامنشیان از حمام های خصوصی استفاده می کردند که یک نوع از آن در تخت جمشید کشف شده و در کنار آن لوازم شست و شو مانند کاسه سفالین گلابدان به دست آمده است این روند با ورود اسلام به ایران تقویت می شود و این شعار معروف " النظافته من الایمان" سر لوحه امور قرار می گیرد، از این رو به تعداد حمام ها درروستا و به خصوص در شهرها افزوده می شود .
برخی از سیاحان و جهانگردان ایرانی و خارجی به توصیف حمام های شهرهای ایران پرداخته اند، از جمله شاردن سیاح فرانسوی عهد صفوی تعداد حمام های اصفهان را  272  دستگاه ذکر کرده است.
حمام ها از طرفی مانند سایر فضاهای عمومی سکونتگاهای انسانی  چه روستایی  و چه شهری مانند آسیاب ها، قهوخانه ها ،کاروانسرراها...... کارکرد اجتماعی داشته اند و در واقع چون محلی بوده که مردم را هرچند برای مدت کوتاهی در کنار هم گرد می آورده دارای کارکرد اجتماعی بوده و به نوع خود محل شکل گیری و انتشار شایعات و اخبار و تقابل اندیشه ها بوده است از طرف دیگر حمام در فرهنگ عامه و آیین های مردم ایران جایگاه خاصی دارد چنانچه معمولا جشن های گذار مانندعروسی ها با حمام رفتن عروس و داماد شروع می شده است و یا اینکه معتقد بوده اند جن ها در حمام ها حضور دارند .
به هر حال حمام به عنوان یکی از فضاهای مهم انسانی (بویژه در شهرها ) در کنار بازار، مسجد ، و مدرسه جزیی از اجزایی اصلی شهرهای بوده که معمولا در مرکز شهر یا محله قرار می گرفته تا دسترسی به آن برای مردم آسان باشد.
 بر حمام ها برای تنظیم دما داخل حمام معماری خاصی حاکم است و از اجزای مختلفی ساخته شده است و معمولا از سطح زمین پایین تر قرار می گیرند . از جمله از مهم ترین حمام های ایرانی می توان به حمام گنجعلی کرمان  و حمام وکیل شیراز اشاره کرد.
کتاب "کتاب شناسی حمام" به بهانه اولین همایش حمام در فرهنگ  ایرانی توسط نادر کریمیان سردشتی تالیف و توسط پژوهشکده مردم شناسی منتشر شده است.نویسنده در این کتاب شناسی کوشیده است به کلیه پژوهشها و تحقیقات و گزارشهای انجام شده  در موضوعات گوناکون حمام شناسی اشاره کند.
در این  کتاب شناسی تقسیم بندی موضوعی لحاظ شده است، این اثر در ده بخش یا موضوع طبقه بندی شده که هریک از بخشهای آن مباحث و مطالب فرعی خاص خود را نیز در برمی گیرد.
فهرست کتاب
سرآغاز/ دیباچه مولف/ بخش اول: کلیات حمام شناسی/ بخش دوم : پیشینه تاریخی حمام و اسناد و مدارک تاریخی – باستانشناسی/ بخش سوم: حمام در سرزمینهای ایرانی/ بخش چهارم: حمام در سرزمین های دیگر/ بخش پنچم: مردم شناسی/بخش ششم : معماری و بافت مسکونی/ بخش هفتم : ادبیات و هنری / بخش هشتم :پزشکی و بهداشت محیط / بخش نهم : حمام در آینه ی سفرنامه ها / بخش دهم: نسخه های خطی/
پیوستها
فصل اول: اصطلاحات و واژگان حمام شناسی / فصل دوم : رساله حمام در حفظ الصحه / فصل سوم: فهرست حمامهای ایران براساس قدمت و دوره تاریخی / فصل چهارم : حمام های ثبتی در فهرست آثار ملی ایران
کتابنامه

نادر کریمیان سردشتی ،محقق و پژوهشگر و دارای دکتری تاریخ علم است، وی دارای مقالات وکتب متعددی در حوزه ایرانشناسی است که از آن جمله می توان به کتابهای اسب نامه های فارسی  و تاریخ کتابخانه های مساجد ایران ، فرهنگ آب وآبیاری سنتی  ، کتابشناسی نوروز، آب و آبشناسی درادب پارسی  اشاره کرد.وی با مراکز علمی داخلی و خارجی همکاریهای علمی و پژوهشی مستمری دارد و اکنون عضو هیئت علمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می باشد.
نشانی ناشر:تهران - خ آزادی – سازمان میراث فرهنگی کشور- پژوهشکده مردم شناسی
تلفن:6016367 و 6044207
نمابر:6002944

تهیه وتنظیم : موسی الرضا غربی
rezagharbi@yahoo.com
حمام های عمومی  در انسان شناسی و فرهنگ

http://anthropology.ir/node/7724