جلد اول کتاب قلمرو و موضوعات مردم نگاری با عنوان"  مردم نگاری روستایی و ایلی" توسط آقای محمد صادق دقتی نجد از سوی نشرمیراث فردا منتشر شده است.کتاب  قلمرو و موضوعات مردم نگاری یکی از کتاب های خوب در حوزه مردم نگاری است

که می تواند مورد استفاده دانشجویان مردم شناسی قرار گیرد.این کتاب در دو بخش تدوین یافته است . در بخش اول به مباحث نظری و تاریخچه مردم نگاری پرداخته می شود و بخش دوم ، الگویی برای کار مردم نگاری ارائه می دهد.
بخش نخست در دو فصل تنظیم شده است که فصل نخست به شرح مردم نگاری و مونوگرافی می پردازد و نظریه های مردم شناسان و جامعه شناسان خارجی  چون آندره لورگوران ، کلود ریویر لوی اشتروس  و مردم شناسان ایرانی چون دکتر روح الامینی ، فکوهی و ... را مطرح می کند.در فصل دوم این بخش نویسنده به نحوه شکل گیری و سیر تحول مردم شناسی در ایران می پردازد. نویسنده نخستین گام های مردم شناسی ایران را  سال 1316 می داند. جمعی از علاقه مندان ، چون محمد علی فروغی ، رشید یاسمی ، سعید نفیسی و ... با برگزاری جلساتی تصمیم به تاسیس مرکزی با عنوان " موسسه مردم شناسی " یا همان "بنگاه علمی مردم شناسی" گرفتند.اما در سال 1337 دو جریان مهم در راستای فعالیت های مردم شناسی و علوم اجتماعی ایران به وقوع پیوست که سر منشا تحولات بعدی مردم شناسی علمی در کشور گردید.این دو جریان عبارت بودند از : تاسیس " مرکز پژوهش های مردم شناسی و فرهنگ عامه " وزارت فرهنگ و هنر و تاسیس " موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی " دانشگاه تهران.
اصولا حیات مردم شناسی علمی ایران را می توان به دو دوره متفاوت تقسیم کرد:
-    دوره اول (1337-1357)
-    دوره دوم (1370به بعد)
این کتاب به بررسی سیر مردم شناسی در دهه های 1310 تا 1330 می پردازدو از مردم شناسان اولیه ایران چون صادق هدایت ، جلال آل احمد ، صمد بهرنگی ، صادق چوبک ، محمود دولت آبادی ، محمد حسین شهریارو.... اشاره می کند.سپس به دوره اول مردم شناسی در ایران می پردازد ، که از سال 1337 در ایران آغاز می شود . مسئولیت انجام پژوهش های مردم شناسی را در این سال ها دو مرکز : اداره فرهنگ عامه وزارت فرهنگ و موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران بر عهده داشتند.نویسنده به شرح هر یک از این دو موسسه می پردازد و پژوهشگران این دو مرکز و کارهای تحقیقاتی این موسسات را بررسی می کند.
دوره دوم مردم شناسی در ایران از سال 1370 آغاز می شود. مرکز مردم شناسی ایان در اواخر دهه 60 ف زیر نظر سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و به " پژوهشکده مردم شناسی "تغییر نام یافت .این پژوهشکده براساس اساسنامه مصوبه خود ، وظیفه انجام مطالعات مردم شناسی در سراسر کشور را بر عهده دارد.بر این اساس طرحی با عنوان " مردم نگاری سرزمین " از سوی پژوهشکده مردم شناسی تهیه و برای تصویب به سازمان میراث فرهنگی کشور ارائه شد. بر اساس این طرح ، طبق برنامه ریزی دوازده ساله از سال 1370 تا 1382 ، باید در تمام مناطق ایران پژوهش های مردم نگاری انجام شود و اطلس مردم نگاری سرزمین ایران تهیه شود.پس از تصویب طرح ، پژوهشکده مردم شناسی فعالیت های مقدماتی خود را آغاز کرد و در راستای اجرای طرح و اهداف کلی پژوهشکده و با کمک پژوهشگران جوان این طرح به انجام رسید.نویسنده به بررسی مراکز دیگری که کار مردم شناسی انجام م دهند، چون  واحد فرهنگ مردم که زیر نظر تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی فعالیت می کنند و انجمن انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران اشاره می کند.
بخش دوم این کتاب  به قلمرو مردم نگاری ، حوزه ها و موضوعات آن می پردازد و سپس به طرح الگویی می پردازد که به عقیده نویسنده این الگو ویژگی های عام جوامع سنتی ایران را مورد توجه قرار می دهد . به طور کلی ، هر آن چه که موضوعات یک جامعه را به نوعی به زندگی و فرهنگ مردم آن جامعه مربوط می کند ، در حوزه مطالعات مردم نگاری قرار می گیرد.الگوی کار ارائه شده در این اثر ، توانایی و قابلیت لازم را برای مردم نگاری جوامع سنتی داراست که حتی از آن می توان در برخی موارد در مردم نگاری شهرهای سنتی نیز استفاده کرد . اما برای مردم نگاری شهری ، به ویژه شهرهای مدرن و صنعتی ، الگوی کار مردم نگاری متفاوتی نیاز است .
نویسنده معتقد است از آن جا که در این الگوی کاری منظور از مردم نگاری ، توصیف پدیده های فرهنگی و بیان روابط علی آن هاست ، لذا قلمرو مردم نگاری در حوزه های مختلف به گونه ای طراحی شده است که تا حدودی مانع از ورود پژوهشگر به عرصه تحلیل و دخالت دیدگاه های نظری  وی می شودذ. اما اگر پژوهشگر بتواند اطلاعات مورد نیاز ارائه شده در این راهنمای مردم نگاری را برای هر یک از موضوعات به طور دقیق و کامل گراوری کند ( چه در مردم نگاری های موردی و چه در مردم نگاری های کامل و جامع ) اطلاعات به دست امده خواهند توانست در مرحله تحلیل از سوی مردم شناسان و یا خود پژوهشگر ، بسیاری از روابط موجود میان موضوعات و شرایط جغرافیایی ، شرایط اقتصادی ، باورها و اعتقادات قومی و مذهبی ، نظام اجتماعی و غیره را آشکار سازند و کار مردم شناسی را در عرصه شناخت هموار نمایند و از سوی دیگر تابلوی کاملی از فرهنگ جوامع مختلف را در برابر دید همگان قرار دهند و برای آیندگان ماندگار سازند. بخش دوم کتاب در شانزده فصل به شرح الگوی مردم نگاری که قسمت اصلی کتاب می باشد ، می پردازد و موضوعاتی چون موقعیت جغرافیایی و اقلیمی، نظام اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی،خانواده و خویشاوندی، دین و مذهب ،زبان و گویش،ادبیات ، هنر،پوشاک ، خوراک ، مسکن ، صنایع بومی ،دانش بومی، آیین ها و مراسم ، بازی ها و ورزش را مورد بررسی قرار می دهد.کتاب قلمرو و موضوعات مردم نگاری به دلیل عدم وجود منبع کافی در زمینه مردم نگاری برای دانشجویان مردم شناسی مفید می باشد.

ژیلا مشیری کارشناس پژوهشکده مردم شناسی است.