سعیدی، علی اصغر، شیرین کام، فریدون (1388)، موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران دوره پهلوی : زندگی و کارنامه ی حاج محمدتقی برخوردار، تهران: نشر گام نو، 400 صفحه
علی رغم تمام انتقاداتی که برخی روشنفکران و نویسندگان به رشد زندگی مصرفی کرده اند؛ دهه چهل شمسی، گسترش سبک جدید زندگی مدرن در ایران است. ظهور  و رشد چنین نحوه زندگی، یکی از ویژگی های تحول اجتماعی و اقتصادی این دوره بود.

 یکی از مهمترین علل رشد چنین شیوه زندگی، به رشد صنایع برمی گشت؛ که پیش از آن، دنیای غرب را نیز در بر گرفته بود. رشد این صنایع نه تنها نشانه ی وجود سبک زندگی مدرن، بلکه به منزله بهبود کیفیت زندگی و رفاه یک ملت نیز محسوب می شد. بررسی تاریخ رشد صنایع خانگی، بررسی تغییرات فرهنگی و تاریخی در سبک زندگی هر کشور را نیز در بر می گیرد. بنابراین رشد تولید صنایع و مصرف یکی از شاخص های مناسب برای فهم تحول در شیوه زندگی مدرن است. این تحول پیامدهای مهم فرهنگی، اجتماعی  و سیاسی در بر داشت و بر نحوه روابط انسان ها در تمامی نهادهای اجتماعی تاثیر گذاشت. نحوه مصرف محصولات صنایع خانگی و تاثیر آن بر سبک زندگی ما ایرانیان در دهه چهل حائز اهمیت می باشد که در این کتاب بررسی شده است. اما آنچه عامل اصلی این تحول به حساب می آید، انگیزه های اقتصادی و اجتماعی ریسک پذیری مردانی است که برای تحقق آرزوهایشان تمام عمر در تلاش بودند و محصول این تلاش ها رشد صنایع کارخانه ای در این دهه بوده است. ترسیم چنین تصویری گوشه هایی از خاستگاه تجدد صنعتی و تحول نحوه زندگی مدرن در ایران دوره پهلوی را نیز نمودار خواهد کرد.

یکی از مهمترین عوامل این تحول اجتماعی را در مطالعه زندگی خاندان برخوردار و به طور خاص حاج محمدتقی برخوردار می توان مشاهده کرد. هدف اصلی کتاب حاضر، مطالعه موردی زندگی و فعالیت های حاج محمدتقی برخوردار پیشگام صنایع و لوازم خانگی، در ایران می باشد تا بخشی از تاریخ تحولات معاصر اقتصادی آشکار و شناخته شود.

حاج محمد تقی برخوردار یکی از فعالان اقتصادی و کارآفرینان ایرانی است که مانند بیشتر کارخانه داران و بازرگانان ایرانی، فعالیت خود را از سال 1321 شروع کرد و در دهه چهل به عنوان یکی از اعضای گروه صنعت گران برجسته اجتماعی – اقتصادی در آمد. وی عضوی از خاندانی است که بیش از سه نسل قریب به 70 سال در عرصه محلی و ملی فعالیت تجاری داشتند. خاندانی که نگرش شان به زندگی و کار اقتصادی چنین بود: "زندگی اولش کار، وسطش کار و آخرش کار است." این خاندان در حالی که بیش از پنجاه سال فعالیت را صرف تجارت کرده بود، در دهه 1340 وارد عرصه صنعت شد و در طی دو دهه به تولید کالاهای صنعتی دست زدند. حاج محمدتقی برخوردار، نسل سوم خاندان، پس از قریب 20 سال تجارت و واردات کالاهای مدرن صنعتی، اقدام به سیاست جایگزینی واردات و تاسیس کارخانه های لوازم خانگی محصولاتی از جمله رادیو، تلویزیون، پنکه، آب میوه گیری، چرخ گوشت، یخچال، فرش، کاشی، باتری، کارتن و ... نمود.

فصل یک: شناسایی شرایط تاریخی و جغرافیایی و موقعیت اقتصادی و اجتماعی خطه یزد، زادگاه برخوردار در اواخر قاجار و دوره حکومت پهلوی اول تا دهه سی.

فصل دوم: بررسی یکی از مهمترین ویژگی شرکت های اقتصادی در ایران و یکی از پرمناقشه ترین موضوعات در رشد نظام سرمایه داری در ایران دوره پهلوی.

فصل سوم: بررسی فعالیت اقتصادی حاج محمد مهدی و حاج محمد حسین برخوردار. فعالیت اقتصادی آنها در یک بستر تاریخی و گسترش فعالیت شان در طی پنجاه سال مورد ارزیابی قرار می گیرد.

فصل چهارم: زندگی و شخصیت حاج محمدتقی برخوردار یکی از شاخص ترین چهره های خاندان برخوردار از طریق بررسی دوران کودکی، بستر خانوادگی و اجتماعی و فضای سیاسی دوره پهلوی مورد توجه قرار گرفته است.

فصل پنجم: این فصل به طور خاص به فعالیت صنعتی حاج محمدتقی بخوردار می پردازد. وی پس از بیست سال فعالیت تجاری به فعالیت تولیدی روی آورد.

فصل ششم: بررسی تاثیر فعالیت های حاج محمدتقی برخوردار در تغییر سبک زندگی ایرانیان در دهه چهل و پنجاه شمسی.

فصل هفتم: این فصل به یکی از وجوه مهم تاثیر گذاری فعالیت های اقتصادی حاج محمدتقی برخوردار می پردازد. استفاده از مدیریت نوین در دهه پنجاه، یکی از شاخص ترین تحولات اقتصادی ایران است.

فصل هشتم: بررسی فعالیت های غیر اقتصادی حاج محمد تقی برخوردار.

فصل نهم: جمع بندی و مسائلی که بعد از انقلاب در مورد مصادره شرکت های حاج محمدتقی برخوردار رخ داد و واکنش جمعی از صاحبان صنایع مدرن در ایران.

سعیدی، علی اصغر، شیرین کام، فریدون (1389)، موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران دوره پهلوی : سرمایه داری خانوادگی، خاندان لاجوردی، تهران: نشر گام نو، چاپ دوم، 290 صفحه

http://www.anthropology.ir/node/14502

ایمیل نویسنده مطلب:

Shayesteh.madani@gmail.com

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید

http://anthropology.ir/node/11294