امید مجد

امید مجد (زاده ۱۳۵۰، نیشابور) مترجم قرآن، مصحح، شاعر و نویسنده ایرانی است. او استادیار دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران و رییس اداره نشریات این دانشگاه است.

تحصیلات

او فارغ‌التحصیل کارشناسی از دانشگاه صنعتی امیرکبیر رشتهٔ پتروشیمی و دکترای ادبیات از دانشگاه تهران است.

آثار

قرآن نامه

مشهورترین و قدیمی ترین ترجمه منظوم قرآن با نام قرآن نامه متعلق به امید مجد است. این ترجمه شامل ۱۸ هزار بیت و در قالب مثنوی در طول ۳۰۰ روز سروده شده‌است.< مجد در این باره به خبرگزاری قرآنی ایران گفته‌است: «بعد از انتشار ترجمه منظوم من از قرآن، بسیاری از دوستداران قرآن تصمیم گرفتند این کتاب مقدس را به صورت منظوم بسرایند اما کافی نبودن علم و دانش این افراد در هر دو زمینه قرآنی و ادبی، زمینه را برای تحریف آیات قرآن فراهم کرد.» بسیاری از علمای اسلامی با اصل ترجمه مخالفند. به عقیده آنها برگرداندن قرآن به فارسی بسیاری از مفاهیم موجود در متن عربی را از بین می‌برد و امکان تحریف را هم به وجود می‌آورد. محمدمهدی فولادوند، مترجم قرآن و استاد الهیات دانشگاه تهران، درباره اثر او می‌گوید:«برگرداندن سخن خداوند به نظم بسیار دشوار و مشکل است و ما در نثر هم خالی از اشتباه نیستیم، در دهه اخیر ترجمه‌های قرآن کریم افتان و خیزان می‌رود تا راه درست خود را پیدا کند.» و «تا آنجا که بنده بخاطر دارم، غیر از«یوسف و زلیخای» منسوب به پدر زبان فارسی، ـ فردوسی طوسی ـ و درین اواخر منظومه تفسیر گونه ـ مرحوم صفی علیشاه ـ هنوز تمام قرآن به صورت منظوم ارائه نشده‌است.... ناظم گرامی قرآن مجید آقای «امید مجد» به هیچ وجه ادعا نداشته‌اند و ندارند که ترجمه منظوم ایشان از قرآن پاسخگو به تمام جهات و جوانب و ریزه‌کاری‌های متن قرآنی است، ولی آقای مجد با جای پای استاد طوس رفتن، کاری کرده‌اند که مایه«امید» و«مجد» ایشان شده».

بهاءالدین خرمشاهی درباره امید مجد که قرآن کریم را در سن ۲۵ سالگی به نظم درآورده می‌نویسد: «بنده به عنوان یک آشنا با ادب فارسی و ترجمه قرآن کریم و مسائل قرآن پژوهی، ترجمه ایشان را می‌پسندم و سادگی و روانی و بی پیرایگی آن به دلم می‌نشیند.»

فولادوند و خرمشاهی بر این کتاب مقدمه نوشته‌اند.

محمد حسن زمانی، عضو هیئت علمی گروه علمی قرآن و حدیث مرکز جهانی علوم اسلامی قم ویژگیهای مثبت و قابل توجه این ترجمه را چنین بر می‌شمرد:

1. روانی نسبی اشعار
2. رعایت ایجاز و اختصار به شکلی که تقریبا هر ۱۵ سطر عربی قرآن در ۳۰ بیت ترجمه شده، البته این توانایی در جای جای قرآن در نوسان است، زیرا گاهی همان ۱۵ سطر عربی در ۳۳ بیت (مانند صفحه ۱۴۹) و گاه در ۱۹ بیت (مانند صفحه ۱۹۰) ترجمه شده‌است.
3. انطباق وزن اشعار با وزن اشعار شاهنامه فردوسی، یعنی (فعولن فعولن فعولن فعول) که برای ایرانیان وزنی مأنوس به شمار می‌آید.
4. مبنای علمی این ترجمه منظوم، دو ترجمه فارسی از بهترین و متقن‏ترین ترجمه‏های فارسی قرآن یعنی ترجمه فولادوند و خرمشاهی است که تا حدودی از اشتباهات محتوایی آن کم می‌کند. اما نباید این مطلب را نادیده گرفت که مترجم در بسیاری از موارد توضیحاتی آورده‌است که در دو ترجمه یاد شده نیست.
5. مترجم در سوره‏هایی که دارای آیات کوتاه است سعی کرده تا حد امکان هر آیه را در یک بیت ترجمه کند. ترجمه اکثر آیات سوره‏های شعراء، صافات، قیامت، انسان و واقعه از این قبیل است.
6. مترجم در برخی موارد توانسته‌است ایجاز را به حدّ اعلا برساند؛ مثلاً سوره دو سطری توحید را با چهار آیه آن در دو بیت ترجمه کرده و هر آیه را در یک مصراع آورده‌است، مثلاً:

که هرگز ندارد نیازی به کس بگو او خدائی است یکتا و بس

ندارد شریکی خدا هیچگاه نه زاده نه زائیده شد آن اله

و نیز سوره سه سطری «الناس» را با شش آیه آن در سه بیت بدین‏گونه ترجمه کرده‌است:

او ضعف‏های موجود در این ترجمه را به این شکل برمی شمرد:

1. افزوده‏های توضیحی غیر لازم و گاه بی‏ ربط و قراردادن آنها در میان دو گیومه، مانند ترجمه سوره انشراح:

ز زنگارها جمله پالوده‏ایم» نه آیا تو را سینه بگشاده‏ ایم

«میندیش از مردم نابکار» تو می‏باش مشتاق پروردگار

مصراع دوم این دو بیت نه تنها توضیح متن آیات نیست که هیچ‏گونه ارتباطی هم بین آنها و مضمون آیات وجود ندارد.

1. افزوده‏های بدون دلیل و قراردادن آنها در متن ترجمه، در حالی که حتی نقش توضیح مضمون آیه را ندارند، مانند کلمه تگرگ در ترجمه آیه: او کصیب من السماء فیه ظلمات ورعد وبرق یجعلون اصابعهم.
2. حذف بعضی کلمات و قیود و حتی بعضی جمله‏ها در ترجمه، مانند: آیه ۲۳ بقره و آیه ۲۵ بقره
3. اغلاط محتوایی که مهم‏تر از نواقص قبلی است و حتی مترجمان نثر نویس نیز کمتر از آن نجات یافته‏ اند. نمونه ‏هایی از این اغلاط<

فعالیت اکادمیک

او صاحب امتیاز و مدیرمسؤول نشریه فصلنامه سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) است. او همچنین مدیر بنگاه انتشاراتی امید مجد است.

منابع

• امید مجد: ترجمه‌های منظوم قرآن به تصویرسازی بیش از صنایع ادبی نیاز دارند
• گفتگو با امید مجد، مترجم قرآن
• فریدون گرایلی، نیشابور شهر قلمدان‌های مرصع، بخش مشاهیر معاصر ذیل «امید مجد»

پیوند به بیرون

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به امید مجد در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• پایگاه الکترونیکی انتشارات امید مجد
• نمونه‌ای از ترجمه مجد