(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)

سرآغاز

انسان شناسی دین

شهرهای تاریخی جهان اسلام (1): مشهد (بخش سوم)

م. استرک، ب. هورکاد ترجمه ی ملیحه درگاهی
shrine

حرم مطهر و مشهد به عنوان مرکز یادگیری و پارسایی شیعه:
 استقرار حرم امام هشتم علی الرضا در مشهد این شهر را بدل به مقصد اصلی زائرین ایرانی کرده است، فرآیندی که به موجب آن بر تکریم زیارتگاه افزوده شده، با این حقیقت اهمیت یافته است که برای حدود چهار قرن

بررسی تطبیقی روایات بین‌النهرینی آفرینش

رضا اسکندری
41906196.jpg

چکیده: روایات آفرینش، بخشی ارزشمند، جذاب و تاثیرگذار از اساطیر مذهبی و ملی هر قوم را تشکیل می‌دهند. این روایات، علی‌رغم شباهت‌های بسیار، در میان اقوام مختلف به طرق مختلفی ثبت و روایت شده‌اند. اما از این میان، اساطیر بین‌النهرینی به واسطه‌ی انتقال و بازگو شدن در سنت یهودی-مسیحی، و نیز پذیرش و تکرار در منقولات اسلامی، اعتباری جهانی یافته و بدین‌ترتیب، هر سه دین بزرگ ابراهیمی را متاثر از خود ساخته‌اند. در این جستار

نو سلفی گرایی در تقابل با سکولاری شدن

هاوژین بقالی
30028.jpg

تصویر: سلفی های عرب
 اگر به پیروی از پیر بوردیو ( 1971) دین را به مثابه‌ی یک میدان1 در رابطه با سایر میادین اجتماعی چون میدان سیاست، میدان اقتصاد، میدان فرهنگ و ... در نظر بگیریم، آنچه که امروز موقعیت هر کدام از سرمایه‌داران دین اسلام سنی را در این میدان، در جامعه کردستان تعریف می‌کند، با آنچه که شاید تنها سه دهه پیش این موقعیت‌ها را تعریف می‌کرد، کاملاً متفاوت است.

موسیقی مذهبی و نگاه از بیرون

محسن شهرنازدار
sound&music.jpg

ماه رمضان آغاز شده است.آیین رمضان مانند همه آیین های مستقر در فلات ایران توام و همراه با موسیقی است.این یادداشت ،با این بهانه، نگاهی به موسیقی مذهبی انداخته است: موسیقی مذهبی توامان مفهومی عام و خاص دارد. به طور کلی هر نوع موسیقی که استفاده مذهبی دارد و یا از طریق نفوذ مذهبی شکل گرفته است -حتی اگر خاستگاه مذهبی نداشته باشد- موسیقی مذهبی نام دارد.این تعریفی عام از موسیقی مذهبی است.در معنای خاص

مراسم ویژه ماه مبارک رمضان دربلوچستان

پژوهش و نگارش: عبدالسلام بزرگ زاده
n00059366-b.preview.jpg

قبل از شروع ماه مبارک رمضان مردم بلوچستان خود را برای حضور در مهمانی سفره خداوند آماده می کنند واصطلاح (سررجب ونیمه شعبان) را که ریشه در اعتقادات دینی و مذهبی آنان دارد انجام و باروزه گرفتن در روز اول ماه رجب ومراسم ویژه نیمه شعبان یعنی نذر مخصوص که در شب پانزدهم ماه شعبان می دهند وبا غذای محلی مخصوص و حلوای خرما برای اطعام مساکین در مسجد محل توزیع می کنند و ثواب آن را برای اموات و

تحلیل جامعه شناختی اسطوره ی آفرینش در اساطیر ایران

مینو امیرقاسمی / گزارش از رویا آسیایی
آفرینش

تصویر: آفرینش، محمود فرشچیان
مقدمه:اسطوره نه به معنای داستانی واقعی با ابعادی غیرواقعی و فوق­ بشری، و نه به معنای کوششی ابتدایی برای تبیین جهان آفرینش؛ بلکه تجلی­ گاه اندیشه­ ی بشر و شکلی از شناخت وی از جهان، در دوره­ای خاص از تاریخ اندیشه او است. چونان ارابه­ ا­ی عظیم، ارجمند و گرانقدر است که نه تنها

آئین‌ها و آداب و رسوم ترکمن‌ها در ماه مبارک رمضان

یوسف قوجق
GEOK TEPE 2.jpg

نهمین ماه از تقویم هجری قمری، ماه مبارک رمضان است. این ماه را عرب‌ها «شهر (ماه) الصیام» یا « شهر الرمضان» ، ترک‌ها «اوروج» (یا احتمالاً «عروج») و ترکمن‌ها «اورازا» (احتمالاً تغییر یافته‌ی کلمه‌ی «روزه» است) و یا «رمضان» می‌نامند. ترکمن‌ها به لحاظ کثرت آداب و رسوم در زندگی روزمره، دارای فرهنگی بسیار غنی هستند. این مردم، به خاطر داشتن پیشینه‌ی فرهنگی بسیار قدیمی، تقریباً برای هر مناسبتی

نگاهی انسانشناختی به سحر، طلسم و آثار مقدس

جک دیوید الر ترجمه ی جبار رحمانی
طلسم

تمام مذاهب اشیای خاصی ـ طبیعی یا مصنوعی ـ می‌سازند، یا پیدا می‌کنند، و آنها را نگه می‌دارند و یا به کار می‌برند؛ و آنها را به مثابه نشانه‌هایی از معنا و قدرت می‌دانند. برخی از اشیای دارای قدرت، به عنوان فتیش (fetishes) نامیده شده‌اند، اگرچه این واژه چندان به کار گرفته نمی‌شود. اوانس پریچارد توضیح داده که فتیش‌های مردم نوئر یا کولانگنی kulangni تکه‌هایی از چوب است که نوئرها معتقدند می‌تواند صحبت کند،

سید شیرسوار

امیر هاشمی مقدم
1.jpg

سید شیرسوار، پسوند و شهرت خانواده ای نسبتاً بزرگ از سادات موسوی روستای خوریه (در هشت کیلومتری جنوب شهر نور و در کنار روستای ناتل) است. سید احمد و سید عبدالله، فرزندان سید میراسماعیل بن میربابا ابن سید میرعباس ابن سید هادی ابن سید احمد موسوی بودند که با چند نسل به امام موسی منتسب می شوند (بر اساس شعری که شاعری محلی متخلص به ترخان برای ایشان سروده شده است) (1). سید عبدالله فرزندی نداشت

تاملی انسان شناختی درباره شمایل‌ها و بت‌ها

جک دیوید الر ترجمه ی جبار رحمانی
بت

مفهوم «بت» در انگلیسی و زبان رایج در سنت یهودی ـ مسیحی دلالت منفی‌ای دارد، با وجود این، اگر نه همه مذاهب، بلکه بیشتر آنها راه‌هایی برای بازنمایی الهگان و خدایان یا ارواح در میان انسانها ( حداقل بازنمایی واقعیت آنها، نه حضور به مفهوم تحت اللفظی) داشته‌اند. مذاهب باستانی مصر و بین‌النهرین شامل مجسمه‌هایی از خدایان به اندازه واقعی (آن موجود متصور شده) یا بزرگتر از اندازه واقعی‌اش داشته‌اند که اغلب دارای ویژگی‌های

فضاهای قدسی

جک دیوید الر ترجمه ی جبار رحمانی
فضای مقدس

یکی از مهمترین اشکال پایدار تعین مادی امر مذهبی، فضاها و مکانهای مقدس است. در بیشتر سنتهای مذهبی، اگرچه نه در همه آنها، مکان برای اعتقادات و نیایش بسیار مهم است، و بیشتر مکانها، مکانهای تصادفی نیستند، بلکه فضا و مکانی هستند که در آنها پدیده ای وجود دارد؛ در برخی مواقع هم مکان ها، جایی هستند که اتفاق خاصی در آنها رخ داده است (مردم ندمبو آنرا isoli یا chisoli ـ جایی برای تجلی و آشکار شدن می‌نامند).

بررسی نظام فکری ـ سیاسی جامعه ی ایران براساس کهن الگوی اساطیری جم

مینو امیرقاسمی / گزارش از رویا آسیایی
نقش رستم

تصویر: دیهیم ستانی اردشیر اول، نقش رستم
چکیده: اسطوره به عنوان فرمی از اندیشه حامل کهن ـ الگو (آرکه ­تیپ)های مختلفی است که مکرر کردن آن الگوهای مقدس، نظم و نظام مقبول و مطلوب جامعه را تعیین می­ کند.جم (= جمشید) به عنوان نخستین پادشاه روی زمین و سرزمین او در دوران طلایی ایران باستان، حکم بر تکرار کهن

تحلیلی معناشناختی ازمصادیق نمادین مفاهیم دینی

علی بلوکباشی
url.jpg

تصویر: مجسمه های مقدس جزیره ایستر در اقیانوسیه
دین پژوهی[1]  از دیدگاه اجتماعی- فرهنگی، یکی از حوزه های مهم پژوهش های انسان شناسی در جهان به شمار می رود. در میان دانشمندان علوم اجتماعی، انسان شناسان، پژوهشگرانی پیشگام و نام آور درتاریخ مطالعات اجتماعی ادیان و مذاهب در جهان بوده اند. آنها با رفتن و اقامت در میان جامعه های اولیۀ انسانی و گروه های قبیله ای و روستایی جهان و مشارکت در

تحولات آیینی و تغییرات فرهنگی در ازدواج

بهزاد منصوری نیا
ازدواج

دو مصاحبه پیرامون  تغییرات فرهنگی سنتها و آیینهای ازدواج در شهر چالوس
مقدمه مدیر صفحه:یکی از مهمترین عرصه های تغییرات فرهنگی، تغییر در آیین های کلیدی فرهنگ است. آیین ها به عنوان مکانیسم های مرکزی یک فرهنگ برای تداوم و بازتولید خلاقانه زندگی، اهمیت زیادی در فهم یک فرهنگ دارند. این دو مصاحبه زیر در حیطه آیین ازدواج هستند. آیین ازدواج به عنوان مکانیسم اصلی مشروعیت بخشی فرهنگی و شرعی به یک پیوند اجتماعی (خویشاوندی)، نقش کلیدی ای در بسیاری از نهادهای

کنش و نظریه (14): دین، عرف، قانون

ناصر فکوهی
images.jpg

از دیدگاه علوم اجتماعی(اعم از جامعه شناسی و انسان شناسی) و بدون توجه به گفتمان ها و رویکردهای فلسفی،  اخلاقی، دینی و غیره که متولیان خود را دارند، سه سازوکار نظم بخشی و همسازی سازی در جوامع انسانی وجود دارند. مطالعات مردم نگاری در قرن بیستم به وضوح نشان داده اند که به همان دلیل و با همان منطقی که نمی توان «جامعه» (society) و یا حتی «جماعت»ی(community) را  متصور شد که بدون  اشکالی از

دنیای «نمادهای» مذهبی

جک دیوید الر ترجمه ی جبار رحمانی
نمادهای مذاهب و فرقه ها

نمادهایی که در میان مذاهب دیده می‌شوند، تنوع و گوناگونی خاصی دارند. نمادها (مذهبی و غیره) دارای معنای خاصی هستند، اما آنها در عین حال پدیده و امر خاصی هم هستند. آنها کلمات، کنشها و یا اشیایی هستند که برای چیز خاصی به کار گرفته می‌شوند: این نمادها دارای قدرت بوده و حتی ـ از منظر کاربرانشان ـ موثر و مفیدند. اغلب اوقات (ممکن است به خاطر قدرت‌شان اینگونه باشند که ) آنها به هیچ وجه «نماد» در مفهوم رایج و آشنای آن

مسیحیت و مفهوم فردگرای شهروندی

لادن رهبری
individualism.jpg

در متداول ­ترین تقسیم­ بندی موجود،‌ دوران مسیحیت در غرب به سه دوره ی مجزا قابل تقسیم بندی است. اولین دوره عبارت از دوران پدیدار شدنِ مسیحیت و شکل­ گیری آن در قلب امپراتوری رم بوده است. دوره ­ای که با تاثیرگذاری فرهنگ هلنی و شیوه­ های سازماندهی رومی در مسیحیت همراه شد. دوره­ ی دوم هم زمان با سقوط امپراتوری رم و قدرت ­یابی نهاد کلیسا بود که با هم­ پیمان شدن با اربابان فئودال، قدرت دولتی و دینی را در

انسان شناسی و معنای نمادهای دینی

جک دیوید الر ترجمه ی جبار رحمانی
symbols.jpg

نمادها برای چیستند؟[1]
به نظر نمی‌رسد اسپربر، اسکوروپسکی و هولی بخواهند این بحث را مطرح کنند که چیزی به عنون نماد وجود ندارد و یا برخی فرهنگ‌ها و مذاهب، از نمادها بعضاً استفاده نمی‌کنند. با این حال آنها نکته‌های قابل تأملی را مطرح کردند، تا در صحبت از نماد دقت و توجه بیشتری به کار ببریم. اول

بررسی کتاب : پاکی و خطر مری داگلاس

آنا زیمرمن ترجمه ی مریم قاسمی
Mary-Douglas-Quotes-1.jpg

تصویر: داگلاس
 کتاب پاکی و خطر  نوشتۀ ماری داگلاس برای اولین بار در سال 1966 منتشر شد. ماری داگلاس انسان­ شناس بریتانیایی بود که برای مطالعاتش روی انسان­شناسی اجتماعی با تمرکز بر مذهب و نمادگرایی شناخته می­شود او کار میدانی را در فرهنگ آلوده و پاک کنگو انجام داد و به دنبال رویکردی نظام­مند رفت. در پاکی و خطر او ایده های آلودگی و تابو را با در نظر گرفتن فرهنگ های متفاوت از نقطه نظر ساختاری و با تاثیر از

روایتی از دینداری زنانه: مجالس ایام فاطمیه

عفت دماوندی
fatemyeh.jpg

توضیح: انتشار مجموعه ای از توصیفات مردمنگارانه درباره مجالس دینی زنانه در سایت انسان شناسی و فرهنگ ، در راستای ارائه مجموعه ای از داده های توصیفی از محتوای بخش های نادیده شده دین در جامعه ایرانی است. به نظر می رسد اینکار بیش از آنکه یک امر تحقیقی ساده باشد، یک ضرورت علمی بسیار مهم برای رشته های مطالعات اجتماعی دین است. جامعه شناسی

نگاهی به کتاب "مرگ، خاطره و فرهنگ مادی"

هاجر قربانی
death.jpg

آداب و رسوم اجتماعی و باورهای فرهنگی پیرامون مرگ در ایران ، کمتر مورد توجه انسانشناسان و جامعه شناسان بوده است. شناخت مرگ و  مناسک آن به عنوان پدیده ای اجتماعی و فرهنگی می تواند مبنای شناخت برخی از فرآیندهای درونی و بنیادی جامعه ایرانی در آیین های گذار باشد. با توجه به اهمیت روانشناختی و فرهنگی مرگ در زندگی ایرانیان، به نظر می رسد رویکردهای انسانشناختی به این مساله

آیا مذهب امری نمادین است؟

جک دیوید الر ترجمه جبار رحمانی
101.preview.jpg

در حالیکه کسی نمی‌تواند انکار کند که نمادها وجود دارند و بیشتر وجود مذهب و فرهنگ نمادین است، اما در نظر گرفتن فرهنگ و مذهب به مثابه امری نمادین، در همه افراد مشترک نیست. برای مثال برانیسلاو مالینوفسکی رهیافت نمادین به اسطوره را، هرچند نه برای کل مذهب، رد می‌کند: در مقاله‌اش با عنوان «اسطوره در جامعه ابتدائی» که در فصل بعدی بدان خواهیم پرداخت. او این موضوع را مطرح

چه کسی باید درباره کاشر و غذای حلال تصمیم بگیرد؟

اکونومیست ترجمه حمیرا بنایی فر
Sans titre.jpg

یکی از قوانین بنیادی کشور آمریکا، دور نگه داشتن دولت از اموری است که به نوعی با مذهب گره خورده اند. در همین راستا، در 31 ژانویه امسال، یک قاضی در ایالت مینسوتا، از طرح دعوی علیه بزرگترین شرکت تولید فرآورده های گوشتی کاشر به نام عبرو ناشنال (Hebrew National) که به تقلب در "هات داگ 100% کاشر" متهم بود سر باز زد. منتقدان معتقد بودند که گوشت بکار رفته در این

رساله در تاریخ ادیان

فهیمه شاکری
Resale dar tarikhe adyan.jpg

الیاده، میرچیا، رساله در تاریخ ادیان، ترجمه ی جلال   ستاری، چاپ اول 1372،تهران،انتشارات سروش، 434 صفحه
میرچا الیاده (1986 ـ1907)، دین پژوهش و اسطوره شناس رومانی الاصلی است که تاکنون آثار بسیاری از او به فارسی ترجمه شده است.کتاب هایی چون متون مقدس از سراسر جهان( در چهار جلد)،مقدس و نامقدس،اسطوره و واقعیت، اسطوره, رویا,راز ،چشم اندازهای

مقالات قدیمی: نظری در تاریخ:اسلام و اسپانیا(آبان و آذر ۱۳۵۳)

جلال ستاری
عکس: 

به اعتقاد محقق اسپانیاییignacio olague(1) مورخان به اتکای اسناد و مدارکی معدود که که هیچکدام  مقارن با عصر اسلامی شدن اسپانیا نوشته نشده ،بلکه مدتها پس از آن فراهم آمده است ،مدعی اند که تمدن اسلامی به نیروی شمشیر یعنی فتح و تصرف اسپانیا توسط اعراب ، در " اندلس" یا شبه جزیرة " ایبری"شکوفان شد و کلیسای کاتولیک اسپانیا نیز چون این نظر را بر وفق مراد خود دید نشر و رواجش داد،چه اگر لشگریان پیروز مند

رویکرد علمی در انسان شناسی دین به چه معناست

جک دیوید الر ترجمه جبار رحمانی
Religion2.jpg

انسانشناسی به مثابه یک علم، قلمروی را خاص خودش برای تحقیق کردن تعریف کرده، این قلمرو شامل تمام رفتارهای انسانی، و تنوع مسحور کننده و خیره کننده‌ آنها می‌شود. مذهب نیز در این قلمرو قرار می‌گیرد. اما دقیقاً انسانشناسی می‌خواهد چه کاری را انجام دهد؟ «مطالعه» مذهب، یا هر چیز دیگر از چشم‌اندازی انسانشناختی، یا هر چشم انداز علی دیگر، به چه معنی است؟ این «مطالعه» به این مفهوم

معرفی منابع انسان شناسی دین در ایران (1): مردم شناسی اجتماعات دینی

جبار رحمانی
Sans titre.jpg

گیویان، عبدالله، 1390، مردم شناسی دین، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
انسانشناسی دین، یکی از مهمترین شاخه های علم انسان شناسی است. از همان آغاز شکل گیری این علمف یکی از مهمترین وجوه فرهنگ های بیگانه برای محققین کلاسیک و موسیونرها، باورها و آداب و مناسک دینی مردم بومی بود. در دوران روشنگری یکی از مهمترین

تاملی بر شمایل نگاری در فرهنگ شیعی ایران

جبار رحمانی
شمایل نگاری

یکی از موضوعات بسیار مهم در تاریخ مذاهب، موضوع تصاویر مقدس است که به اصطلاح به آن شمایل نگاری گفته می شود. عموما، شمایل نگاری نوعی بیان تصویری باورها و قدیسین است. هرچند این اصطلاح در مفهوم خاص آن ریشه در سنت مسیحی دارد، اما در مفهوم عام، شمایل نگاری به سنت هنر مقدس در ادیان برای به تصویر کشیدن باورها و اساطیر و وقایع مهم آن دین اشاره دارد. شاید تصویر قبل از خط

نمایش فیلم مستند «تعزیه» به کارگردانی غلامحسین طاهری‌دوست

...
Web.jpg

انسان‌شناسی و فرهنگ در همکاری گروه فرهنگ و جامعه انجمن جامعه‌شناسی ایران، چهارمین برنامه پخش فیلم مستند خود در سال تحصیلی 91-92 را، در روز سه‌شنبه 24 بهمن ماه 1391 برگزار می‌کند.
ابن برنامه شامل سه بخشِ پخش فیلم مستند «تعزیه» ساخته حسین طاهری دوست، جلسه سخنرانی با حضور محمد تهامی‌نژاد(پیشکوت و پژوهشگر عرصه مستند و مستندساز)، حسین طاهری‌دوست(کارگردان فیلم) و ناصر فکوهی(دانشیار دانشگاه تهران و مدیر انسان‌شناسی و فرهنگ) و جلسه پرسش و پاسخ است که از ساعت 17 الی 19 برگزار می‌شود.

آیا «مجمع نمایندگان ارامنه» پارلمان است؟

روبرت صافاریان
tehran_prelacy_buiding.jpg

انتخابات پانزدهمین دوره مجمع نمایندگان (پادگاماوُراکان ژُقوُو padgamavorakan zhoghov) ارامنه تهران و شمال کشور روز جمعه ۲۶ آبان ماه 1391 در محلات ارمنینشین تهران و شهرستانهای قزوین، رشت، انزلی، ساری، گرگان و اراک برگزار شد. ۵۷۰۰ نفر در انتخابات شرکت کردند. تخمین زده میشود این رقم حدود ۲۵ درصد کل واجدین شرایط رأی دادن باشد.

تمامی حقوق این پایگاه برای «انسان شناسی و فرهنگ» محفوظ است.