(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)

سرآغاز

جهان نامه

گروه کتاب و رسانه
Ketab- jahannama.jpg

جهان نامه، بازنویسی کتاب جهان نامه؛ اثر محمد بن نجیب بکران؛ به کوشش دکتر جواد صفی نژاد؛ چاپ اول 1381؛ ناشر موسسه فرهنگی اهل قلم
کتاب گراسنگ جهان نامه، اثر محمد بن نجیب بکران، جغرافی دان، ابداع کننده و رسام نقشه مسطحه در اواخر قرن ششم و اویل قرن هفتم است.

این کتاب در سال 605 هجری به نام سلطان علاء الدین خوارزمشاه نوشته شده است.
این جغرافی دان بزرگ روش جمع آوری اطلاعات خود را این چنین شرح می دهد:
«... و این طول و عرض مواضع به روزگار دراز معلوم کرده اند و همه در زیج(1) ها و کتب اثبات می کرده و درین باب به همه حال تقلید دیگران می باید کرد. پس چون بدین معنی حاجت افتاد، مبالغی زیج قدیم و حدیث و کتب نجوم که در این شیوه به کار آید حاصل کردیم و جمله با یکدیگر مقابله کردیم، چه بیشتر مخالف یکدیگر بود و به قدر وسع و امکان احتیاط به جا آوردیم تا بعضی از آنها محقق شد.»
دکتر محمد امین ریاحی که «جهان نامه» را درفروردین ماه سال 1342 توسط انتشارات کتابخانه ی ابن سینا منتشر کرده است در باب ارزش این کتاب به نکات زیر اشاره می کند:
•    «از نظر زبان فارسی، به عنوان یک متن کهن باز مانده از آغاز قرن هفتم»
•    ارزشمندی «از رهگذر جغرافیای تاریخی [که موضوع اصلی کتاب است] و اشتمال بر نوادر اطلاعات از اجتماع هشتصد سال پیش ایران»
•    در این کتاب «اشاراتی به آثار تاریخی و نحوه ی داوری مردم درباره ی آنها» نیز وجود دارد
•    «اطلاعاتی از جامعه آن روز ایران و اقوام مجاور» ارایه می دهد
•    «اطلاعاتی از بهره برداری مردم آن روزگار از منابع زیرزمینی خاصه زغال سنگ و نفت و قضاوتی آمیخته با تعجب که در این مسایل داشتند، و این همه و عوامل دیگری از قبیل آتشفشان ها را جزو عجایب می شمردند و ...
•    «داوری نویسنده در زمینه ی خلق و خوی مردم شهر ها اگر هم از احساسات شخصی او مایه گرفته باشد نکاتی نغز و دلاویز است»
•    «ارجمند ترین مطالب جهان نامه آنجاست که مؤلف مواد لازم را از سر زبان ها گرفته و هر نکته را با  کلمه ی «گوید» بیان کرده است. این شیوه شاید گاهی به ظاهر از ارزش تحقیقی کتاب بکاهد اما در عوض آن را گنجینه ای از روایات شفاهی قرار می دهد و به عنوان اطلاعاتی ناگفته و نانوشته و از نظر آگاهی بر افکار و معتقدات عامه ی مردم آن روزگار بسیار ارجدار است»
•    «از نظر اشتمال بر مفردات لغات فارسی ... نام های مترادف شهرها و اختلاف زبان کتابت و  محاوره ...»

کتاب حاضر که به کوشش دکتر صفی نژاد تلخیصی از چاپ تهران (به کوشش امین ریاحی) و چاپ مسکو است، با هدف آشنایی آسان تر با اندیشه های این جغرافی دان چاپ شده است.

فهرست مطالب
مقدمه
آغاز کتاب
فصل اول: مقدمات تهیه جهان نامه
فصل دوم: بخش مسکونی کره زمین
فصل سوم: شرح رنگ ها و خطوط بر نقشه جهان
فصل چهارم: فایده ترسیم شکل جهان
فصل پنجم: اندازه پاره ای از مسافت ها
فصل ششم: گفتاری درباره دریاها
فصل هفتم: دریاچه ها
فصل هشتم: جزیره ها
فصل نهم: جیحون ها (رودخانه ها)
فصل دهم: کوه ها
فصل یازدهم: بیابان ها
فصل دوازدهم: نام های متداول و کهن شهرها
فصل سیزدهم: مناطق معروف با طبیعت زیبا
فصل چهاردهم: جا به جایی اقوام
فصل پانزدهم: ویژگی جایگاه ها
فصل شانزدهم: پاره ای از عجایب شهرها
فصل هفدهم: معادن جواهر
فصل هجدهم: از هر موضع چه خیزد
فصل نوزدهم: بعضی حالات عرب
فصل بیستم: حکایت های پراکنده

(1)به کتاب‌هایی گفته می‌شد که موقعیت اجرام آسمانی را در آن درج می‌کردند. این کتاب‌ها شامل اطلاعاتی در مورد زمان طلوع و غروب خورشید، ماه و سیارات و ستاره‌های مشهور در روزهای مختلف سال و برای یک محل خاص بوده است که در قالب جدول‌هایی تنظیم می‌شده است.

Share this
تمامی حقوق این پایگاه برای «انسان شناسی و فرهنگ» محفوظ است.