مقاله حاضر به بررسی شرایط حیوانات اهلی و غیراهلی در مناطق زلزله زده آذربایجان شرقی می‌پردازد. نگارنده مقاله از اولین روزهای حادثه زلزله به مدت سه هفته در روستاهای اطراف شهرستان ورزقان و هریس علاوه بر سرپرستی تیم‌های اعزامی روان‌شناسی، به مطالعه و بررسی وضعیت حیوانات منطقه پرداخته است.
از ابتدای حادثه شاهد حضور گروه‌های بهداشتی سازمان دامپزشکی کشور به منظور جلوگیری از شیوع بیماری‌های مشترک انسان و دام و اقدامات پیشگیرانه بودیم. همچنین عملیات واکسیناسیون دام‌های منطقه در برخی از روستاها اجرا می گردید. آمارگیری تلفات دامی از دیگر اقدامات سازمان مذکور بود. در بعضی از روستاها چادرهای امداد دامپزشکی وجود داشت که شامل اکیپ‌هایی برای ضدعفونی و دفن بهداشتی لاشه‌های تلف شده برپا شده بودند. همچنین گروهی از دامپزشکان برای مداوای دام‌های زخمی دامداران در منطقه حضور داشتند.
اداره کل حفاظت محیط زیست نیز نیروهایی را به منظور جلوگیری از ورود حیوانات زیانکار به روستاهای زلزله زده اعزام نموده بود. این نفرات شامل محیط بانان محیط زیست و نیروهای یگان حفاظت مستقر در پاسگاههای محیط بانی، از جمله گروههایی بودند که در مناطق آسیب دیده مشاهده می‌شدند. گروه مقابله با حیوانات وحشی (خصوصاً گرگ) با اسلحه بیهوشی در حوزه استحفاظی ورزقان حضور داشتند و مردم از طریق پیامگیر 1812 اطلاعات لازم در مورد حمله و ضرر و زیان به دام‌های دامداران را گزارش می دادند.
یگان امداد و نجات انجمن دیده‌بان حقوق حیوانات نیز از دیگر انجمن‌هایی بود که کار کمک رسانی به حیوانات منطقه را به منظور جلوگیری از گسترش بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان انجام می داد.
بوی لاشه‌ها و تخریب محل نگهداری دام‌ها موجب جلب سه جانور وحشی منطقه شامل، گرگ، روباه و شغال گشته و از آن جایی که تعداد این جانوران وحشی در منطقه زیاد است نیاز به حمایت‌های بیشتر برای نگهداری و مراقبت از سرمایه روستاییان می باشد. آغاز فصل سرما نیز از دیگر مشکلاتی است که روستاییان برای نگهداری از دام‌های خود با آن روبرو هستند. سرمای شدید فرصت مناسبی است تا جانوران درنده به روستاها نزدیک شوند و دام‌های بدون سرپناه را شکار نمایند. اگرچه آمار دقیقی از تخریب واحدهای دامی گزارش نشده است اما برخی از گزارش‌ها نشان می دهند که بیش از 12 هزار واحد دامی خسارت دیده که در آن بیش از چهار هزار راس گوسفند، گاو، مرغ و خروس تلف شده‌اند. با توجه به اینکه عمده امرار معاش اکثر روستاییان از طریق احشام صورت می‌گیرد، تامین و ساخت اماکن دامی یکی از مهمترین مسائلی است که می تواند از نگرانی‌ها و مشکلات دامداران بکاهد.
از لحاظ جامعه‌شناسی روستایی نیز باید به وضعیت دامداران منطقه توجه ویژه نمود، زیرا اساس زندگی و سکونت روستاییان بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است. چنانچه دامداری یا کشاورزی روستاییان دچار مشکل و آسیب گردد، دیگر توجیه و دلیلی برای زندگی در روستاها باقی نمی ماند. از این رو روستاییان چاره‌ای جز مهاجرت به شهرهای اطراف و زندگی در مناطق غیر مجاز و حاشیه نشینی نخواهند داشت. بنابراین باید به هر وسیله ممکن شرایط نگهداری، اشتغال و درآمد روستاییان را از منابع دامی حمایت کرد.
از نقطه نظر سلامت، تغذیه و بهداشت دام نیز باید هشدار داد که مسئولان وزارت بهداشت و اداره دامپزشکی استان آذربایجان شرقی، باید مراقب کشتار دام‌هایی باشند که بدون نظارت لازم وارد سبد غذایی شهروندان می شوند. اگرچه گزارش شده است که بیش از 45 هزار راس دام بطور رایگان معاینه و درمان شده‌اند، اما نظارت بیشتر و دقیق‌تر همچنان در اولویت بهداشتی است.
در آخر باید اشاره‌ای به سگهای زنده یاب جمعیت هلال احمر که نقش ارزنده‌ای را در مناطق زلزله زده خصوصا ورزقان ایفا کردند نمود، که یکی از آنها به نام "دومان" توانست به کمک مربی خود بیش از 12 نفر را شناسایی و پیدا کند. لازم به ذکر است که تیم‌های مختلف سگهای تجسس از آذربایجان غربی، اردبیل، تهران، اصفهان و همدان در منطقه حضور داشتند که آمار دقیقی از یافته‌های آنها تاکنون منتشر نشده است.
امید است تا با حمایت‌های همه جانبه دولتی و مردمی هر چه سریعتر مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم عزیز آذربایجان شرقی بر طرف گشته و اسباب آرامش و امنیت برقرار گردد.
 

دکتر امیر عسگری ، روان شاسی و مدیر گروه  کردارشناسی حانوری انسان شناسی و فرهنگ است.

پرونده ی «زلزله آذربایحان» در انسان شاسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/14565

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید:

http://anthropology.ir/node/11294