(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)

سرآغاز

تاریخ فرهنگی و اجتماعی

شهرهای تاریخی جهان اسلام (1): مشهد (بخش سوم)

م. استرک، ب. هورکاد ترجمه ی ملیحه درگاهی
shrine

حرم مطهر و مشهد به عنوان مرکز یادگیری و پارسایی شیعه:
 استقرار حرم امام هشتم علی الرضا در مشهد این شهر را بدل به مقصد اصلی زائرین ایرانی کرده است، فرآیندی که به موجب آن بر تکریم زیارتگاه افزوده شده، با این حقیقت اهمیت یافته است که برای حدود چهار قرن

سفر به شمال قدیم

نسیبه فضل‌اللهی
Shomal 1.jpg

مروری بر سفرنامه سیاحانی که سال‌ها پیش از حوالی دریای خزر گذر کرده‌اند: گیلان، مازندران و گلستان قرن‌ها پیش چگونه بوده‌اند
خطۀ خوش شمال، از قدیم مقصد بسیاری از سیاحان و مسافرانی بوده که رنج سفر به این دیار را تاب آورده‏ اند. یکی از مسافران این خطه، شاه عباس صفوی بود که نزدیک به 500 سال پیش تنها شاهراه این سرزمین را بنا کرد؛ شاهراهی که امروز از آن تکه سنگی هم باقی‏ نمانده است.

سند قدیمی: گزارش مطالعه استراتژی دراز مدت طرح آمایش سرزمین (1355)

مهندسان مشاور ستیران/ سازمان برنامه و بودجه
1.bmp02.jpg

در اخرین سال های رژیم گذشته  شرکت مهندسان مشاور ستیران گزارش جامعی را بر روی الگوی طرح آمایش سرزمین فرانسه تهیه کرده بود که ضمن بررسی مسائل  برنامه ریزی شهری در ایران، چشم اندازی را برای ایجاد چندین کلانشهر در سطح  کشور ترسیم می کرد. این گزارش دارای ارزش  و اهمیت و حاوی اطلاعات بسیار مفیدی  درباره موقعیت شهری ایران در اواخر دهه 1350 است که خوانندگان می توانند در فرمت پی دی اف  آن را مطالعه کنند. 

پیوست: 

مقالات قدیمی: سخنور دوران بیداری (ادیب الممالک فراهانی) (1354)

ابراهیم صفائی / آماده سازی برای انتشار: نسرین راستگو
عکس: 

انقلاب مشروطه ایران با آنکه انقلابی ناقص و رشدنیافته و بی برنامه و فاقد رهبری صحیح بود و اغراض شخصی و سیاسی و تحریکات خارجی رفته رفته مسیر آن را بسوی بیراهه تغییر داد، با این حال چهره های اصیل و درخشان و وطنخواهان پاکبازی در این نهضت پیدا شدند که صادقانه در راه تحصیل آزادی و انجام اصلاحات اداری و اجتماعی و ریشه کن کردن فساد و انحطاطی که در اثر جهل و فقر و خودکامگی دستگاه استبدادی بر

شاه سلیمان صفوی (شاه صفی دوم) در سفرنامه‌ی کمپفر؛ قسمت دوم: ساختار فرهنگی‌ ـ اجتماعی

زهره روحی
550px-Great_Square_of_Isfahan_-_Engelbert_Kaempfer's_Amoenitates_Exoticae.jpg

در قسمت قبل قدرت و موقعیت سیاسی شاه سلیمان صفوی را بررسیدیم؛ اکنون در قسمت پایانی به آداب و رسوم، و روابط اجتماعی آن ایام خواهیم پرداخت.
چنانچه گفته شد، فقدان ساختار عقلانی و حقوقی در قلمرو قدرت، نه تنها باعث شد تا شاه صاحب اختیارِ مطلق باشد، بلکه حتا در خصوص محل

بازنگری دریافت آرنت از سیاست (بخش سوم)

یی‌هوا ژیانگ ترجمه عباس شهرابی فراهانی
6c1f1e8c-4ad2-46d0-9eb0-6a7e27a639f4_detail.jpg

آرنت بر این باور است که سنت اندیشه سیاسی هنگامی آغاز شد که محاکمه و مرگ سقراط، افلاطون را از حیات سیاسی ناامید و نسبت به بسیاری از آموزه‌های خود سقراط مشکوک کرد. خودِ سقراط با شهر (Polis) دشمنی نداشت. این مسأله را می‌توان از علاقه‌مندی او به گفتگو با مردم در میدان اصلی (agora) و پیشینه خوبی که به عنوان شهروند آتنی داشت، فهمید.

شهرهای تاریخی جهان اسلام (3): شیراز (بخش دوم)

آ. لمبتون ترجمه ی ملیحه درگاهی
آرامگاه سعدی

بنا بر متون عربی شیراز، یکی از شهرهای تاریخی ایران است که در جنوب غربی استان فارس واقع شده. این شهر در عرض جغرافیایی 29 درجه و 36 دقیقه ی شمالی و طول جغرافیایی 52 درجه و 32 دقیقه ی غربی، ارتفاع 1524 متری و در انتهای غربی آبگیر بزرگی که در حدود 130 کیلومتر مربع طول و 24 کیلومتر مربع عرض دارد، قرار گرفته است

خشم گَوَزن و غرور شیر: چند نکته در شناخت شعر و نثرِ خسرو گلسرخی

كاميار عابدي
blog_Khosro-Golsorkhi1.jpg

در صبح روز 29 بهمن 1352 عبدالحسین مشهور به خسرو گلسرخی (متولّد 1322، رشت؛ بزرگ شدة قم) و کرامت‌الله دانشیان (متولّد 1325، شیراز؛ بزرگ شدة تبریز)، پس از دو بار محاکمة علنی، به اتّهامِ «توطئه برای آسیب رساندن به خانوادة سلطنتی1»، در تهران تیرباران شدند. این دو همراه با ده تن دیگر در نیمة نخست همان سال دستگیر شده بودند. آیا وجود چنین اتّهام و گروهی واقعی بود یا خیالی؟ به خوبی نمی‌توان دانست.

لرستان و تاریخ قوم کاسیت

مهدی چرم آرن
15218987238209605312123113118524109182113.jpg

لرستان پیشینه ای کهن و درخشان دارد که قدمت آن به چهل هزار سال می رسد. این سرزمین از معدود نقاطی است که بیش از جاهای دیگر وارد دوره نوسنگی گردید. چنان که می دانیم دوره نوسنگی آن مرحله از تکامل فرهنگ است که انسان حیوانات و نباتات را اهلی ساخت و یا به دیگر سخن وارد مرحله ده نشینی، و کشاورزی –دامداری گردید.

موسیقی و اتحادیه های صنفی

محسن شهرنازدار
music union.jpg

انگلستان پیشرو در ایجاد تشکیلات صنفی است.انجمن سلطنتی موسیقی دانان بریتانیای کبیر در سال 1738 توسط جورج فردریک هندل و دیگران تاسیس شد.این انجمن حمایت از نوازندگان حرفه ای و خانواده های آنها را هدف اصلی فعالیت های خود قرار داده بود؛بخصوص  موسیقی دانانی که  به دلیل کهنسالی، ضعف یا بیماری، نیاز به مراقبت و حمایت داشتند. با این حال نخستن تشکیلات فراگیر صنفی موسیقی تا پایان قرن نوزدهم به

بازنگری دریافت آرنت از سیاست (بخش دوم)

یی‌هوا ژیانگ ترجمه عباس شهرابی فراهانی
leadImage_leadimage.jpg

آرنت علاقه زیادی به نقل قول از کتاب مقدس دارد، هرچند خود او نه یک یهودی راست‌آیین و نه یک مسیحی به‌زبان‌آورده است. در وضع بشر (The Human Condition/HC)، او ادعا می‌کند "به وضع بشریِ عمل، در ابتدایی‌ترین شکل آن، حتی در کتاب پیدایش (Genesis) نیز به طور تلویحی اشاره شده است

آقا رضا عکاس باشی

شکوفه امامی
Agha reza akkas.jpg

کناب حاضر به معرفی و عکس های آقا رضا اقبال السلطنه ملقب به عکاس باشی و اولین عکاس حرفه ای ایران پرداخته که توسط موزه ی عکسخانه شهر در 67 صفحه تمام رنگی به چاپ رسیده است. در این کتاب از زمانه ، زندگی و آثار وی صحبت شده و در ادامه خلاصه ا ی از مجموعه عکس هایی که بیشتر از رجال سلطنتی ، علمی و مذهبی ایران گرفته شده را همراه با معرفی شخصیت ها در زیر عکس ها به نمایش می گذارد. همچنین در این

شاه سلیمان صفوی (شاه صفی دوم) در سفرنامه‌ی کمپفر؛ قسمت اول: ساختار سیاسی

زهره روحی
Shah_soleiman_safavi.jpg

اگر در عصر حاضر به اقتدار فرهنگی غرب باور داریم، ضرورتی به اثبات نیست که اساس شکل گیری این اقتدار به دوره‌های نخست مدرنیته برمی‌گردد. یعنی به عصری که «اثر گذاری» بر فرهنگ‌های غیر غربی ـ  اروپایی، روشی کارآمد برای استعمار محسوب می‌شد. از اینرو تحقیق و تفحص درباره‌ی فرهنگ و تمدن ملت‌های عقب‌مانده و مطالعه‌ی میدانی عادات و رسوم، یکی از ابزارهای مهم سلطه بر این سرزمین‌ها به شمار

گاه شمار تاریخ فرهنگی - سیاسی ایران: 1213- 1384/ 1834- 2005 (5)

ترجمه مرکز اسناد فرهنگی و تاریخی انسان شناسی و فرهنگ
d6af35ae4e5a4c5285d3ace10eada818.jpg

تصویر: مستوفی الممالک
در چارچوب برنامه تاریخ فرهنگی ایران مدرن، انسان شناسی و فرهنگ از جمله اقدام به انتشار  گاه شمار های تخصصی و عمومی درباره دوره تاریخ معاصر خواهد کرد. این گاه شمار ها به وسیله کارشناسان انسان شناسی و فرهنگ تالیف و یا به شکل ترجمه از منابع موجود و معتبر تدوین و منتشر خواهند شد. در زیر دومین بخش از گاه شمار تفصیلی دائره المعارف «ایرانیکا» را ملاحظه می کنید. تاریخ های شمسی

غذا در قرون میانی

لادن رهبری
gastronomia-rinascimento3.jpg

در قرون میانی در اروپا، زیاد خوردن نمادی از منزلت اجتماعی بوده است. چرا که علاوه بر این که دوره های قحطی و گرسنگی طولانی مدت غذا را از دسترس عامه ی مردم خارج می کرد، خوردن در کل دغدغه ای پایان ناپذیر بوده است. دراین دوران نان چه برای فقرا و چه برای اشراف و اغنیاء غذای اصلی محسوب می شده است. گرچه نوع نانی که ثروتمندان مصرف می کردند معمولا متفاوت بود و از آرد سفید و با کیفیت بهتری

گفتگوبا مهرداد اسکویی مدیر پروژه «کارت‌پستال‌های تصویری تاریخی"

پریسا چیذری
carte  oskouii.jpg

کارت پستالی بدوی از ایران در کتابی فرانسوی تحت عنوان «جهان در یکصد سال گذشته» که حتی کشور ایران را به رسمیت نشناخته بود، انگیزه‌ای برای تالیف کتاب‌های کارت پستال‌های تاریخی با موضوعات مختلف توسط مهرداد اسکویی شد.
مهرداد اسکویی مستندساز، عکاس و پژوهشگر اسناد تصویری و گوینده، فارغ‌التحصیل کارگردانی سینما است. وی تاکنون 25 فیلم ساخته است که

بررسی آثار(1): مقدمه ی ابن خلدون

حسین سراجی جهرمی
مقدمه ی ابن خلدون چاپ قاهره،1930

تصویر: مقدمه ی ابن خلدون چاپ قاهره،1930
مقدمه : ( به عربی: مقدمة ابن خلدون ) ، که همچنین با نام مقدمه ی ابن خلدون نیز مشهور است، کتابی است که در سال 1377/778 توسط ابن خلدون، مورخ مسلمان تونسی نوشته شده است و حاوی دیدگاه و نمایی اولیه از تاریخ جهانی (universal history ) است. برخی از اندیشمندان

بازنگری دریافت آرنت از سیاست (بخش نخست)

یی‌هوا ژیانگ ترجمه عباس شهرابی فراهانی
Hannah Arendt 09.jpg

1- آثار پسا-مرگِ آرنت درباره سیاست
دریافت آرنت از سیاست عموماً به عنوان یکی از اصیل‌ترین‌ها در تاریخ اندیشه سیاسی غرب مورد ستایش قرار گرفته است. برخلاف فلاسفه باستان مانند افلاطون یا ارسطو، او سیاست را وسیله‌ای برای فعلیت‌بخشیِ یک نظم انسانی ایده‌آل یا پی‌جوییِ شادمانی نمی‌داند. برخلاف فلاسفه مدرن مانند

یادداشت‌های معزالسلطنه خواجه نوری

مصطفی نوری
100956016922.jpg

در سال‌های پایانی جنگ جهانی اول اوضاع مازندران، همچون دیگر نواحی ایران، دستخوش ناآرامی‌ها و رویدادهای پرفراز و نشیبی بوده است که عمدتاً به دلیل دخالت‌ دولت‌های خارجی به مناسبت در خلال تحولات جنگ پیش آمد. این دخالت‌ها اوضاع نابسامانی را موجب گشت که در پی آن یک رشته اقدامات محلی برای حفظ و بقاء نظم ایالات و ولایات ضروری به نظر می‌رسید.

شهرهای تاریخی جهان اسلام (6): ری

مینورسکی، بوثورث ترجمه ی ملیحه درگاهی
کاروانسرای حسن آباد شهر ری

ری که در متون عربی الری خوانده می شود، راغای ((Ragha باستانی و رقای قدیمی، شهری در شمال ایران است که در دوران پیش از اسلام و پس از اسلام تا زمان حمله ی مغولها در قرن 13/7 به شکوفایی قابل توجهی رسید. ویرانه های برجای مانده از شهر را می توان در امتداد  9 کیلومتری/5 مایلی جنوب و جنوب شرقی تهران مرکزی مدرن تا جاده ای که از البرز به سمت دشت

و حالا حسن روحانی...

علیرضا خیراللهی
rrrr92222222222222.jpg

مباحث و تحلیل‌هایِ سیاسی، فرهنگی و اجتماعیِ مربوط به انتخابات و رفتارِ انتخاباتیِ مردم، در دو هفته‌ی اخیر را می‌توان به دو دسته‌ی کلی فروکاست: آنها که در پیِ پاسخ به این سوال بودند که «چه شد که حسن روحانی رئیس‌جمهور شد؟» و دسته‌ی دیگر که سوال بنیادینِ خود را «حسن روحانی چه می‌کند، یا چه کاری می‌تواند بکند و یا چه کاری باید بکند؟» اختصاص داده‌اند. تحلیل‌هایِ دسته‌ی اول عموماً یا سرشار از ذوق‌زدگیِ

غبار زدایی سینمایی از 145 سال اسناد روزنامه نگاری در ایران: بررسی دو الگو و رویکرد ساختاری در فیلم «آینه های غبار گرفته »

نقد پژوهش : محمد تهامی نژاد
Ayenee.jpg

 فیلم مستند آینه های غبار گرفته ساخته رهبر قنبری (1389) به دلیل برخورداری از تفکر تاریخی اش، امکان بررسی های متنوعی را  فراهم می سازد. تفکر تاریخی به این معناست که پژوهشگر : منبع یابی می کند ، به تحلیل اسناد تاریخی می پردازد ،  به بررسی هر پدیده تاریخی  در بافت اجتماعی وتاریخی اش می پردازد و بین ادعا وشواهد ارتباط برقرار می سازد.  این فکر  تاریخی بر اساس کدام محک ها و الگو های ساختاری به

شب پرویز مرزبان در بخارا

گروه اخبار
marzban INT-1.jpg

به منظور بزرگداشت یاد و خاطرۀ زنده یاد پرویز مرزبان مجله بخارا با همکاری مؤسسه فرهنگی هنری ملت و دایرهالعمارف بزرگ اسلامی مراسمی را با عنوان شب «مرزبان» در عصر پنجشنبه 6 تیرماه 1392 در کانون زبان پارسی واقع در خیابان ولیعصر، سه راه زعفرانیه، خیابان عارف نسب، شماره 12 برگزار مینماید.

گسست از فرهنگ سیاسی مشروطه در انقلاب جنگل و پی آمدهای آن

ناصر عظیمی
b066ff5523eed9e764fef8ab245d79bd.jpg

 اشاره: این مقاله حاصل پژوهشی است که نگارنده تحت عنوان« منشاء تئوریک شکست انقلاب جنگل» طی سالهای اخیر انجام داده و اکنون آن پژوهش به صورت کتابی با عنوان «جغرافیای سیاسی جنبش وانقلاب جنگل» منتشر شده است. در واقع این نوشته بخشی از جمعبندی ونتیجه گیری کتاب فوق است که با تغییرات تکمیلی به منظور پاس داشت یکصد و چهارمین سال پذیرش مشروطیت در ایران تنظیم شده است.پیش از آغاز مقاله

روزشمار سینمای 1320 تا 1332 ایران

نسرین ریاحی پور
DSC01062_0.jpg

در این ماه ( به احتمال ) با شروع جنگ دوم جهانی و حضور نیروی متفقین در آبادان سینمای بدون نامی ساخته می شود . این سینما که به سینما متفقین مشهور است توسط سربازان هندی اداره و در آن فیلم های هندی به نمایش در می آید . اما بعد از جنگ و خروج متفقین از ایران تعطیل می شود . همچنین در دهه ی 1320 چهار سالن دیگر سینما به نام های نور ، آسیا ، شهرزاد و سعدی در شهر آبادان افتتاح می شود .

اصفهان پایتخت تئاتر ایران: یادنامه ای درباره «تئاتر اصفهان »

محمدرضا فرهمند
esfahan.jpg

تصویری از اجرای «بینوایان» 
امروز هنگانی که از «تئاتر اصفهان» سخن به میان می آید، اغلب بلافاصله شیوه خاصی از اجرای نمایش، که به «کمدی اصفهانی» مشهور است، به ذهن متبادر می شود. که این اتفاق نه فقط در اذهان عموم، که حتی در میان خواص، فرهنگیان و دانشگاهیان نیز به یک باور و بیشتر از آن، به یک واقعیت تاریخی، بدل شده است.  در حالی که، کمتر کسی از پیشینه طولانی ودرخشان تئاتر در اصفهان آگاه است. این شاید بدلیل کم کاری

شرح جریان های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر

زهره دودانگه
DSC03642.JPG

شرح جریان های فکری معماری و شهرسازی در ایران، با تاکید بر دوره زمانی 1383-1357، سید محسن حبیبی با همکاری زهرا اهری، آیدا ایزد پناه جهرمی، مژگان ملکوتی، مهفام کوشش، مانلی افشنگ، ندا ایزدی، دفتر پژوهش های فرهنگی، 1385
دغدغۀ نگارنده که سبب شده به تدوین و نگارش این کتاب دست زند، به دست دادن سیری از نظریه های بومی معماری و شهرسازی معاصر بوده

ماخذشناسی باستان شناسی ایران (13)

مهسا اکبری
450-cameron-petrie-as-a-young-man_resize.jpg

شناخت و آگاهی از آثار و کتابهای چاپ شده یک حوزه علمی در یک کشور می تواند به راستی گویای تاریخ رشد و گسترش آن حوزه در آن سرزمین باشد. از این رو قصد بر آن است که برای شناخت بهتر تاریخ فرهنگی باستان شناسی در ایران به تدریج به معرفی کتابهای چاپ شده در این زمینه در ایران بپردازیم. بخش سیزدهم ماخذشناسی باستان شناسی ایران در زیر ارائه می گردد:

ماخذشناسی باستان شناسی ایران (12)

مهسا اکبری
community-archaeology.jpg

شناخت و آگاهی از آثار و کتابهای چاپ شده یک حوزه علمی در یک کشور می تواند به راستی گویای تاریخ رشد و گسترش آن حوزه در آن سرزمین باشد. از این رو قصد بر آن است که برای شناخت بهتر تاریخ فرهنگی باستان شناسی در ایران به تدریج به معرفی کتابهای چاپ شده در این زمینه در ایران بپردازیم. بخش دوازدهم ماخذشناسی باستان شناسی ایران در زیر ارائه می گردد:

ویژه چهره ماه : نگاه یک انسان شناس به تاریخ

آلفرد کروبر ترجمه ی ملیحه درگاهی
kroeber_a_01.JPG

آلفرد کروبر ، انسان شناس امریکایی (1876-1960) متولد یازدهم ژوئن(21 خرداد)
شاید نوشتن در مورد تاریخ از قدیمی ترین حرفه های پژوهشی باشد. به علاوه این حرفه برای بیش از دو هزار سال و همراه با تغییر زبان، حتی از زمان هرودت و توسیداد و حتی دوران پیش تر و از زمان چینی ها،با اندک دگرگونی همچنان پابرجای باقی مانده است. بنابراین تاریخ چیزی بیشتر، یعنی هنر را شامل می شود: داستان وقایع خاص با نثری ادبی. بدین ترتیب این واقعیت که تاریخ دانان بزرگ به علاوه و اساسا نویسندگان بزرگی

تمامی حقوق این پایگاه برای «انسان شناسی و فرهنگ» محفوظ است.