بۈيۈك بېرىتانىيە: تۈزىتىلگەن نەشرى ئارىسىدىكى پەرق

Content deleted Content added

Inline

14:58, 24 ئۆكتەبىر 2016 تۈزەتكەن نەشرى

گېرب	بايراق
بۈيۈك بېرتانىيە ۋە شىمالىي ئىرلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقى United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
بۈيۈك بېرتانىيەنىڭ ياۋروپا خەرىتىسىدىكى ئورنى
شۇئارى: ''Dieu_et_mon_droit''(ڧرانسوزچە) God and my right (تەڭرى ۋە ھەققىم) God Save the Queen(تەڭرى ئايال پادىشاھنى قوغدىسۇن)
پايتەخت - ئەڭ چوڭ شەھرى	لوندۇن 51°30′ش 0°7′غ
بىلىنگەن ئاتى	ئەنگىلىيە
قۇرۇلىشى	24 مارت 1603
رەسمى تىل ئىتىراپ قىلىنغان تىللار	ئىنگىلىزچە گالچە، ئىرلاندىيەچە، شوتلاندىيەچە شىۋىلىرى، كەرنەۋەكچە، مانكىسچە
ئېتنىك بۇدۇنلار	* 87.1% ئاق تەنلىكلەر 7.0% ئاسيالىقلار 3.0% قارا تەنلىكلەر 2.0% ئەبجەش 0.9% باشقىلار
ھۆكۈمەت
خاراكتېرى	پادىشاھلىق ئاساسىي قانۇنلۇق تۈزۈم
ئايال پادىشاھ	Elizabeth II
باش مېنىستېر (زۇڭلى)	تەرەسا مەي (Theresa May)
باشقا ئۇچۇرلار
يەر مەيدانى - سۇ ساھەسى(%)	242.495 كلومتر² (78.) 93.628 ئىنگلىز مىل² 1.34
نۇڧۇس^{(2016 تەخمىنەن)} - 2011 رەسمى ساناق - زىچلىقى	65,102,385 جان^(22.) 63,181,775 جان ^(22.) 255.6/كلومتر²^(55نچى)
ئ.ئ.ۇ.ق⁽²⁰¹⁵⁾ - كىشى باشى	2.679 تىرىلىيون دوللار ^(9.) 41,159 $ (دوللار)^(25.)
پۇل بىرلىكى	پوند ستىرلىڭ (£) (GBP)
كالىندار
قاتناش يۆنلىشى	سول
ۋاقىت رايۇنى -ياز	گ.ۋ (UTC+0) ئە.ي.س(UTC+1)
ئىنتېرنېت	uk.
خەلقئارالىق تېلېفۇن كودى	44+

بۈيۈك برىتانىيە ۋە شىمالىي ئىرلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقى (ئىنگ: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland)، ياۋروپانىڭ غەربىگە جايلاشقان، بۈيۈك بېرتانىيە ئارىلىنىڭ تامامىنى، ئىرلاندىيە ئارىلىنىڭ شىمالىي قىسمى ۋە بەئزى باشقا بېرتانىيە ئاراللىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان دۆلەت. دۆلەت ئىسمى، دۆلەت ئىچىدە بولسۇن ياكى خەلقئارادا بولسۇن بىرلەشمە پادىشاھلىق (ئىنگ: United Kingdom) دەپ بىلىنىدۇ. بەزىدە بۈيۈك بېرتانىيە (ئىنگ: Great Britain) شەكلىدىمۇ ئەنگىلىيەگە ئىشارە قىلىنىدۇ. بىرلەشمە پادىشاھلىقنى تەشكىل قىلغۇچى ئۇنسۇرلاردىن بىرى، ئەڭ تەرەققىي قىلغان ۋە ئەڭ نۇپۇس كۆپ دۆلەت بولغان ئەنگىلىيەنىڭ ئىسمىمۇ بەئزى بەئزىدە رەسمىي قاناللاردا بىرلەشمە پادىشاھلىق مەنىسىدە قوللىنىلىدۇ. بۇ دۆلەت ئۇيغۇرلاردا بولسا ئەڭ كۆپ ئەنگىلىيە دەپ بىلىنىدۇ. خەلقىغە بولسا ئەنگىلىيىلىك ياكى بېراتانىيىلىك (ئىنگ: British) دەپ ئاتىلىدۇ. شۇنداقلا ئىنگىلىز كەلىمىسىمۇ خەلقئارادا كەڭ قوللىنىلىدۇ.

بىرلەشمە پادىشاھلىق تۆرت دۆلەتتىن تەشكىل تاپىدۇ. ۋېلش، ئەنگىلىيە، شوتلاندىيە ۋە شىمالىي ئىرلاندىيە قاتارلىقلار. بۇ دۆلەتلەردىن ئىرلاندىيە ئارىلىنىڭ شىمالىدىكى شىمالىي ئىرلاندىيەدىن باشقا ھەممىسى بۈيۈك بېرتانىيە ئارىلىغا جايلاشقان. بۇلاردىن باشقا پادىشاھلىققا تەۋە چوڭ كىچىك نۇرغۇن ئارىلى بار. ۋايت ئارىلى، لۇندي، سىللىي ئاراللىرى، ئانگلېسي ۋە ھېبرىد ئاراللىرى، ئوركنېي ئاراللىرى ۋە شوتلاند ئاراللىرى بۇلاردىن بەزىلىرىدۇر.

مان ئارىلى ۋە مانش ئاراللىرى (جېرسېي، گۇېرنسېي، ئالدېرنېي ۋە سارك) جۇغراڧىيلىك ھالدا پادىشاھلىققا باغلىق بولسىمۇ، رەسمىي شەكىلدە ئالاھىيدە دەرىجىگە ئىگە. رەسمىي شەكىلدە پادىشاھلىقنىڭ پارچىسى ھېساپلانمايدۇ. لېكىن مونارخىيلىك باغلىقدۇر. (ئىنگ: Dependencies of the Crown) بۇ ئاراللار ياۋروپا بىرلىكىگە تەۋە ئەمەس.

بىرلەشمە پادىشاھلىق، بىرتانىيە ئىمپېرىيسى دەۋرىدە زېمىنىنىڭ چوڭلىقىدىن "كۈن ئولتۇرمايدىغان ئىمپېرىيە" دەپ ئاتالغانىدى.

ئۆتمۈش

ئەنگىلىيەنىڭ ئەك كۆھنە خەلقىنى كەلتلەر تەشكىل قىلماقتا. م.ب. 55 - م.ك. 410 يىللار ئارىسى بېرتانىيە ئاراللىرى رىم ئىمپېرىيىسىگە قاراشلىق برىتاننيا ئۆلكىسىنى تەشكىل قىلاتتى. 5- ئەسردە بۇ رايون خرىستىيانلىقنىڭ تەسرى ئاستىغا كىردى. ئەينى يىللاردا گېرمان خەلقلىرىدىن بولمىش ئانگلوساكسونلار توپ توپ بولۇشۇپ بۇ ئارالغا كۆچە باشلىدى. 1066 - 1154 ئارىسى يەنە بىر گېرمان ئىرقىدىن بولمىش نورمانلار بۇ ئارالغا كۆچۈپ كېلىشتى. ئىنگلىزلەر بۇ گېرمان ئىرىقلىرىنىڭ داۋامىدۇر. شوتلاندلار، ۋېلشلار ۋە ئېرلاندىيەلىكلەر بولسا كەلتلەرنىڭ داۋامىدۇر.

بىرلەشمە پادىشاھلىقنىڭ سابىق ھۆكۈمدارلىرىدىن بىرى بولمىش ئېدۋارد VIII ئۆز ئىختىيارى بىلەن تەختتىن چېكىنگەن تۇنجى بېرىتانىيە قرالىدۇر.

برىتانىيە ئىمپېراتورلىغى

ئاساسىي ماددا: برىتانىيە ئىمپېراتورلىقى

ئېلزابىت I

تۇدور خانەدانى دەۋرىدە ئەنگلىيە پادىشاھلىقى كۈچىيىپ شوتلاندىيەنى بېسىپ چۈشتى. ئەنگىلىيە قرالىچەسى ئېلزابىت I يىل 1588 دە ياۋروپانىڭ ئەڭ كۈچلۈك دېڭىز ئارمىيىسى بولمىش ئىسپان ئارماداسىنى يېڭىپ برىتانىيە ئىمپېراتورلىقىنىڭ ئۇلىنى سالدى. 17- ئەسردە بارغانسېرى كۈچۈيگەن ئەنگلىيە شىمالىي ئامېرىكادا مۇستەملىكىلەر قۇردى. 1707 دە ئەنگىلىيە شوتلاندىيە بىرلىشىپ بىرلەشمە بۈيۈك برىتانىيە پادىشاھلىقىنى قۇردى. 1800 دە بولسا بۇ بىرلىككە ئىرلاندىيە ھەم قوشۇلۇپ بۈيۈك برىتانىيە ۋە ئىرلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقىنى قۇردى. 1837 - 1901 يىللار ئارىسى ھۆكۈم سۈرگەن ۋىكتورىيە I دەۋرىدە بىرلەشمە پادىشاھلىق "كۈن ئولتۇرمايدىغان" برىتانىيە ئىمپېراتورلىقىنى قۇردى. 1921 گە كەلگەندە بۇ ئىمپېراتورلۇق ھىندىستان، شىمالىي ئامېرىكا، ئوتتۇرا شەرق، ئاۋۇسترالىيە ۋە ئاڧرىقا داخىل 36.6 مىلىيون كىلومېتر² لىق بىر زرمىننى قاپسايتتى. 458 مىلىيون كىشىلىك بىر نۇپۇسقا ھۆكرانلىق قىلاتتى ۋە نۇپۇس جەھەتتە دۇنيانىڭ 4\1 قىسمى بېرتانىيەنىڭ ئەگەمەنلىكى ئاستىدا ياشايىتتى.

20. ئەسر

برىتانىيە ئىمپېراتورلىقى

100 يىلدا بۇ ئىمپراتورلۇق ئاستا ئاستا پارچىلىنشقا باشلىدى. 1922- يلى ئىرلاندىيە مۇستەقىللىقىنى قازاندى. 1947 - يىلى ھىندىستان ۋە پاكىستان مۇستەقىل بولدى. 1948- يىلى ئەنگلىيە پەلەستىندىن چېكىندى. بۇنىڭ بىلەن بىرگە سانسىزلىغان دۆلەتلەر 20. ئەسردە ئايرىلدى. 1997- يىلى شىياڭگاڭنىڭ ئايرىلىشى بىرلەشمە قراللىقنىڭ ئەڭ ئاخىرىقى مۇستەملىكە پارچىسى بولۇپ ھېساپلىنىدۇ. بۈيۈك برىتانىيەنىڭ ئەسكى مۇستەملىكىلىرى كۈنىمىزدە ئىنگىلىز مىللەتلەر توپلۇغى (ئىنگ: Commonwealth of Nations) نامى بېرىلگەن ئىقتىسادىي ۋە سىياسىي ھەمكارلىق ئاتقارماقتا. بىرلەشمە پادىشاھلىق دەرىجىدىن تاشقىرى كۈچ بولۇش سۈپىتىنى ئا ق ش غا ئۇتتۇرۇپ قويۇش بىلەن بىرگە دۇنيانىڭ ئەڭ كۈچلۈك دۆلەتلىرى ئارىسىدىكى يېرىنى قوغدىماقتا. بىرلەشمە پادىشاھلىق ياۋرو رايونى سىرتىدا قالماق بىلەن بىرگە ياۋروپا ئىتتىپاقىنىڭ ئەڭ مۇھىم دۆلەتلىرى ئارىسىدا يەر ئالماقتا.

@@ 3 -قۇر: / 3 -قۇر: @@
 <font size="+1" href="گوردون بروۋن"> '''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'''</font>
 |-
-![[ھۆججەت:Flag_of_the_United_Kingdom.svg|center|180x180px]]بايراق
 ![[ھۆججەت:Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom.svg|center|100x100px]]گېرب
+![[ھۆججەت:Flag_of_the_United_Kingdom.svg|center|180x180px]]بايراق
 |-
 | colspan="2" align="center" |[[ھۆججەت:Location_UK_EU_Europe.png|center|300x300px]]بۈيۈك بېرتانىيەنىڭ ياۋروپا خەرىتىسىدىكى ئورنى
@@ 13 -قۇر: / 13 -قۇر: @@
 [[God Save the Queen]]<center>[[ھۆججەت:United_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.ogg]]</center>(تەڭرى ئايال پادىشاھنى قوغدىسۇن)
 |-
-|'''پايتەخت'''
+| width="90%"|'''پايتەخت'''
 - ئەڭ چوڭ شەھرى
 |لوندۇن
-°30′ <small><sup>[[شىمالىي كەڭلىك|شىمال]]</sup></small>  0°7′ [[غەربىي ئۇزۇنلۇق|<small><sup>غەرب</sup></small>]]
+°30′[[شىمالىي كەڭلىك|ش]] 0°7′[[غەربىي ئۇزۇنلۇق|غ]]
 |-
-| width="30%" |'''بىلىنگەن ئاتى'''
+|'''بىلىنگەن ئاتى'''
 |ئەنگىلىيە
 |-
 |'''قۇرۇلىشى'''
+|24 مارت 1603
-|
 |-
-|'''رەسمى ۋە مىللىي تىل'''
+|'''رەسمى تىل'''
-- ئىتىراپ قىلىنغان تىللار
+<small>ئىتىراپ قىلىنغان تىللار</small><br /><br />
 |[[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگىلىزچە]]
 گالچە، ئىرلاندىيەچە، شوتلاندىيەچە شىۋىلىرى، كەرنەۋەكچە، مانكىسچە
 |-
 |'''ئېتنىك بۇدۇنلار'''
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+|* 87.1% ئاق تەنلىكلەر
-|
-* 87.1% ئاق تەنلىكلەر
 * 7.0% ئاسيالىقلار
 * 3.0% قارا تەنلىكلەر
@@ 41 -قۇر: / 45 -قۇر: @@
 |-
 |'''خاراكتېرى'''
+|<small>پادىشاھلىق ئاساسىي قانۇنلۇق تۈزۈم</small>
-|
 |-
-|'''دۆلەت رەئىسى'''
+|'''ئايال پادىشاھ'''
+|[[ئېلزابىت II|Elizabeth II]]
-|
 |-
 |'''باش مېنىستېر (زۇڭلى)'''
+|تەرەسا مەي (Theresa May)
-|
-|-
-|'''پارلامېنت'''
-|
-|-
-|'''كېڭەش'''
-|
-|-
-|'''مۇئاۋىن'''
-|
-|-
-|'''قانۇن تۇرغۇزۇش ئورنى'''
-|
-|-
-|'''ئارمىيە'''
-|(1نچى)
 |-
 | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px" |'''باشقا ئۇچۇرلار'''
@@ 68 -قۇر: / 57 -قۇر: @@
 |'''يەر مەيدانى'''
 - سۇ ساھەسى(%)
-|كلومتر² (3\4نچى)
+|242.495 كلومتر² (78.)
-ئىنگلىز مىل²
+.628 ئىنگلىز مىل²
+.34
 |-
-|'''نۇڧۇس'''<sup>(2015 تەخمىنەن)</sup>
+|'''نۇڧۇس'''<sup>(2016 تەخمىنەن)</sup>
-- 2010 رەسمى ساناق
+- 2011 رەسمى ساناق
 - زىچلىقى
-|جان<sup>(1نچى)</sup>
+|65,102,385 جان<sup>(22.)</sup>
-جان <sup>(1نچى)</sup>
+,181,775 جان <sup>(22.)</sup>
-br /> /كلومتر²<sup>(29نچى)</sup>
+.6/كلومتر²<sup>(55نچى)</sup>
 |-
-|'''[[ئ.ئ.ۇ.ق]]'''(2016)
+|'''[[ئ.ئ.ۇ.ق]]'''<sup>(2015)</sup>
 - كىشى باشى
-|تىرىلىيون دوللار <sup>(1نچى)</sup>
+|2.679 تىرىلىيون دوللار <sup>(9.)</sup>
-US$  (دوللار)<sup>(83نچى)</sup>
+,159 $  (دوللار)<sup>(25.)</sup>
 |-
 |'''پۇل بىرلىكى'''
+|پوند ستىرلىڭ (£) (GBP)
-|[[]]\[[]] (¥\[[]])
 |-
 |'''كالىندار'''
+|
-|yyyy\mmmm\dddd
-يىل\ئاي\كۈن
 |-
 |'''قاتناش يۆنلىشى'''
+|سول
-|<nowiki>-</nowiki>
 |-
 |'''ۋاقىت رايۇنى'''
+-ياز
-|(UTC+)
+|گ.ۋ (UTC+0)
+ئە.ي.س(UTC+1)
 |-
 |'''ئىنتېرنېت'''
-|cn.
+|uk.
 |-
-|'''خەلقئارالىق تېلېفۇن كود نۇمۇرى'''
+|'''خەلقئارالىق تېلېفۇن كودى'''
-|1+
+|44+
 |}
+'''بۈيۈك برىتانىيە ۋە شىمالىي ئىرلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقى''' ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'')، [[ياۋروپا]]نىڭ غەربىگە جايلاشقان، [[بۈيۈك بېرتانىيە ئارىلى|بۈيۈك بېرتانىيە ئارىلىنىڭ]] تامامىنى، [[ئىرلاندىيە ئارىلى|ئىرلاندىيە ئارىلىنىڭ]] شىمالىي قىسمى ۋە بەئزى باشقا [[بېرتانىيە ئاراللىرى|بېرتانىيە ئاراللىرىنى]] ئۆز ئىچىگە ئالغان دۆلەت. دۆلەت ئىسمى، دۆلەت ئىچىدە بولسۇن ياكى خەلقئارادا بولسۇن '''بىرلەشمە پادىشاھلىق''' ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''United Kingdom'') دەپ بىلىنىدۇ. بەزىدە بۈيۈك بېرتانىيە ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''Great Britain'') شەكلىدىمۇ ئەنگىلىيەگە ئىشارە قىلىنىدۇ. بىرلەشمە پادىشاھلىقنى تەشكىل قىلغۇچى ئۇنسۇرلاردىن بىرى، ئەڭ تەرەققىي قىلغان ۋە ئەڭ نۇپۇس كۆپ دۆلەت بولغان ئەنگىلىيەنىڭ ئىسمىمۇ بەئزى بەئزىدە رەسمىي قاناللاردا بىرلەشمە پادىشاھلىق مەنىسىدە قوللىنىلىدۇ. بۇ دۆلەت ئۇيغۇرلاردا بولسا ئەڭ كۆپ '''ئەنگىلىيە''' دەپ بىلىنىدۇ. خەلقىغە بولسا '''ئەنگىلىيىلىك''' ياكى '''بېراتانىيىلىك''' ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''British'') دەپ ئاتىلىدۇ. شۇنداقلا ئىنگىلىز كەلىمىسىمۇ خەلقئارادا كەڭ قوللىنىلىدۇ.
-'''بۈيۈك برىتانىيە''' بولسا [[ياۋروپا]]غا جايلاشقان بىر
-دۆلەت. ئۇنىڭ پايتەختى بولسا [[لوندون]]، ئەڭ چوڭ شەھىرى بولسا [[لوندون]]. دۆلەت تىلى بولسا [[ئىنگلىز تىلى]]. ھازىرقى پرېزىدېنت [[گوردون بروۋن]]. يەر مەيدانى 244 مىڭ 820 كۇۋادىرات كىلومىتىر، نوپۇسى 60 مىليون 975
+بىرلەشمە پادىشاھلىق تۆرت دۆلەتتىن تەشكىل تاپىدۇ. ۋېلش، ئەنگىلىيە، شوتلاندىيە ۋە شىمالىي ئىرلاندىيە قاتارلىقلار. بۇ دۆلەتلەردىن ئىرلاندىيە ئارىلىنىڭ شىمالىدىكى شىمالىي ئىرلاندىيەدىن باشقا ھەممىسى بۈيۈك بېرتانىيە ئارىلىغا جايلاشقان. بۇلاردىن باشقا پادىشاھلىققا تەۋە چوڭ كىچىك نۇرغۇن ئارىلى بار. ۋايت ئارىلى، لۇندي، سىللىي ئاراللىرى، ئانگلېسي ۋە ھېبرىد ئاراللىرى، ئوركنېي ئاراللىرى ۋە شوتلاند ئاراللىرى بۇلاردىن بەزىلىرىدۇر.
-مىڭ، بۇلارنىڭ ئاساسلىق دىنى [[خرىستىئان دىنى]].
+مان ئارىلى ۋە مانش ئاراللىرى (جېرسېي، گۇېرنسېي، ئالدېرنېي ۋە سارك) جۇغراڧىيلىك ھالدا پادىشاھلىققا باغلىق بولسىمۇ، رەسمىي شەكىلدە ئالاھىيدە دەرىجىگە ئىگە. رەسمىي شەكىلدە پادىشاھلىقنىڭ پارچىسى ھېساپلانمايدۇ. لېكىن مونارخىيلىك باغلىقدۇر. ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''Dependencies of the Crown'') بۇ ئاراللار ياۋروپا بىرلىكىگە تەۋە ئەمەس.
+بىرلەشمە پادىشاھلىق، بىرتانىيە ئىمپېرىيسى دەۋرىدە زېمىنىنىڭ چوڭلىقىدىن "كۈن ئولتۇرمايدىغان ئىمپېرىيە" دەپ ئاتالغانىدى.
+== ئۆتمۈش ==
+ئەنگىلىيەنىڭ ئەك كۆھنە خەلقىنى [[كەلت خەلقى|كەلتلەر]] تەشكىل قىلماقتا. م.ب. 55 - م.ك. 410 يىللار ئارىسى بېرتانىيە ئاراللىرى [[رىم ئىمپېرىيىسى|رىم ئىمپېرىيىسىگە]] قاراشلىق برىتاننيا ئۆلكىسىنى تەشكىل قىلاتتى. 5- ئەسردە بۇ رايون [[خىرىستىيان دىنى|خرىستىيانلىقنىڭ]] تەسرى ئاستىغا كىردى. ئەينى يىللاردا [[گېرمان خەلقى|گېرمان]] خەلقلىرىدىن بولمىش [[ئانگلوساكسون خەلقى|ئانگلوساكسونلار]] توپ توپ بولۇشۇپ بۇ ئارالغا كۆچە باشلىدى. 1066 - 1154 ئارىسى يەنە بىر گېرمان ئىرقىدىن بولمىش [[نورمان خەلقى|نورمانلار]] بۇ ئارالغا كۆچۈپ كېلىشتى. [[ئىنگلىز خەلقى|ئىنگلىزلەر]] بۇ گېرمان ئىرىقلىرىنىڭ داۋامىدۇر. شوتلاندلار، ۋېلشلار ۋە ئېرلاندىيەلىكلەر بولسا كەلتلەرنىڭ داۋامىدۇر.
+بىرلەشمە پادىشاھلىقنىڭ سابىق ھۆكۈمدارلىرىدىن بىرى بولمىش ئېدۋارد VIII ئۆز ئىختىيارى بىلەن تەختتىن چېكىنگەن تۇنجى بېرىتانىيە قرالىدۇر.
+=== برىتانىيە ئىمپېراتورلىغى ===
+: ''ئاساسىي ماددا: [[برىتانىيە ئىمپېراتورلىقى]]''
+ئېلزابىت I
+تۇدور خانەدانى دەۋرىدە ئەنگلىيە پادىشاھلىقى كۈچىيىپ شوتلاندىيەنى بېسىپ چۈشتى. ئەنگىلىيە قرالىچەسى ئېلزابىت I يىل 1588 دە ياۋروپانىڭ ئەڭ كۈچلۈك دېڭىز ئارمىيىسى بولمىش ئىسپان ئارماداسىنى يېڭىپ برىتانىيە ئىمپېراتورلىقىنىڭ ئۇلىنى سالدى. 17- ئەسردە بارغانسېرى كۈچۈيگەن ئەنگلىيە شىمالىي ئامېرىكادا مۇستەملىكىلەر قۇردى. 1707 دە ئەنگىلىيە شوتلاندىيە بىرلىشىپ بىرلەشمە بۈيۈك برىتانىيە پادىشاھلىقىنى قۇردى. 1800 دە بولسا بۇ بىرلىككە ئىرلاندىيە ھەم قوشۇلۇپ بۈيۈك برىتانىيە ۋە ئىرلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقىنى قۇردى. 1837 - 1901 يىللار ئارىسى ھۆكۈم سۈرگەن ۋىكتورىيە I دەۋرىدە بىرلەشمە پادىشاھلىق "كۈن ئولتۇرمايدىغان" برىتانىيە ئىمپېراتورلىقىنى قۇردى. 1921 گە كەلگەندە بۇ ئىمپېراتورلۇق ھىندىستان، شىمالىي ئامېرىكا، ئوتتۇرا شەرق، ئاۋۇسترالىيە ۋە ئاڧرىقا داخىل 36.6 مىلىيون كىلومېتر<sup>2</sup> لىق بىر زرمىننى قاپسايتتى. 458 مىلىيون كىشىلىك بىر نۇپۇسقا ھۆكرانلىق قىلاتتى ۋە نۇپۇس جەھەتتە دۇنيانىڭ 4\1 قىسمى بېرتانىيەنىڭ ئەگەمەنلىكى ئاستىدا ياشايىتتى.
+=== 20. ئەسر ===
+برىتانىيە ئىمپېراتورلىقى
+يىلدا بۇ ئىمپراتورلۇق ئاستا ئاستا پارچىلىنشقا باشلىدى. 1922- يلى ئىرلاندىيە مۇستەقىللىقىنى قازاندى. 1947 - يىلى ھىندىستان ۋە پاكىستان مۇستەقىل بولدى. 1948- يىلى ئەنگلىيە پەلەستىندىن چېكىندى. بۇنىڭ بىلەن بىرگە سانسىزلىغان دۆلەتلەر 20. ئەسردە ئايرىلدى. 1997- يىلى شىياڭگاڭنىڭ ئايرىلىشى بىرلەشمە قراللىقنىڭ ئەڭ ئاخىرىقى مۇستەملىكە پارچىسى بولۇپ ھېساپلىنىدۇ. بۈيۈك برىتانىيەنىڭ ئەسكى مۇستەملىكىلىرى كۈنىمىزدە ئىنگىلىز مىللەتلەر توپلۇغى ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''Commonwealth of Nations'') نامى بېرىلگەن ئىقتىسادىي ۋە سىياسىي ھەمكارلىق ئاتقارماقتا. بىرلەشمە پادىشاھلىق دەرىجىدىن تاشقىرى كۈچ بولۇش سۈپىتىنى ئا ق ش غا ئۇتتۇرۇپ قويۇش بىلەن بىرگە دۇنيانىڭ ئەڭ كۈچلۈك دۆلەتلىرى ئارىسىدىكى يېرىنى قوغدىماقتا. بىرلەشمە پادىشاھلىق ياۋرو رايونى سىرتىدا قالماق بىلەن بىرگە ياۋروپا ئىتتىپاقىنىڭ ئەڭ مۇھىم دۆلەتلىرى ئارىسىدا يەر ئالماقتا.

ياۋروپا
غەربىي ياۋروپا	بېلگىيە - فرانسىيە - ئىرلاندىيە - ليۇكسېمبۇرگ - موناكو - گوللاندىيە - بۈيۈك بېرىتانىيە
شىمالىي ياۋروپا	دانىيە - فىنلاندىيە - ئىسلاندىيە - نورۋېگىيە - شۋېتسىيە
ئوتتۇرا ياۋروپا	ئاۋسترىيە - چېخ جۇمھۇرىيەتى - گېرمانىيە - ۋېنگرىيە - لىختېنشتېين - لەھىستان - سلوۋاكىيە - شۋېتسارىيە
شەرقىي ياۋروپا	بېلورۇسسىيە - ئېستونىيە - لاتۋىيە - لىتۋا - مولدوۋا - ئۇكرائىنا
جەنۇبىي ياۋروپا	ئالبانىيە - ئاندوررا - بوسنىيە ۋە ھېرسېگوۋىنا - بۇلغارىيە - كرودىيە - گرېتسىيە - ئىتالىيە - كوسوۋو - ماكېدونىيە - مالتا - مونته‌نەگرو - پورتۇگالىيە - رومىنىيە - سان مارىنو - سېربىيە - سلوۋېنىيە - ئىسپانىيە - ۋاتىكان شەھىرى
ياۋروئاسىيا چوڭ قۇرۇقلۇقى	ئەرمىنىيە - ئەزەربەيجان - سىپرۇس - گرۇزىيە - رۇسىيە - تۈركىيە
ياۋروپا - ئامېرىكا قىتئەسى - ئاسىيا - ئافرىقا - ئوكيانىيە - ئانتاركتىدا