(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)
Vikipedi

Baykar Bayraktar TB2

Baykar Savunma tarafından geliştirilen orta-düşük irtifa insansız hava aracı
04.25, 21 Şubat 2022 tarihinde NitroCharger (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 27135574 numaralı sürüm

Baykar Bayraktar TB2 (Taktik Blok 2),Türkiye merkezli Baykar Savunma tarafından üretilen silahlı insansız hava aracıdır. 14 Haziran 2014 tarihinde tam yüklü olarak gerçekleştirilen uçuş testinde 27.030 fit (8.240 m) irtifaya çıkmış, 5-6 Ağustos'ta gerçekleştirilen uçuş testinde ise tam yüklü olarak 18.000 fit (5.500 m) feet irtifada 4.040 km yol kat ederek 24 saat, 34 dakikalık uçuş gerçekleştirmiştir.[3][4][5][6][7] 17 Aralık 2015'te iki adet Roketsan MAM-L güdümlü füzesi yüklü şekilde yapılan atış testinde %100 isabet ile hedefleri vurabilmiştir.[8]

Bayraktar TB2
Türü Silahlı insansız hava aracı (SİHA)
Ulusal köken Türkiye
ÜreticiBaykar Savunma
TasarımcıBaykar Savunma AR-GE
İlk uçuş29 Nisan 2014
Hizmete giriş2014–günümüz
DurumuKullanımda
Ana kullanıcı
Diğer kullanıcılarTüm kullanıcıları gör
Üretim aralığı2014-
Üretim sayısı257+ (Kasım 2021)[1]
Birim maliyeti$6 milyon (2020)[2]

Baykar Savunma Ar-Ge ekibi tarafından askeri ve sivil havacılık standartlarına uygun olarak tasarlanan Baykar Bayraktar TB2'nin tüm alt yapısı Türkiye merkezli üretilmiştir.[4] Sistem 2015'te Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine girmiştir.

Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen Pençe Operasyonları'nda, Suriye İç Savaşı'na müdahalesi süresince yaptığı askerî operasyonlarda ve İkinci Libya İç Savaşı'nda aktif olarak kullanıldı. Ayrıca Azerbaycan Hava Kuvvetleri tarafından 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nda da etkin rol oynadı. Bu operasyonda Azerbaycan Ordusu tarafından etkisiz hale getirilen 772 hedeften 535'i Bayraktar TB2'ler tarafından etkisiz hale getirilmiştir.[9] Dağlık Karabağ Savaşı'nda Bayraktar TB2'nin Ermenistan'a verdiği toplam hasar 1 milyar doları aşmıştır.[10]

Bayraktar TB2'nin kullanıldığı yoğun sayıda savaş ve operasyonlardaki uçuş saati toplamı 400.000'i geçmiştir. Böylelikle Bayraktar TB2 gökyüzünde en uzun süre görev yapan Türkiye yapımı İHA, SİHA, genel olarak hava aracı olmuştur.[11]

Bayraktar TB2, Türk ordusunun yanı sıra Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri, Katar Silahlı Kuvvetleri, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, Türkmenistan Silahlı Kuvvetleri, Fas Silahlı Kuvvetleri ve Kırgızistan Silahlı Kuvvetleri envanterine dahil edildi. Mayıs 2021'de ise Polonya Türkiye'den 24 adet Bayraktar TB2 satın alacağını açıkladı. Siparişin tamamlanması ile ilk kez bir NATO ve Avrupa Birliği üyesi ülke Bayraktar TB2 silahlı insansız hava aracı almış olacak. Ağustos 2021'de Irak ile, Ocak 2022'de ise Pakistan Silahlı Kuvvetleri ile bilinmeyen sayıda TB2'nin satışı için anlaşma sağlandığı iddia edildi.[12]

Gelişim

Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından 2007'de rekabet usulü dahilinde (herhangi bir Ar-Ge desteği olmaksızın[13]) Taktik İnsansız Hava Aracı Sistemi Geliştirme programı başlatılmıştır. Bu program dahilinde Eylül–Ekim 2009'da Bayraktar Taktik İHA Sistemi'nin uçuş testleri (tam otomatik taksi, kalkış, uçuş, iniş, frenleme ve tekrar hangara dönüş) sergilenmiş ve Bayraktar Taktik İHA Sistemi hedeflenen tüm performans ölçütleri başarıyla tamamlamıştır.[14][15]

Test aşamalarının ardından Ocak 2010'da Savunma Sanayi İcra Kurulu'nda 2 tane Taktik İHA Sistemi için şirket ile kurul arasında sözleşme görüşmelerine başlanmıştır, Ocak 2012'de sözleşmenin imzalanmasının ardından Taktik İHA Geliştirme Projesi programının takvimi çıkarılmıştır ve takvime uygun olarak çalışmalara başlanmıştır. Sözleşmenin imzalanmasının ardından Ağustos 2012'ye kadar yapılan ön tasarım çalışmaları başarılı şekilde sonuçlanmıştır ve seri üretim için temel atılmıştır.

Ocak 2013'te ilk prototip sistemler geliştirilmiş, bu sistemlerin uçuş testlerine Mart 2014'te başlanmıştır. Testler devam ederken seri üretime geçilmiştir.

2020 yılında Satcom entegre edilen ve yer kontrol istasyonundan bağımsız uydu kontrollü yeni bayraktarlar TB2S siha olarak adlandırılmıştır.

Gereksinimler

 
Yer Kontrol İstasyonu Sistemi

24+ saat havada kalış, 27,000 feet irtifa, 300 km haberleşme yarı çapı temel gereksinimlerdir.[16]

Üretim kronolojisi

  • 8 Haziran 2009 tarihinde Bayraktar Blok A İlk otomatik Uçuş Testi Keşan Askeri Havalimanı'nda tamamlandı.[17][18]
  • 3 Ekim 2009 tarihinde Bayraktar Blok A resmi heyet huzurundaki uçuş testlerini Sinop Havalimanı'nda gerçekleştirdi.
  • 6 Ocak 2010 Savunma Sanayi İcra Kurulu Kararı ile 2 Adet Taktik İHA Sistemi için Baykar ile sözleşme görüşmelerine başlanması kararı alındı.[19]
  • 20 Aralık 2011 tarihinde icra kurulu kararından iki sene sonra sözleşme imzalandı.[20]
  • 6 Ocak 2012 tarihinde Taktik İHA Geliştirme Projesi başladı.
  • 29 Nisan 2014 tarihinde Bayraktar Blok B ilk otomatik uçuş testi tamamlandı.[21][22][23]
  • 14 Haziran 2014 tarihinde Bayraktar Blok B tam yüklü olarak 27,030 feet irtifaya çıkarak Türkiye'deki irtifa rekorunu kırdı.[24]
  •  
    5-6 Ağustos 2014 tarihinde Bayraktar Blok B tam yüklü olarak 18,000 feet irtifada 4,040 km yol katederek toplam 24 Saat 34 Dakika havada kalarak Türkiye rekorunu kırdı.[25][26]
  • 11 Eylül 2014 tarihinde gerçekleştirilen otomatik uçuş testinde azami hız testleri gerçekleştirildi.[27]
  • 25-28 Eylül 2014 tarihlerinde İstanbul Airshow 2014'te ilk halka açık tanıtımı gerçekleştirildi.[28][29][30]
  • Kasım 2014 içerisinde teslimat hazırlıkları tamamlandı.[31][32][33]
  • 17-22 Kasım 2014 tarihlerinde yürütülen kabul faaliyetleri tamamlandı.[34][35][36][37][38][39][40]
  • Baykar Bayraktar TB2, Denizkurdu tatbikatına katıldı.[41]
  • Baykar Bayraktar TB2, 2. paket teslimatı gerçekleştirildi.[42]
  • Dosya:FLts9RsXEAIpl0E.jpg
    Tb2 %93 yerlilik oranına sahiptir.
    Emniyet Genel Müdürlüğü Bayraktar TB2 siparişi için talepte bulundu.[43][44][45][46]
  • 9 Aralık 2015 tarihi itibarıyla ilk 1000 uçuş saati kırımsız bir şekilde tamamlandı.[47]
  • 17 Aralık 2015 tarihinde Roketsan MAM-L milli anti tank güdümlü bombasıyla (cansız muhimmat) tam isabet olan ilk atışını gerçekleştirdi.[8][48][49][50][51][52][53]
  • Haziran 2019'da Baykar Bayraktar TB2, 300.000 uçuş saatine ulaşan Türkiye üretimi ilk İHA ve SİHA oldu.[54][55]
  • 4 Aralık 2020'de SATCOM entegereli uydu ile haberleşme özelliğine ve TB2'ye göre daha uzun menzile sahip olan TB2S ilk uçuşunu gerçekleştirdi.[56]
  • 26 Kasım 2021'de Bayraktar TB2, 400.000 uçuş saatini geride bırakarak en fazla uçuş saatine ulaşan Türkiye yapımı SİHA olma rekorunu ilerletti.[11]

Operasyonel geçmiş

Azerbaycan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı

 
2020 Bakü Zafer Geçidi sırasında bir Bayraktar TB2, Azerbaycan.

Haziran 2020'de Azerbaycan Savunma Bakanı Zakir Hasanov, Azerbaycan'ın Türkiye'den Bayraktar TB2 alacağını duyurdu.[57] 2020 Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Bayraktar TB2'ler Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'ne karşı büyük bir başarı ile kullanıldı. Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin D-44, D-30, D-20 ve D-1 olmak üzere toplam 118 adet topçusunu, bilinmeyen sayıda piyadelerini, 85 kadar T-72 tanklarını, 17 civarı 2S1 Gvozdika kundağı motorlu obüsünü, 3 adet BM-30 Smerç balistik füze sistemini, 56 kadar BM-21 Grad, 1 adet TOS-1 çok namlulu roketatar sistemini, 12 BMP-1, 5 BMP-2 zırhlı savaş araçlarını, pek çok zırhlı personel taşıyıcılarını, toplam sayıları ortalama 178 olan askeri kamyon ile jipi, öz hava savunma sistemlerini, yaklaşık 16 Osa, 3 Strela-10 ve 5 S-300 hava savunma sistemini Bayraktar TB2'ler ile etkisiz hale getirdi. Etkisiz hale getirilen 772 hedeften 535'i Bayraktar TB2 ile etkisiz hale getirildi.[58][9] Savaş sonrasında TB2'lerin Ermenistan'a verdiği toplam zarar 1 milyar doları geçti.[10]

5 Ekim 2020'de Kanada Dışişleri Bakanı François-Philippe Champagne, savaş sırasında TB2'lerde Kanada üretimi sistemlerin kullanılması sebebiyle Türkiye'ye yapılan satışın durdurulduğunu duyurdu.[59] Daha sonrasında Bombardier Recreational Products'a fason üretim yapan Rotax şirketi, motorların sadece sivil kullanıma yönelik olması gerektiğini belirtti ve "kullanımı belirsiz olan ülkelere" ifadelerinde bulunarak Baykar Savunma'ya motor ve yedek parça satışını durdurdu.[60] Benzer bir tepki Bayraktar TB2'ye tek yönlü valf ile su tutucu parçaları sağlayan İngiliz Andair şirketinden geldi, şirket 11 Ocak 2021'de Baykar Savunma'dan gelen tüm siparişleri iptal ettiğini ve tedariğin durdurulduğunu açıkladı.[61][62][63] Türkiye'nin bu ambargolara karşı olarak TEI PD170 motorunu ve ASELSAN CATS elektro-optiğini kullanacağı düşünülmektedir.[64][65]

Ukrayna

 
Ukrayna Hava Kuvvetleri'ne ait bir Bayraktar TB2, Eylül 2020

Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, askeri modernizasyon programının bir parçası olarak 2019'da iki partiden oluşan toplam 6 adet Bayraktar TB2 ve 3 adet yer kontrol istasyonu satın aldı.[66] Hava araçlarının başarıyla kullanılmasının ardından Ukrayna Deniz Kuvvetleri 5 Bayraktar TB2 siparişi verdi ve ilk TB2'yi Temmuz 2021'de teslim aldı.[67][68] Ukrayna Genelkurmay Başkanı Zaluzhny, Report'a verdiği bir röportajda Ukrayna Silahlı Kuvvetleri envanterinde 12 adet TB2 bulunduğunu ve 24 adet daha Bayraktar TB2 almak istediklerini açıkladı.[69]

9 Nisan 2021 tarihinde Ukrayna tarafından Bayraktar TB2 keşif ve gözlem amacıyla Donbas üzerinde kullanıldı. Bu uçuşla birlikte Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Bayraktar TB2'yi ilk kez aktif bir çatışma bölgesinde kullanmış oldu.[70][71] Ekim 2021'de Bayraktar TB2, Rus ayrılıkçı kuvvetlerine ait bir D-30 obüsünü etkisiz hale getirdi. Böylelikle Ukrayna ilk kez Bayraktar TB2 kullanarak bir hedefi vurmuş oldu.[72]

Varyantlar

Bayraktar TB2S

2020 yılının Ekim ayında Selçuk Bayraktar tarafından sosyal medya hesabında paylaşılan gönderiyle Bayraktar TB2S ilk kez görüntülendi. Gönderide Bayraktar TB2 SİHA'dan farklı olarak yeni Bayraktar TB2S'in uydu iletişimi için gövdesinin üstünde çıkıntı ve burnunda bir anten olduğu görüldü. Eklenen uydu iletişimi (SATCOM) özelliği sayesinde TB2S'e, TB2'den farklı olarak 150-300 km (bazı kaynaklara göre 150-200 km) olan kontrol menzili yerine TÜRKSAT uydusu tarafından sınırsız kontrol menzili avantajı sağlanmakta.[73][74] SATCOM entegreli TB2S ilk uçuşunu 4 Aralık 2020 tarihinde gerçekleştirdi.[75]

Teknik özellikler

Bilgi kaynağı: Baykar Savunma[76]

 
Bayraktar TB2 teknik resmi
 
Bayraktar Taktik İHA Saroz Körfezi üzerinde güneşin doğusu esnasında 18,000 feet irtifada kuyruk kamerasında alınmış görüntü

Genel özellikler

  • Mürettebat: yok
  • Gövde uzunluğu: 6.5 m
  • Kanat açıklığı: 12 m
  • Toplam Kalkış Ağırlığı: 700 kg
  • Faydali Yük Ağırlığı: 150 kg
  • Motor: 1× Rotax 912 İçten Yanmalı Enjeksiyonlu Motor, 100 Beygir
  • Yakıt Kapasitesi / Tipi: 300 Litre / Benzin

Performans

  • Azami hız: 120 Knot 222 km/s
  • Olağan Seyir Hızı: 70 knot 130 km/s
  • Servis irtifası: 27,000 feet
  • Havada Kalış Süresi: 27 Saat
  • Harekât yarıçapı: 300 km, uydu kontrollü TB2S varyantı ile daha uzun veya sınırsız.[73]

Silahlar

Bayraktar TB2, kanat altında lazer güdümlü mühimmatların taşınması için 4 tane yükleme noktasına sahiptir. Yükleme noktalarında toplam 150 kg faydalı yük taşıyabilir;

Yorumlar ve eleştiriler

  • Birleşik Krallık Savunma Sekreterliği Başkanı Ben Wallace yaptığı bir açıklamada, Bayraktar TB2'lerin Suriye, Libya ve başka yerlerde yüzlerce zırhlı aracın ve hatta hava savunma sistemlerinin imhasından sorumlu olduğunu, söylenen kayıp rakamlarının yarısının bile doğru olduğu kabul edilirse Türk İHA'larının 'oyunu değiştirdiği'ni söyledi.[86][87]
  • IHS Markit'te analistlik yapan Emre Çalışkan Türk İHA'larının Suriye, Libya ve Dağlık Karabağ'daki Rus savunma sistemlerine karşı kendilerini takdire şayan bir şekilde kanıtladığını ve 'game-changer' olduğunu söyledi.[88]
  • The Guardian'daki bir haberde TB2'lerin bölgedeki askeri dengeyi hızla değiştirdiği söylendi.[89]
  • Ortadoğu Enstitüsü Terörizm ve Aşırılıkla Mücadele Programı'nın kıdemli bir üyesi ve yöneticisi olan Charles Lister, Türk insansız hava araçlarının Suriye rejiminin hava savunma sistemlerini imha etmesinin 'emsalsiz' olduğunu söyledi.[90]
  • Avrupa Dış İlişkiler Konseyi Kıdemli Politika Üyesi Gustav Gressel, Türkiye ve Azerbaycan tarafından Karabağ Savaşındaki insansız hava araçlarının kullanımının Avrupa'ya endişe vermesi ve onu düşündürmesi gerektiğini söyledi.[91]
  • Petrimazepa bir yazısında TB2'lerin başarılı profilini çizdi ve Karabağ savaşındaki taktiklerin Ukrayna için de faydalı olabileceğini söyledi.[92]
  • Rus uzman A. Goodwin bir röportajda ''Bayraktarların savunmasızlığı, 2. Dünya Savaşı'nın başındaki uçakların kırılganlığı ile karşılaştırılabilir, bu yüzden onları vurmak zor değil” dedi.[93]

Kullanıcılar

Baykar Savunma sosyal medya hesabından paylaştığı haber ile TB2'nin 16 ülkeye ihraç edildiğini kamuoyuna sundu. Bu kullanıcı ülkelerden yalnızca 10 tanesi kamuoyu tarafından bilmekte olup, diğer 6 ülke bilinmemektedir:[94][95]

 
  Bayraktar TB2 kullanan ülkeler ve sipariş veren ülkeler
  Potansiyel alıcılar ve ilgi duyduğunu açıklayan ülkeler

Gelecekteki kullanıcılar

  •   Polonya: 24 adet Bayraktar TB2 sipariş edildi. İlk parti 2022 yılında son parti 2024 yıllında teslim edilecek.[113]
  •   Irak: Bilinmeyen sayıda Bayraktar TB2 satışı için anlaşma yapıldı.[114]

Potansiyel

Fotoğraf galerisi

  •  
    Baykar Ar-Ge Ekibi
  •  
    Bayraktar Taktik TB2 Kullanıcı Arayüzü Yazılımı
  •  
    Teknofest 2021'de Bayraktar TB2
  •  
    Bayraktar TB2'nin alttan görünümü, Teknofest 2021
  •  
    Bayraktar TB2'nin önden görünümü, Teknofest 2019

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Bayraktar TB2, 400 bin uçuş saatini başarıyla tamamladı". aa.com.tr. 26 Kasım 2021. 26 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
  3. ^ "Bayraktar Taktik İHA rekorlara doymuyor!". 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. 
  4. ^ a b "Cumhuriyet tarihinde bir ilk!". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. 
  5. ^ Bayraktar Taktik İnsansız Hava Aracı (İHA) Sistemi yeni bir rekora imza atarak 24 saat, 34 dakika uçtu. http://askerhaber.net/2014/08/06/bayraktar-taktik-insansiz-hava-araci-iha-sistemi-yeni-bir-rekora-imza-atarak-24-saat-34-dakika-uctu/ 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ "İnsansız Hava Aracı'nda Türkiye irtifa rekoru!". 25 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. 
  7. ^ Yerli İHA’dan uçuş rekoru! http://www.gazetevatan.com/yerli-iha-dan-ucus-rekoru--665776-gundem/ 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ a b Milli İHA’ya yerli füze! http://www.gazetevatan.com/milli-iha-ya-yerli-fuze--895738-gundem/ 20 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ a b "The Fight For Nagorno-Karabakh: Documenting Losses On The Sides Of Armenia And Azerbaijan". Stijn Mitzer. 27 Eylül 2020. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021. 
  10. ^ a b c "Dağlık Karabağ: İHA ve SİHA'ların rolü ne oldu, Azerbaycan'a nasıl avantaj sağladı?". bbc.com. 12 Kasım 2020. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2021. 
  11. ^ a b "Bayraktar TB2 SİHA'dan 400 bin uçuş saati". defenceturk.net. 26 Kasım 2021. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2021. 
  12. ^ "Pakistan'ın Bayraktar TB2 SİHA Tedarik Ettiği İddiası". savunmasanayist.com. 8 Ocak 2022. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  13. ^ Çaldıran'ın yapım öyküsü. Hürriyet. Yalçın Bayer. http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=12609180 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  14. ^ ‘Heron’a karşı ‘Çaldıran’. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/12596150.asp 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  15. ^ Türk Heron’lar Gabar’da doğdu. http://www.milliyet.com.tr/turk-heron-lar-gabar-da-dogdu/guncel/gundemdetay/04.07.2010/1258874/default.htm 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  16. ^ Bayraktar Taktik İHA'sı Sınırların Ötesine Geçti. MSI Dergisi 107. Sayı
  17. ^ İlk uçuş testi video çekim. https://www.youtube.com/watch?v=sbhBpMqdQME 11 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  18. ^ Airport TV Röportaj. https://www.youtube.com/watch?v=w9uhdNIuEjM 1 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  19. ^ Savunma Sanayi İcra Kurulu Kararı. http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/PressReleases/arsiv/2010/Sayfalar/20100106ssikbasinaciklamasi.aspx 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  20. ^ Savunma Sanayi Müsteşarlığı Proje Sayfası http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/projeler/Sayfalar/proje.aspx?projeID=157 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  21. ^ "Bayraktar Taktik İHA Sistemi ilk otomatik uçuş testi görüntüleri". 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014. 
  22. ^ Dünyanın en gelişmiş İHA'sını Türkler yaptı. http://haber.stargazete.com/guncel/dunyanin-en-gelismis-ihasini-turkler-yapti/haber-880375 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  23. ^ Türkler bunu da yaptı. http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2014/05/08/turkler-bunu-da-yapti 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  24. ^ Bayraktar yüksekten uçuyor! http://kokpit.aero/bayraktar-rekor-kirdi 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  25. ^ Bayraktar havada bir günü devirdi! http://kokpit.aero/bayraktar-24-saat-rekoru-kirdi?filter_tag=bayraktar 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  26. ^ "05-06 Ağustos 2014 İrtifa Rekoru Uçuş Testi Görüntüleri". 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2014. 
  27. ^ Azami hız testi. http://www.youtube.com/watch?v=1DKR7e8KYUY&feature=youtu.be
  28. ^ "TRT Teknoloji Kanalı Röportaj". 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014. 
  29. ^ TRT Haber Kanalı Röportaj
  30. ^ "Ulusal Kanal TV Çekimi". 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2014. 
  31. ^ Bayraktar İHA teslimata hazırlanıyor http://kokpit.aero/bayraktar-iha-teslimata-hazirlaniyor 9 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  32. ^ Gece uçan ne? http://kokpit.aero/gece-ucusu-yapan-iha 12 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  33. ^ İlk milli İHA’lar teslime hazır. http://www.gazetevatan.com/ilk-milli-iha-lar-teslime-hazir-696958-gundem/ 9 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  34. ^ Milli İHA kabul testlerini geçti. http://www.gazetevatan.com/milli-iha-kabul-testlerini-gecti-700330-gundem/ 4 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  35. ^ Bayraktar'a TSK'dan kabul. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/27641192.asp 27 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  36. ^ Ve karar verildi! http://www.gazetevatan.com/ve-karar-verildi--700143-ekonomi/ 27 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  37. ^ Türk malı insansız hava aracı Bayraktar'a tam not. http://www.zaman.com.tr/ekonomi_turk-mali-insansiz-hava-araci-bayraktara-tam-not_2259848.html 27 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  38. ^ Bayraktar Taktik İnsansız Hava Aracı kabul edildi. http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2014/11/24/bayraktar-taktik-insansiz-hava-araci-kabul-edildi 27 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  39. ^ Bayraktar İHA'ya tam not. http://www.milliyet.com.tr/bayraktar-iha-ya-tam-not/ekonomi/detay/1974282/default.htm 19 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  40. ^ Göreve hazır! http://www.haberturk.com/ekonomi/teknoloji/haber/1008790-goreve-hazir 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  41. ^ Göçmenleri ölümden İHA’lar kurtaracak. http://www.gazetevatan.com/gocmenleri-olumden-iha-lar-kurtaracak-788083-gundem/ 29 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2015. 
  43. ^ "Emniyet Genel Müdürlüğü İnsansız Hava Aracı alıyor!". 22 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2015. 
  44. ^ Emniyete yerli İnsansız Hava Aracı. http://www.milliyet.com.tr/emniyete-yerli-insansiz-hava-araci-gundem-2105701/ 25 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  45. ^ Emniyete yerli İnsansız Hava Aracı. http://www.aksam.com.tr/siyaset/emniyete-yerli-insansiz-hava-araci/haber-435009 22 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  46. ^ Emniyete İHA takviyesi. http://www.aa.com.tr/tr/rss/578977--emniyete-iha-takviyesi
  47. ^ 1000 saat tamamlandı! http://kokpit.aero/gokyuzunde-bin-saat 12 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  48. ^ Yerli İHA yerli roket attı http://www.hurriyet.com.tr/yerli-iha-yerli-roket-atti-40028737 21 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  49. ^ Milli İHA Bayraktar silahlandı http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2015/12/18/milli-iha-bayraktar-silahlandi 21 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  50. ^ Bayraktar TB2 Roketsan’ın UMTAS Füzesi’ni attı http://kokpit.aero/bayraktar-yerli-fuze-atti 20 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  51. ^ Milli İHA’ya yerli füze! http://www.milliyet.com.tr/milli-iha-ya-yerli-fuze--gundem-2165666/ 21 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  52. ^ "Yerli İHA Bayraktar, ilk roketli denemesini yaptı". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  53. ^ "Yerli İHA Bayraktar yerli roket attı". 21 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  54. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2019. 
  55. ^ "Bayraktar TB2 300 Bin Uçuş Saatini Tamamladı". SavunmaSanayiTR. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021. 
  56. ^ "SATCOM entegre edilen Bayraktar TB2S SİHA uçuş gerçekleştirdi". defenceturk.net. 4 Aralık 2020. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2021. 
  57. ^ "Azerbaycan Türkiye'den SİHA alacak". aa.com.tr. 22 Haziran 2020. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  58. ^ "Azerbaijan used TB2 dron to destroy twelve 9K33 Osa short-range anti-aircraft systems of Armenia". globaldefensecorp.com. 27 Eylül 2020. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  59. ^ "İHA'larda kullanılan kamera sisteminin satışı Türkiye'ye durduruldu". haber.aero. 6 Ekim 2020. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  60. ^ "İHA'ların motorunu üreten şirketten Türkiye'ye ambargo". sozcu.com.tr. 26 Ekim 2020. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  61. ^ "Cessation-of-supply-to-Baykar-Makina.pdf". 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  62. ^ "Kanada'nın ardından İngiliz şirket de Türkiye'ye SİHA parçası vermeyi durdurdu". kronos34.news. 13 Ocak 2021. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  63. ^ "Andair ambargosu Bayraktar TB2'yi ne kadar etkiler?". savunmasanayist.com. 15 Ocak 2021. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  64. ^ "Özel Haber... Kanada ambargosuna yerli çözüm: ASELSAN Cats seri üretime geçti". cnnturk.com. 15 Mart 2021. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  65. ^ "Türk İHA'larına Kanadalı şirketten motor ambargosu!". shiftdelete.net. 26 Ekim 2020. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  66. ^ "Ukrayna 48 adet Bayraktar TB2 SİHA tedarik etmek istiyor". defenceturk.net. 5 Ekim 2020. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  67. ^ "Ukrayna Donanması ilk Bayraktar TB2 İHA'yı teslim aldı". defenceturk.net. 15 Temmuz 2021. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  68. ^ "Ukrainian Navy to receive Turkey's Bayraktar TB2 UAVs this year" (İngilizce). ukrinform.net. 27 Ocak 2021. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  69. ^ a b "Bloomberg: Türkiye, Ukrayna'ya Açıklanandan Daha Fazla SİHA Sattı". savunmasanayist.com. 3 Aralık 2021. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  70. ^ "Ukraine flies its first Turkish-made armed drone over Donbas" (İngilizce). aerotime.aero. 14 Nisan 2021. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  71. ^ "Ukraine flies first Turkish-made strike drone over Donbas" (İngilizce). unian.info. 15 Mart 2021. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  72. ^ "Ukrayna'ya Ait Bayraktar TB2 SİHA Rus Yanlısı Güçleri Vurdu". savunmasanayist.com. 26 Ekim 2021. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  73. ^ a b "SATCOM'lu Bayraktar TB2 ilk kez görüntülendi". savunmasanayist.com. 10 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. 
  74. ^ "Selçuk Bayraktar: "Uydu haberleşmesine sahip Bayraktar TB2/S SİHA'lar görevde"". tolgaozbek.com. 20 Şubat 2021. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. 
  75. ^ "SATCOM entegre edilen Bayraktar TB2S SİHA uçuş gerçekleştirdi". defenceturk.net. 4 Aralık 2020. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. 
  76. ^ "BAYKAR İnsansız Hava Aracı Sistemleri Bayraktar TB2". baykartech.com. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2021. 
  77. ^ Yerli, Yüzde 100 (18 Aralık 2015). "Milli İHA Bayraktar ile Roketsan UMTAS füze atış testleri yapıldı". yüzde 100 yerli. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  78. ^ millisavunma (3 Haziran 2016). "ROKETSAN MAM-L ve MAM-C". Millisavunma.com. 28 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  79. ^ KUNT, Rasim Anıl (25 Mayıs 2017). "CİRİT 2.75" Lazer Güdümlü Füze". DefenceTurk. 8 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  80. ^ Alemdar, Ahmet (14 Ocak 2021). "Bayraktar TB2 SİHA yerli akıllı mühimmat BOZOK ile uçtu". DefenceTurk. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  81. ^ millisavunma (31 Mart 2019). "TOGAN Havadan Bırakılan Güdümsüz/Düşük Profil Güdümlü Mühimmat". Millisavunma.com. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  82. ^ "Türkiye İHA mühimmatlarını çeşitlendiriyor". www.aa.com.tr. 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  83. ^ "Kuzgun Modular Joint Ammunition Developed by TÜBİTAK SAGE Displayed". RayHaber | RaillyNews (İngilizce). 25 Eylül 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  84. ^ Mehmet, Fatih (3 Mayıs 2019). "Kuzgun Modüler Müşterek Mühimmat". DefenceTurk. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  85. ^ "KUZGUN Mühimmatlarının menzilleri açıklandı". 7 Mayıs 2021. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  86. ^ "Defence Secretary Ben Wallace gives a speech at the Air and Space Power Conference". GOV.UK (İngilizce). 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021. 
  87. ^ "Turkish drones real threat to enemies: UK defense chief". www.aa.com.tr. 12 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021. 
  88. ^ "After Big Wins, Interest in Turkish Combat Drones Soars – The Defense Post" (İngilizce). 19 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  89. ^ "UK wants new drones in wake of Azerbaijan military success". the Guardian (İngilizce). 29 Aralık 2020. 29 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  90. ^ "US security expert: Capabilities of Turkey's drones 'unprecedented'". Middle East Monitor (İngilizce). 5 Mart 2020. 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  91. ^ Gressel, Gustav (24 Kasım 2020). "Military lessons from Nagorno-Karabakh: Reason for Europe to worry – European Council on Foreign Relations". ECFR (İngilizce). 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  92. ^ "Ukraine Looks for Applicable Lessons in Latest Karabakh War". Jamestown (İngilizce). 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  93. ^ "Despite its success, the Turkish Bayraktar TB2 is as vulnerable as a WWII aircraft" (İngilizce). 24 Ekim 2020. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021. 
  94. ^ "Twitter - Baykar Savunma". Baykar Savunma (Twitter hesabı). 23 Ocak 2022. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  95. ^ "Akıncı TİHA da katıldı, savunma sanayisi ihracatta yüksekten uçuyor". Anadolu Ajansı. 23 Ocak 2022. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  96. ^ "12 yerli İHA, TSK envanterinde! | GAZETE VATAN". www.gazetevatan.com. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2016. 
  97. ^ "Turkish company delivers 6 more drones to army". DailySabah. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2017. 
  98. ^ a b c "Turkish army reinforces air support capability with 8 new armed drones". DailySabah. 22 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2018. 
  99. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2019. 
  100. ^ "Deniz Kuvvetleri'nde ANKA ve Bayraktar TB2 dönemi". defenceturk.net. 26 Nisan 2018. 29 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  101. ^ "BAYRAKTAR (Taktik) - Deniz Kuvvetleri Komutanlığı". dzkk.tsk.tr. 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  102. ^ "6 adet SİHA 7 ay erken TSK'ya teslim edildidrones". Airporthaber. 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018. 
  103. ^ Karakoç, Emre (19 Temmuz 2020). "Bayraktar TB2 İHA'lar Orman Genel Müdürlüğü ile görevde". DefenceTurk. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  104. ^ "Ukrayna 48 adet Bayraktar TB2 SİHA tedarik etmek istiyor". defenceturk.net. 5 Ekim 2020. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2021. 
  105. ^ "haber7". 
  106. ^ "Türkmenistan'a Bayraktar TB2 İhracatı | SavunmaSanayiST". 27 Eylül 2021. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  107. ^ "Bayraktar TB2 SİHA Fas Semalarında". savunmasanayist.com. 5 Kasım 2021. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  108. ^ "Morocco receives first Turkish Bayraktar TB2 Unmanned Aerial Vehicle" (İngilizce). airrecognition.com. 23 Eylül 2021. 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  109. ^ "Kırgızistan Türkiye'den Bayraktar TB2'lerini teslim aldı". Sputnik. 19 Aralık 2021. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  110. ^ "Bayraktar TB2 SİHA'ların Yeni Alıcısı Kırgızistan Oldu | SavunmaSanayiST". 21 Ekim 2021. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2021. 
  111. ^ https://www.pakdefense.com/blog/pakistan-air-force/pakistan-air-force-officially-deploys-turkish-bayraktar-tb2-medium-altitude-long-endurance-tactical-combat-drone-for-combat-missions/
  112. ^ "Etiyopya'ya Bayraktar TB2 teslim edildiği iddiası". savunmasanayist.com. 19 Kasım 2021. 
  113. ^ "Polonya'nın Bayraktar TB2 Tedarikinde Yeni Detaylar". savunmasanayist.com. 7 Temmuz 2021. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021. 
  114. ^ "Irak'tan Bayraktar TB2, T129 ATAK ve EH Sistemleri Açıklaması". savunmasanayist.com. 28 Ağustos 2021. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  115. ^ Haber7. "Japonlar, Türk SİHA'larını almayı düşünen 5 ülkeyi açıkladı". Haber7. 28 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 
  116. ^ Yılmaz, Cengizhan (19 Mart 2021). "Suudi Arabistan Türkiye'den SİHA talep ediyor". DefenceTurk. 19 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  117. ^ Şafak, Yeni (6 Şubat 2021). "Kazakistan da Türk İHA'sı satın alıyor: Sevkiyat için görüşme gerçekleştirildi". Yeni Şafak. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021. 
  118. ^ "Bosna Hersek Genelkurmay Başkanı Mašović, Baykar Savunma'yı ziyaret etti". 
  119. ^ Şafak, Yeni (17 Mayıs 2021). "Macaristanlı heyet SİHA alımı için Türkiye'ye geliyor". Yeni Şafak. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021. 
  120. ^ "Artis Pabriks TB2 Tweeti". Twitter (İngilizce). 7 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  121. ^ "Litvanya da Türk İHA'sı alacak". Haber Aero. 15 Haziran 2021. 15 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021. 
  122. ^ Şafak, Yeni (28 Haziran 2021). "Arnavutluk Türkiye'den 8 milyon Euro değerinde İHA Alacak". Yeni Şafak. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Baykar_Bayraktar_TB2&oldid=27135574" sayfasından alınmıştır